Zapewne każdy słyszał o dobroczynnym działaniu czosnku czy miodu na zdrowie człowieka. Jednak nie wszyscy wiedzą, że taki pokarm, który poza swoim podstawowym zadaniem – odżywianiem człowieka, korzystnie wpływa na psychikę i fizjologię nazywamy żywnością funkcjonalną (czasem także probiotyczną lub nutraceutyczną). Idea jedzenia jako lekarstwa ma swoje tradycje w kulturze Dalekiego Wschodu.
Żywnością funkcjonalną nazywamy pokarm, który jest (może być) elementem codziennej diety i nadaje się do ogólnego spożycia. Nie są zatem suplementy diety dostępne na rynku ani żadne inne środki farmaceutyczne. Produkt taki musi pochodzić z naturalnych składników oraz zostać przebadany klinicznie w celu wykazania cech korzystnych dla zdrowia człowieka.
Systematyczne spożywanie produktów z półki żywności funkcjonalnej powinno przynosić wymierne efekty dla zdrowia.
Obecnie do grupy produktów spełniające kryteria żywności funkcjonalnej można zaliczyć:
– produkty bogate w:
- nienasycone kwasy tłuszczowe
- stanole
- błonnik pokarmowy
- witaminy i składniki mineralne
- probiotyki i prebiotyki.
– produkty zawierające obniżoną zawartość:
- cholesterolu
- sodu (produkty niskosodowe)
- kalorii (produkty niskoenergetyczne).
Żywność funkcjonalna od kilkunastu lat jest dobrze znana na zachodzie Europy oraz w Stanach Zjednoczonych. Jednak od ponad 20. lat badaniami na szeroką skalę oraz produkcją masową zajmuje się głównie Japonia. Japońskie Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zdefiniowało żywność funkcjonalną jako „Żywność o Określonym Zdrowotnym Zastosowaniu”.
W Polsce temat żywności funkcjonalnej jest nowy. Nie ma dotyczących jej precyzyjnych regulacji prawnych. Dlatego producenci często nadużywają określenia „żywność funkcjonalna” albo bezprawnie przypisują swoim produktom działanie zdrowotne. Zgodnie z przepisami prawa unijnego za produkt, treść informacji podanej na opakowaniu i w reklamie odpowiada producent. Dlatego decydując się na kupno jogurtu z probiotykami należy szukać wyraźnej informacji podanej na etykiecie – „jogurt probiotyczny” lub „bio-” . Należy zwrócić uwagę na certyfikaty przeprowadzonych badań klinicznych.
Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą zaleca spożywanie produktów żywności funkcjonalnej osobom narażonym na stres, zażywającym dużą ilość leków (np. antybiotyki), palaczom, cierpiącym na różne dolegliwości przewodu pokarmowego, etc.
Spośród kilkuset składników odżywczych tylko kilkadziesiąt jest naprawdę niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Nawet w krajach zachodnich, gdzie oferta produktów funkcjonalnych jest bardzo bogata, nie są one w stanie sprostać zapotrzebowaniu organizmu na wszystkie substancje biologicznie aktywne. Dlatego przede wszystkim należy pamiętać o urozmaiconej i zrównoważonej diecie.
