Kategorie
Wychowanie Zdrowie

Bajki terapeutyczne, czyli kojąca moc opowieści

Jeżeli nie mamy pewności, które z klasycznych lub nowszych bajek będą pomocne w przeżywaniu przez dziecko konkretnych trudności, można sięgnąć po bajki terapeutyczne, pisane z myślą o wsparciu dziecka w przeżywaniu określonych trudności

Małe dziecko doświadcza wielu emocji. Wiele z nich dopiero z czasem “oswoi” – nauczy się je rozumieć i akceptować. Niektóre emocje są dla niego trudniejsze w przeżywaniu, niż inne: maluch nie potrafi samodzielnie poradzić sobie z lękiem, słabościami lub stresującą sytuacją, np. debiutem w przedszkolu, pobytem w szpitalu czy rozwodem rodziców. Potrzebuje obecności i wsparcia rodziców, żeby móc z czasem samodzielnie stawiać czoła trudnościom. Jedną z form nawiązywania kontaktu już z najmłodszymi dziećmi jest opowiadanie lub czytanie bajek i baśni, które są również wielkim wsparciem we wzmacnianiu poczucia bezpieczeństwa i kompetencji dziecka.

Dobroczynne działanie bajek i baśni

Śmiało można stwierdzić, że bajki towarzyszą dziecku od dnia jego urodzin. Rodzice czytają je niemowlęciu,  kierując się intuicją, że ono tego potrzebuje; miły głos bliskiej osoby czytającej baśniową opowieść działa na dziecko kojąco. W starszym wieku oddziaływanie opowieści jeszcze się zwiększa: dobrze dobrana bajka wzbogaca doświadczenia, wyobraźnię dziecka, rozbudowuje słownictwo, ukazuje inne wzorce myślenia, „poszerza horyzonty”. Metafory i symbole obecne w bajkach pomagają dziecku w odkrywaniu siebie – może je odnieść do swoich doświadczeń. Dlatego bajki możemy zaliczyć do tzw. “literatury pocieszenia”. Dziecko utożsamia się z bohaterem bajki, chce być jak on – waleczne i dzielne. Opowieści dają świadomość, że inni mają podobne problemy jak dziecko,  toczą walkę z podobnymi przeciwnościami. Taka świadomość pokrzepia i dodaje odwagi. Dziecko liczy na to, że – tak jak jego ukochany bohater – poradzi sobie z trudnościami i spotka je zasłużona nagroda.

Dziecko doświadczające trudnych emocji znajduje się w innej sytuacji, niż dorosły: dopiero uczy się mówić o wprost o swoich potrzebach, problemach czy lękach. Najczęściej nie potrafi ich nazwać, nie rozumie sytuacji, nie rozumie siebie. Samo ta poczucie niemocy może być źródłem złego samopoczucia – maluch może być rozdrażniony, płaczliwy, może mieć huśtawkę nastroju.

Przed dzieckiem pojawia się duże wyzwanie – poradzenie sobie z trudnymi odczuciami. Wzór w postaci ukochanego bajkowego bohatera może pomóc dziecku zmierzyć się z tym zadaniem. Jego pozytywne rozwiązanie w konsekwencji wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka i jego wiarę we własne siły, jednak warunkiem takiego rozwiązania jest pewność dziecka, że zawsze jest ktoś, kto mu pomoże w trudnej sytuacji. Rola rodziców polega przede wszystkim na udzieleniu maluchowi wsparcia. W takich momentach pomocą w kontakcie z dzieckiem mogą być dobrze dobrane baśnie, bajki i opowieści.

Bajkoterapia

Jeżeli nie mamy pewności, które z klasycznych lub nowszych bajek będą pomocne w przeżywaniu przez dziecko konkretnych trudności, można sięgnąć po bajki terapeutyczne, pisane z myślą o wsparciu dziecka w przeżywaniu określonych trudności. Książeczki z takimi bajkami są adresowane do dzieci od 3 roku życia.

Cele bajkoterapii:

  • uspokojenie, wyciszenie dziecka,
  • obniżenie poziomu lęku,
  • pomoc w diagnozie problemów emocjonalnych,
  • wspieranie w rozwoju osobowości,
  • pomoc w nazywaniu emocji towarzyszącym danemu doświadczeniu,
  • odbudowa obrazu świata i siebie.

Bajki terapeutyczne pomagają dziecku poprzez:

  • oswajanie z sytuacją zagrożenia,
  • przedstawienie jej tak, że staje się dlań zrozumiała,
  • zapoznanie ze słownictwem dotyczącym emocji, wizualizację treści,
  • wyjaśnienie związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniem a doznawaniem emocji,
  • racjonalizowanie problemu,
  • pokazanie wzorów skutecznego działania, innego myślenia o sytuacji trudnej, innego odczuwania,
  • przedstawienie różnych trudności, zachęcanie do mówienia o problemach, poszukiwanie skutecznych rozwiązań,
  • pokazywanie wzorów pozytywnego myślenia, nastawionego na działanie.

