Kategorie
Wychowanie

Jak nasz układ nerwowy reaguje na stres i czym jest samoregulacja?

Wiek nie stanowi taryfy ulgowej dla stresu. Każdy człowiek (bez względu na to ile ma lat, miesięcy, dni) jest na niego narażony i doświadcza go w mniejszych bądź większych odstępach czasu.

Stres (a raczej jego subiektywna interpretacja) dla każdego jest trudnym doświadczeniem i dlatego nie powinien podlegać wartościowaniu (“Mój stres jest większy niż twój”; „Czym ty się w ogóle przejmujesz?”). Warto mieć to na uwadze, szczególnie kiedy dotyka on dzieci. Stres 3-latka związany z pójściem do przedszkola to jak rozpoczęcie pierwszej lub nowej pracy przez dorosłego. Empatyczne wczucie się w sytuację pozwala uświadomić sobie, jak bardzo dane doświadczenie dotyka jednostkę, a zrozumienie źródeł stresu i ich wpływu na codzienne życie ułatwia radzenie sobie z nim i znacznie poprawia komfort funkcjonowania.

Uwaga! Reklama do czytania

Cud rodzicielstwa

Piękna i mądra książka o istocie życia – rodzicielstwie.

Odwiedź księgarnię Natuli.pl

Samoregulacja

Samoregulacja jest procesem, który skupia się na odzyskiwaniu energii i dążeniu do równowagi. Stanowi sposób, w jaki autonomiczny układ nerwowy reaguje na stres (uruchamiając procesy metaboliczne zużywające energię), a następnie poprzez kompensację dąży do odzyskania równowagi. To umiejętność „zarządzania” stanami pobudzania i hamowania. Zrozumienie procesu samoregulacji oraz włączenia działania w oparciu o ten proces sprawia, że potrzeba samokontroli znika.

„Prawdziwa moc samoregulacji (Self-Reg) polega na tym, że rozpoznajemy i rozumiemy, w jakim stanie pobudzenia się znajdujemy, oraz wiemy, jak zmniejszyć napięcie. W wyniku jej stosowania nie uzyskujemy ostatecznie większej siły, by pokonać nasze wewnętrzne demony, ale kiedy zmniejsza się intensywność doznań, one po prostu znikają”.

Istotą samoregulacji jest odpowiedź na pytanie „Dlaczego teraz?”. Identyfikacja zachowań powtarzających się w określonym kontekście pozwala na wyłapanie potencjalnych stresorów, podczas gdy skupianie się na kontroli tak naprawdę zamyka możliwości dalszego dialogu czy nauczenia dziecka czegoś o trwałej wartości. Samoregulacja, z perspektywy rodzica, pozwala na zmianę sposobu postrzegania trudnego zachowania dziecka: z „niegrzecznego”, „manipulującego”, „złośliwego” na doświadczającego nadmiernego stresu człowieka.

Na czym polega Self-Reg?

Utrzymanie równowagi wymaga wewnętrznej integracji i umiejętności odczytywania sygnałów płynących z własnego organizmu. Warto pamiętać, że potrzeba do tego spokoju, a nie siły. Samoregulacja to umiejętność, która wymaga uważności i wsłuchiwania się w siebie. I jak każda umiejętność podlega ćwiczeniu, zanim nabędzie się w niej biegłości (nieświadomej kompetencji). Rodzic poprzez swoją postawę, reakcje i zachowania może pokazywać/modelować możliwe sposoby redukowania napięcia czy ukojenia po działaniu stresora. (Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci do 3 roku życia, które nie mają jeszcze wypracowanych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami). Self-Reg jako metoda samoregulacji polega na poszukiwaniu indywidualnych rozwiązań. Właśnie dzięki temu, że skupia się na analizie konkretnych sygnałów związanych z pojawiającymi się stresorami, pozwala tak zaprojektować otoczenie, aby wyeliminować to, co uniemożliwia bądź osłabia komfort funkcjonowania dziecka. (Zastąpienie migającej jarzeniówki ciepłym światłem czy wymiana tykającego zegara na elektroniczny mogą bardzo pomóc dzieciom, które są szczególnie wrażliwe na tego rodzaju bodźce płynące z otoczenia, utrudniające im koncentrację).

