Przypisywanie osoby do określonej grupy z uwagi na wyniki testów badających poziom inteligencji IQ było do niedawna wyrocznią w sprawie umiejętności i wiedzy dziecka. Na szczęście od jakiegoś czasu do głosu dochodzą teorie podkreślające różnorodność i tak samo ważne typy inteligenci. Wiele z nich odnosi się do podejścia Howarda Gardnera, który na inteligencję spojrzał wielorako.

Teoria inteligencji Howarda Gardnera

Choć teoria inteligencji wielorakiej H. Gardnera (specjalisty w dziedzinie psychologii kognitywnej, uczenia się) powstała w 1983 roku, jej założenia nadal dla wielu stanowią jedynie idee, które bardzo odbiegają od praktycznego podejścia. H. Gardner zakłada, że dziecko uczy się przez doświadczanie i potrzebuje wielu bodźców do harmonijnego rozwoju. Wyróżnił osiem rodzajów inteligencji (językową, matematyczno-logiczną, ruchową, wizualno-przestrzenną, naturalistyczną, muzyczną, interpersonalną i intrapersonalną) i założył, że każdy człowiek posiada wszystkie jej typy. W opinii psychologa są one w różnym stopniu rozwinięte i razem współpracują ze sobą, tworząc pewien profil, który jest dynamiczny (na przestrzeni lat ulega przekształceniom). Jego świadomość pozwala określić zakres możliwości człowieka, jego predyspozycje i umiejętności. Ponadto teoria ta podkreśla, że nie ma jednego, najlepszego rodzaju inteligencji. Wszystkie są równie ważne!

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Przeczytaj: Typy inteligencji. 8 inteligencji według prof. Gardnera

Jak w domowych warunkach stymulować różne rodzaje inteligencji

• Inteligencję przyrodniczą – zabierając dziecko na wycieczki za miasto, na wieś, wspólnie segregując śmieci, zwracając uwagę na ekologię, obserwując pogodę i zachodzące zjawiska atmosferyczne;
• Inteligencję intrapersonalną – zachęcając dziecko do pisania dziennika/pamiętnika, pokazując mu na własnym przykładzie, że planowanie i wyznaczanie celów przynosi efekty, prowadząc rozmowy z dzieckiem i skupiając jego uwagę na jego mocnych stronach i tym, jak może je wykorzystać w przyszłości np. „Przygotowanie naszyjnika z takich drobnych koralików wymaga wiele precyzji i cierpliwości. Do czego możesz jeszcze wykorzystać swoją dokładność?”;
• Inteligencję interpersonalną – wspólnie przeglądając książki/gazety i omawiając to, co czują i myślą przedstawione w nich postaci, zachęcając do wspólnych „kłótni” z podawaniem logicznych argumentów, stwarzając dziecku okazje do samodzielnego załatwiania spraw takich jak np. wizyta w bibliotece, złożenie zamówienia w restauracji, zrobienie zakupów;
• Inteligencję muzyczną – wspólnie wymyślając rymowanki, wierszyki, opowiadania, grając na „domowych” instrumentach, słuchając różnych gatunków/rodzajów muzyki i pokazując, w jaki sposób mogą budować nastrój;
• Inteligencję kinestetyczną (ruchową) – stwarzając warunki do przeprowadzania przez dziecko różnych eksperymentów i doświadczeń, przez naukę żonglowania piłeczkami/chusteczkami, wspólne uprawianie sportu, tańczenie;
• Inteligencję wizualno-przestrzenną – przez wszelkie aktywności artystyczne (malowanie, rysowanie itp.), robienie zdjęć, posługiwanie się mapą, projektowanie idealnych/wyjątkowych rzeczy np. domu, pojazdu;
• Inteligencję matematyczno-logiczną – grając z dzieckiem w gry karciane, memo, przez gotowanie, składanie modeli, majsterkowanie, czyli aktywności wymagające przestrzegania reguł, zasad, a także przez omawianie wad i zalet różnych wydarzeń;
• Inteligencję językową – grając z dzieckiem w scrabble, zachęcając je do czytania literatury i wyrażania własnej opinii, przez wspólne opowiadanie historii itp.
  (Rodzaj zadań powinien być dopasowany do wieku i możliwości dziecka. Podane przykłady aktywności są przeznaczone dla dzieci w wieku szkolnym).