Bajka nie działa natychmiast – potrzeba czasu, aby terapia przyniosła pożądany skutek. Stopniowo lęk będzie się zmniejszał, ale tylko od dziecka zależy, czy wyzbędzie się go całkowicie, zaakceptuje bajkę czy ją odrzuci. Należy pamiętać także o tym, że to, co dla jednego dziecka jest ważne, dla innego może nie być istotne. Dlatego ważny jest indywidualny, uważny wybór bajki. Trzeba pamiętać, że potrzeby dziecka zmieniają się wraz z jego wiekiem i codziennymi doświadczeniami – bajka, która w jednym momencie życia dziecka nie okazała się pomocna, może być strzałem w dziesiątkę w innej sytuacji, dlatego warto co jakiś czas do niej wracać. Jeżeli dziecko chce, aby przeczytać mu kolejny raz tą samą bajkę, otrzymaliśmy sygnał, że jest w niej to, czego nasze dziecko potrzebuje, że bohater jest mu bliski, utożsamia się z nim. Warto spróbować poprosić dziecko o narysowanie ilustracji do bajki. Może rysunek wskaże istotę problemu, coś zasygnalizuje.

Trzy rodzaje bajek terapeutycznych:

  • psychoedukacyjna – jej celem jest dokonanie zmian w zachowaniu dziecka w szerokim zakresie. Bohaterowie tych bajek dają pewne wzory zachowań, które ułatwiają znalezienie wyjścia z sytuacji. Bajki psychoedukacyjne nie mają morałów.
  • psychoterapeutyczna – cechuje się rozbudowana fabułą, jest dłuższa, jej celem jest podniesienie samooceny dziecka. Pomaga w chwilach kryzysowych (np. pierwsze dni w przedszkolu) jaki i momentach traumatycznych (np. śmierć członka rodziny). Możemy zastosować ten rodzaj bajki profilaktycznie, aby przygotować dziecko na jakąś trudną sytuację.
  • relaksacyjna – służy odprężeniu, relaksacji, np. po wizycie u dentysty. Często lekturze towarzyszy odpowiednia muzyka. Bajki relaksacyjne są krótkie, akcja toczy się w miejscu, które dziecko dobrze zna.

Wszystkie bajki  psychoedukacyjne i psychoterapeutyczne terapeutyczne mają stałe elementy:

  • temat przewodni – trudna sytuacja emocjonalna, wywołująca lęk, niepokój, strach,
  • główny bohater, np. jakieś sympatyczne zwierzątko, dzielnie pokonuje wszystkie trudności dzięki pomocy innych bohaterów,
  • drugoplanowe postacie, które pomagają zredukować lęk, rozwiązać problem, pomagają bohaterowi w osiągnięciu sukcesu,
  • tło bajki, drugi plan – akcja zawsze rozgrywa się w miejscach znanych dziecku  (ciemny las, przedszkole, dom,  itp.),
  • szczęśliwe zakończenie – czyli rozwiązanie trudnej sytuacji.

Jak wybrać właściwą bajkę?

Należy znaleźć odpowiedni moment na rozpoczęcie bajkoterapii. Być może twoje dziecko boi się ciemności, nie ma kolegów w przedszkolu. W takiej sytuacji warto sięgnąć po konkretne opowiadanie, napisane specjalnie, aby rozwiązać dany problem. Nie będzie to trudne, gdyż każdy zbiór bajek terapeutycznych zawiera krótki opis każdego opowiadania wraz z wskazówkami, kiedy daną bajkę należy zastosować. Jeżeli dziecko lubi, kiedy czyta mu się bajki – to wspaniale, jeżeli jednak nie – nie zmuszaj go do wysłuchiwania opowieści. Pamiętajmy, aby czytać wolno, wyraźnie, modulując głos i angażując się w opowiadaną historię. Nie złośćmy się, jeśli dziecko będzie co chwila przerywać i zadawać wiele pytań. To znak, że bajka je zainteresowała. Po skończeniu czytania porozmawiaj z dzieckiem o jego odczuciach, może coś szczególnie utkwiło mu w pamięci.

Pamiętajmy, że dziecko ma prawo się bać! Bajki terapeutyczne mają służyć pomocą w zrozumieniu i zaakceptowaniu różnych emocji oraz ich naturalnej przemianie we właściwym momencie. Absolutnie nie można naśmiewać się z lęków malucha, mówić, że zmyśla. Bajki i opowieści, ale przede wszystkim akceptacja i miłość ze strony rodziców na co dzień są wystarczającym wsparciem dla dziecka borykającego się z wieloma emocjami. Dziecięce lęki mogą poważnie zaniepokoić rodzica dopiero wtedy, gdy towarzyszą temu inne objawy, takie jak: nocne moczenie, ataki histerii, apatia,  torsje, bóle głowy, brak apetytu, utrzymujące się dłużej niż parę dni. Wtedy należy szukać pomocy u psychologa.

Foto

Avatar photo

Autor/ka: NATULI dzieci są ważne

Redakcja NATULI Dzieci są ważne


Mądry rodzic, bo czyta…

Sprawdź, co dobrego wydaliśmy ostatnio w Natuli.

Czytamy 1000 książek rocznie, by wybrać dla ciebie te najlepsze…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.