Koncepcja metody S. Shankera uświadamia rodzicom, że zachowanie dziecka stanowi ostatni element procesu – najbardziej widoczny, który w większości podlega ocenie i reakcji dorosłych (np. rodzic widząc rzucające się na podłogę dziecko, reaguje na zachowanie, na to, co widzi). Tymczasem S. Shanker zachęca, aby sięgnąć głębiej, do przyczyn zachowania, za którym stoją emocje powstałe na skutek działania określonego bodźca. Takie podejście zwiększa rodzicielską wrażliwość i chroni przed natychmiastowym ocenianiem i przypinaniem łatki niegrzecznego dziecka. Zatem rodzicu, odnoś się do emocji i potrzeb, nie do zachowań.

Uwaga! Reklama do czytania

Seria: Niegrzeczne książeczki

Niegrzeczne dzieci? Nie ma czegoś takiego!

Wierszyki bliskościowe

Przytulaj, głaszcz, obejmuj, bądź zawsze blisko.

Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli

Kroki w kierunku zmiany zachowań oraz indywidualna mapa stresu

Model samoregulacji opracowany przez S. Shankera zakłada 5 kroków, przy których wsparcie i obecność rodzica pomaga dziecku odzyskać równowagę.

W metodzie samoregulacji chodzi o:

1. rozpoznanie nadmiernego stresu,
2. rozpoznanie i nazwanie stresorów,
3. redukcję stresorów,
4. wsparcie dziecka w budowaniu wiedzy i samoświadomości,
5. pomoc dziecku w stworzeniu własnych strategii samoregulacji.

Warto pamiętać, że sposób dążenia do równowagi rodzica wcale nie musi działać na dziecko. Rodzic wspierający dziecko w nauce samoregulacji powinien sam mieć świadomość własnych sposobów odzyskiwania równowagi (poznawać je jednocześnie z dzieckiem), a także być uważnym na zachowanie swojego dziecka, aby dopasować sposoby do jego potrzeb i możliwości.

Specyfika stresu polega na jego różnorodności. Warto pamiętać, że to nie rzeczy, sytuacje nas stresują, lecz ich interpretacje. Jedno dziecko śmiało zjeżdża z najwyższej zjeżdżalni w parku, drugie ledwo wejdzie na najniższą, z kolei z uśmiechem na ustach wyrecytuje wiersz przed sporą publicznością. S. Shanker przyczyn stresu doszukuje się w pięciu obszarach: biologicznym, emocjonalnym, społecznym, prospołecznym i poznawczym. Każdy z nas ma indywidualną mapę sytuacji stresujących i warto o tym pamiętać. Self-Reg pozwala na ich identyfikację i dobranie sposobów, aby odzyskać balans. Stres pochłania duże pokłady energii, dlatego należy dbać o jej wyrównywanie.

Co daje samoregulacja?

  • Kształtuje samoświadomość.
  • Rozwija uważność i umiejętność nazywania własnych stanów emocjonalnych.
  • Uczy rozpoznawać indywidualne stresory.
  • Pozwala na wypracowanie skutecznych sposobów zmniejszania pobudzenia i powrotu do równowagi.
  • Pozwala radzić sobie z trudnymi zachowaniami, w tym zamieniać pierwotne reakcje na stres (walka bądź ucieczka, zamrożenie) na zachowania prospołeczne.
  • Uświadamia czasowość stresorów (przykrych, trudnych emocji), czyli to, że mijają.
  • Uczy eliminować stresory utrudniające funkcjonowanie.

Self-Reg wpływa na budowanie więzi. Pomaga dociekać właściwego powodu zachowania (np. skutek – rozmawianie na lekcji, właściwy powód – niewygodne krzesło, migające światło, które dekoncentrują) zamiast przypinania etykietki niegrzecznego dziecka, a zatem prowadzi do lepszego zrozumienia i budowania relacji. Metoda ta nakłania do indywidualnego traktowania i poszukiwania rozwiązań szytych na miarę potrzeb i możliwości dziecka.

Tekst na podstawie książki: „Self-Reg” S. Shanker

Avatar photo

Autor/ka: Monika Koziatek

Pedagog, coach, socjoterapeuta i terapeuta I-ego stopnia Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR). Miłośniczka Porozumienia bez Przemocy i rodzicielstwa opartego na przywiązaniu. Realizatorka szkoleń w zakresie kompetencji wychowawczych. Mama Antka i Jeremiego.


Mądry rodzic, bo czyta…

Sprawdź, co dobrego wydaliśmy ostatnio w Natuli.

Czytamy 1000 książek rocznie, by wybrać dla ciebie te najlepsze…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.