Rodzina w konflikcie, konflikt w rodzinie
J. Juul (duński pedagog i terapeuta rodziny) podkreśla, że we wszystkich rodzinach pojawiają się konflikty, których nie da się rozwiązać od ręki. Na atmosferę w domu wpływa właśnie sposób, w jaki sobie z nimi radzimy. Juul zaznacza, że szczęście w rodzinie zależy od tego, jak opiekunowie postrzegają konieczność istnienia konfliktów i czy wspólnie dążą do znalezienia metod radzenia sobie z takimi sytuacjami. W książce „Życie w rodzinie” pisze, że dzięki kluczowym wartościom, jakimi są: autentyczność, odpowiedzialność, a także integralność i poszanowanie godności wszystkich członków rodziny, możliwe jest pokojowe rozwiązywanie pojawiających się sporów i problemów. Jeżeli ich celem ustanowimy dialog, a nie przymusową zmianę zachowania dziecka, to zwiększa się szansa na prawdziwe porozumienie i zbudowanie mocnej relacji.
Jak zrozumieć małe dziecko
Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem
Porozumienie w konflikcie
T. Gordon (amerykański psycholog, psychoterapeuta) w swojej książce „Wychowanie bez porażek” proponuje taki model rozwiązywania konfliktów, w którym każda ze stron dąży do zaspokojenia potrzeb i jednoczesnego otrzymania korzyści. Autor zakłada, że dążenie do porozumienia jest możliwe dzięki komunikacji opartej na potrzebach i przeżyciach, a także słuchaniu i akceptacji. (Te same elementy podkreślał M. Rosenberg w modelu NVC). T. Gordon promuje pełną partycypację wszystkich zaangażowanych w rozwiązanie konfliktu. Taka współpraca zakłada wzajemny szacunek i równe traktowanie. Dodatkowo skupia się na poszukiwaniu wyjścia z sytuacji, a nie analizowaniu jej przyczyn. Twórca „podejścia bez porażek” pokazuje, że dzięki włączaniu dzieci we wspólne rozwiązywanie konfliktów wzmacnia się ich motywacja, poczucie wpływu na sytuację (sprawczość), a także odpowiedzialność za podejmowane decyzje. Ponadto uważa, że może to wzmacniać relacje.
Esencja metody T. Gordona opiera się na 6 krokach:
1. Rozpoznanie i nazywanie konfliktu
– polega na uświadomieniu sobie, że w rodzinie pojawił się konflikt. To wybranie odpowiedniego czasu na rozmowę i nazwanie wprost uczuć, potrzeb i obaw (Złoszczę się, kiedy widzę niesprzątnięte naczynia i porozrzucane resztki jedzenia na stole w kuchni, ponieważ potrzebuję szacunku dla swojej pracy.), a także stworzenie przestrzeni dla dziecka, by mogło się wypowiedzieć w tej kwestii. Ważne, aby pamiętać o języku empatii zamiast słów obwiniania, oskarżania i upokarzania.
2. Poszukiwanie możliwych rozwiązań
– to czas kiedy członkowie rodziny mogą swobodnie prezentować własne propozycje rozwiązań konfliktu, bez oceniania i natychmiastowego odrzucania (Co moglibyśmy z tym zrobić…?; Zastanówmy się wspólnie…). Warto pamiętać, aby na początku miały szansę wypowiedzieć się dzieci.
Nowa dyscyplina. Ciepłe, spokojne i pewne wychowanie od małego dziecka do nastolatka
Jak być przewodnikiem dziecka i odpowiedzialnie orientować je w tym chaotycznym świecie.
Autor mówi: rodzice, nie warto wdawać się w negocjacje, ciągle prosić, stawiać tylu pytań. Mamy inne rozwiązania, znacznie skuteczniejsze i korzystniejsze dla naszych relacji z dziećmi. Stoi za nimi nowa dyscyplina. I wcale nie trzeba być przy tym surowym.
3. Krytyczna ocena wszystkich proponowanych rozwiązań
– pozwala na przyjrzenie się tym rozwiązaniom, które w największym stopniu pozwalają na zaspokojenie potrzeb wszystkich stron. Warto zwrócić uwagę na to, aby podczas krytycznej oceny podawać także uzasadnienia dla propozycji nie do przyjęcia. Dawanie konstruktywnej informacji zwrotnej: Kiedy mówisz o swoim wyjeździe na narty, niepokoję się, ponieważ twoje zdrowie i bezpieczeństwo są dla mnie ważne. Możesz mi powiedzieć, jaki masz pomysł na opłacenie swojego pobytu? zachęca do porozumienia i buduje wzajemne zaufanie.
4. Podjęcie wspólnej decyzji co do najlepszego rozwiązania
– T. Gordon podkreśla, że jeśli wymiana zdań podczas rozwiązywania konfliktu pomiędzy dziećmi i rodzicami była szczera, otwarta, to wyjście płynące z dialogu może wyłonić się samo. Warto na tym etapie dopytywać (w szczególności dzieci) o ich uczucia względem proponowanych rozwiązań: Sądzicie, że to byłoby pomocne?; Czy to będzie dobre dla wszystkich/zadowoli wszystkich?.
5. Wykonanie decyzji
– to rodzinna praca nad szczegółami konkretnego rozwiązania. Określa się na tym etapie:
- co jest potrzebne,
- kiedy rozpoczynają się działania,
- kto i za co jest odpowiedzialny,
- jakie mają być efekty.
Po czym poznać, że wybrane rozwiązanie działa? Jeśli efektem ma być porządek w pokoju, to należy ustalić z dzieckiem, co to oznacza – np.: książki ułożone na półkach, ubrania poukładane w szafie, a zabawki w skrzyni).
6. Sprawdzenie i ocena zrealizowanych działań
– zdarza się, że przyjęte rozwiązania okazują się z czasem niemożliwe do utrzymania, dlatego warto na bieżąco rozmawiać o ich skuteczności (Czy jesteście nadal zadowoleni z naszej umowy?; Jak się czujecie z naszym rozwiązaniem?). Jeśli się nie sprawdzają, należy je poprawić bądź wspólnie wypracować nowe.
Znajomość własnej rodziny i kierowanie się jej wartościami powinny być nadrzędnymi kierunkami wybieranych rozwiązań. Nie chodzi o sztywne trzymanie się proponowanych schematów działania, ale o naturalność reakcji i bycie sobą. Tak jak nie ma idealnych rodziców, tak też nie ma idealnych rozwiązań jak radzić sobie z konfliktami. Istnieją natomiast inspiracje, które propagują wzajemny szacunek, podmiotowe traktowanie i dialog, co zdecydowanie poprawia jakość relacji i wzmacnia więzi nawet w trudnych sytuacjach.
Foto: flikr.com/samcaplat