Wiele z powyższych czynności wykonywanych jest zwykle wspólnie z dziećmi bez analizowania, że właśnie w tym momencie stymuluje się określony rodzaj inteligencji. Warto jednak spojrzeć na to globalnie po to, aby dbać o różnorodność dziecięcych aktywności i wiedzieć, które z nich są przez nie preferowane.

Preferencje w zakresie stylów uczenia się

Każdy ma własny styl. Nie tylko w zakresie ubioru, podejścia do życia, ale również odbierania informacji płynących ze świata i przetwarzania ich. Uczymy się też w różny sposób. Warto poznać styl dziecka, żeby zwiększyć jego efektywność i szybkość uczenia się, a w konsekwencji ogólne podejście do nauki (w tym motywację).

Preferencje poszczególnych zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku, smaku, węchu) w zakresie przetwarzania informacji przekładają się na style uczenia się. W otoczeniu funkcjonują osoby, które lepiej uczą się, gdy coś usłyszą (tzw. słuchowcy), zobaczą (tzw. wzrokowcy), doświadczą, „poczują na własnej skórze” (tzw. czuciowcy, kinestetycy). Przekłada się to na naukę w szkole.

Świadomość stylów uczenia się dzieci w klasie pozwala nauczycielom zaplanować lekcje w taki sposób, aby przekaz docierał do uczniów z różnymi preferencjami. Przeprowadzenie diagnozy stylów uczenia się i uwzględnianie ich wyników podczas tworzenia scenariuszy zajęć z uczniami (w tym wykorzystywanie różnorodnych form przekazu) pozytywnie wpływa na efekty nauki. Ponadto rodzic mający świadomość, jakimi kanałami najskuteczniej uczy się jego dziecko, jest w stanie wspierać je w tym procesie w zgodzie z jego potrzebami.

Jak w domu wspierać dziecko w ramach różnych stylów uczenia się

• Słuchowca – np. przez zachęcanie do dzielenia się pomysłami, namawianie do powtarzania materiału na głos, zachęcanie do tłumaczenia jak dziecko zrozumiało dane zadanie, stwarzanie przestrzeni do zadawania pytań i opowiadania własnymi słowami jak dziecko coś zrozumiało;
• Wzrokowca – np. przez zachęcanie do zapisywania rzeczy, które są do zapamiętania, proponowanie wodzenia palcem po czytanym tekście, odwoływanie się do przeżyć dziecka i jego doświadczeń podczas przyswajania nowych idei, tworzenie map mentalnych podczas nauki;
• Kinestetyka – przez uwzględnianie aktywności podczas nauki – np. zachęcając dziecko do podrzucania piłki, ugniatania woreczka z piaskiem, spacerowania po pokoju, stukania długopisem w rytm powtarzanych słów.

Należy nadmienić, że nie występują czyste style uczenia się. W większości przypadków jest to  kombinacja typów z jednym dominującym.

Przestrzeń dla indywidualności

Poznanie stylów uczenia się, a także świadomość różnych rodzajów inteligencji (nie tylko w oparciu o wyniki IQ) pozwala na stymulowanie harmonijnego rozwoju dziecka, a także odpowiednie reagowanie na jego indywidualne potrzeby. Takie podejście poszerza perspektywę patrzenia na inteligencję i docenia wyjątkowość drzemiącą w każdym człowieku. Jest przy tym wolne od porównań, ocen i stawiania wymagań, które nie są szyte na miarę możliwości dziecka.