Ajurweda ma swoje źródło w tradycyjnych tekstach indyjskich, tzw. Wedach. Wedy są starożytnymi księgami, spisanymi przez mędrców, którym – według tradycji – ta wiedza została objawiona. Ajurweda oznacza wiedzę o życiu człowieka, obejmującą nie tylko fizyczne i psychiczne aspekty jego osobowości, ale również czynniki zewnętrzne – tj. pory roku i dnia, środowisko, w którym żyjemy.
Ajurweda jest systemem holistycznym, uznającym, że wszystko wokół nas ma wpływ na nasze życie. Mówi się o niej, że jest „matką medycyny”: korzystał z niej Hipokrates, wywarła wpływ na medycynę starożytnego Egiptu, stanowiła również podwaliny starożytnej medycyny chińskiej. Pozwala zachować pełnię zdrowia i długowieczność, a tym, co odróżnia ją od tradycyjnej medycyny, jest podejście do człowieka jako indywidualnej i niepowtarzalnej jednostki i postrzeganie go w szerokim kontekście jego życia.
Ajurweda o człowieku – 5 elementów, 3 dosze
Opis człowieka w ajurwedzie bazuje na koncepcji 5 elementów: przestrzeni, powietrza, ognia, wody oraz ziemi. Przejawami tych elementów w ciele człowieka są 3 dosze: vata, pita, kapha. Koncepcja 3 dosz pozwala na głębsze zrozumienie nas samych i naszych potrzeb. Każda z dosz pełni w ciele jakieś funkcje, posiada również konkretny zestaw właściwości, charakteryzujących nasz wygląd zewnętrzny i stan psychiczny. Dynamiczna równowaga między trzema doszami pomaga utrzymać ciało i umysł w zdrowiu.Wpływ na nasze zdrowie mają różne czynniki: odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i psychiczna, pory roku, życie rodzinne, społeczne, itp.Aby nasze ciało było piękne, zdrowe, pełne blasku i witalności, musimy zadbać o prawidłowe funkcjonowanie naszych organów wewnętrznych – atrakcyjny wygląd jest zawsze odzwierciedleniem ich stanu. Nawet dobry makijaż nie zakryje oczu pozbawionych blasku, szarych włosów, połamanych paznokci, etc.
W terapii ajurwedą wykorzystujemy m.in. techniki masażu ajurwedyjskiego, wiedzę z zakresu dietetyki, ziołolecznictwa, anatomii oraz innych terapii oczyszczających. Jednym z głównych założeń ajurwedy jest fakt, że wszystko co istnieje we wszechświecie: ludzie, zwierzęta, rośliny, minerały oraz wszystkie inne organizmy żywe, posiada swój własny, unikalny zestaw właściwości. Naszym zadaniem jest utrzymanie owych właściwości w takim stanie, w jakim są one przyporządkowane dla danej doszy (między innymi przez odpowiednią dietę). Dodajmy, że zaburzenie tej równowagi oznacza chorobę. Ponieważ pokarmy, które spożywamy, również posiadają konkretne właściwości, spożywając je, możemy wpłynąć na właściwości naszego ciała. Dość prosty, choć bardzo powierzchowny przykład: odczuwamy zimno, ale niewspółmiernie do aktualnego stanu – według ajurwedy mamy „za dużo zimna”. Rozwiązaniem będzie spożywanie produktów, które będą to zimno redukowały, a więc produktów posiadających właściwość ciepła. Oczywiście należy jeszcze uwzględnić szereg pomniejszych czynników, aby całość była spójna.
Nieocenioną pomocą jest opracowana przez Charakę koncepcja 20 właściwości. Jest to 10 par przeciwieństw, np.: ciepły-zimny, lekki-ciężki, suchy-oleisty, statyczny-mobilny, itd. Poniższa tabela przedstawia zależność między doszą a właściwościami:
Ajurweda odwołuje się także do koncepcji 6 smaków (rasa). Są to: słodki, słony, kwaśny, ostry, gorzki, cierpki. Każdy smak pełni jakąś rolę w organizmie, posiada określone właściwości. Poniższa tabelka przedstawia smaki oraz właściwości przez nie wzmagane:
Znając powiązania między smakami a właściwościami, możemy dostosować dietę do naszych potrzeb (np. do leczenia naszych problemów zdrowotnych). Pisałam wcześniej, że każdy smak pełni w organizmie jakąś funkcję. Na przykład smak słodki odżywia ciało, dając też, jakże znajome wszystkim, uczucie zadowolenia. Słony wydobywa smak potrawy, ale również zatrzymuje wodę w organizmie. Smak kwaśny wzmaga apetyt oraz odświeża ciało, ostry pobudza trawienie oraz redukuje tkankę tłuszczową, gorzki – oczyszcza i tonizuje ciało oraz hamuje chęć na słodkie, kwaśne i ostre potrawy, smak cierpki zaś buduje tkankę mięśniową. Dlatego ajurweda przykłada ogromne znaczenie do tego, aby codziennie spożywać wszystkie 6 smaków. Przynajmniej w jednym większym posiłku, najlepiej obiedzie, powinny występować wszystkie razem. Szczególną uwagę należy zwrócić na gorzki i cierpki, gdyż są to smaki mniej lubiane i raczej rzadko spożywane.
Planowanie posiłków zgodnie z zasadami ajurwedy
Niektórzy mówią o „kuchni ajurwedyjskiej”, ale jest to pewnym skrótem myślowym. Mówiąc o „kuchni” mamy na myśli potrawy, charakterystyczne dla danego regionu świata. Możemy mówić o kuchni indyjskiej, włoskiej czy polskiej. Ajurweda z kolei daje nam wiedzę, którą wykorzystujemy podczas przygotowywania potraw z każdej kuchni. Bez względu na to czy robimy polski bigos, włoski makaron czy indyjskie samosy, możemy korzystać z zasad ajurwedy.
Komponując posiłek, musimy wziąć pod uwagę nasz ogólny stan fizyczny i psychiczny, porę dnia, pogodę oraz porę roku. Jeżeli zaburzona jest jakaś właściwość w ciele, należy ją odszukać, a potem wziąć to pod uwagę planując posiłek. Gdy nasze ciało jest w idealnej (lub w prawie idealnej) równowadze, komponujemy posiłek w oparciu o naturalny dla nas rozkład właściwości. Warto pamiętać o tym, by zadbać o spokojną atmosferę podczas przygotowywania posiłków: nasz stan umysłu ma ogromny wpływ na właściwości pokarmu, który przygotowujemy.
Ajurweda jest dla ludzi świadomych lub chcących tę świadomość w sobie rozbudzić. Korzystając z zasad ajurwedy, unikajmy tworzenia schematycznego jadłospisu, którego zechcemy się ściśle trzymać. Każdy schemat jest ograniczający i blokuje możliwości rozwoju. Poznając ajurwedę w praktyce, nie należy zapominać, że każdy człowiek jest inny i każdy będzie doświadczał tych samych rzeczy w inny sposób. Mimo założeń, o których napisałam, najważniejsza jest obserwacja tego, co nasze ciało próbuje nam powiedzieć.
