Zapalenie ucha u dziecka – przyczyny, objawy, domowe sposoby leczenia

Ucho jest narządem o bardzo skomplikowanej budowie. Składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego oraz ucha wewnętrznego. Stanem zapalnym może być objęty każdy z obszarów i, choć wśród dzieci najpowszechniejsze jest zapalenie ucha środkowego, warto wiedzieć, że infekcja może obejmować również ucho zewnętrzne lub wewnętrzne.

Zapalenie ucha zewnętrznego – kiedy zgłosić się do lekarza?

Zacznijmy od dolegliwości, która – choć niezbyt groźna – może być bardzo uciążliwa. Zapalenie ucha zewnętrznego, bo o nim mowa, to proces zapalny w obrębie małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Chorzy skarżą się głównie na silny (zwykle kłujący, promieniujący aż do żuchwy) ból ucha, uczucie pełności i osłabienie słuchu. Zapalenie ucha zewnętrznego nie bez powodu nazywa się uchem pływaka – do zakażenia zwykle dochodzi w sezonie letnim, gdy zażywamy kąpieli w jeziorze lub morzu. Wilgotne środowisko przewodu słuchowego jest idealnym miejscem do rozwoju bakterii, wirusów i grzybów. Przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego dużo częściej jest jednak przerwanie ciągłości naskórka. Zwykle dochodzi do niego, gdy niezbyt umiejętnie korzystamy z patyczków higienicznych lub agresywnie szorujemy uszy ręcznikiem. Kiedy zaobserwujemy niepokojące objawy, koniecznie wybierzmy się do lekarza. Leczenie najczęściej opiera się na stosowaniu miejscowo leków sterydowych oraz antybiotyków lub leków przeciwgrzybiczych.

Przyczyny zapalenia ucha u dzieci

O ile zapalenie ucha zewnętrznego może spotkać zarówno dzieci, jak i dorosłych, o tyle ostre zapalenie ucha środkowego uważane jest za jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. Zwykle dochodzi do niego w wyniku infekcji górnych dróg oddechowych – najmłodsi mają dużo węższą i krótszą trąbkę słuchową (czyli kanał łączący ucho środkowe z gardłem), przez co patogeny bez problemu dostają się do głębszych struktur ucha, wywołując zakażenie. Wraz z wiekiem, gdy trąbka słuchowa się wydłuża, infekcje stają się coraz rzadsze. Zapalenie ucha środkowego często ustępuje w okolicach szóstego roku życia.

Objawy ostrego zapalenia ucha u dziecka

Zapalenie ucha środkowego bardzo często poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych (rzadko ma ono inne przyczyny). W pierwszej kolejności pojawia się ostry, tętniący i nasilający się w nocy ból ucha środkowego u dzieci. Bólowi zwykle towarzyszy uczucie pełności, upośledzenie słuchu, czasami również gorączka. Objawy ze strony ucha są najbardziej charakterystyczne, jednak bez problemu potrafią je określić starsze dzieci – u tych, które jeszcze nie mówią, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. W przypadku niemowląt zwróćmy przede wszystkim uwagę na dolegliwości takie jak: gorączka, płacz, kłopoty ze snem, biegunka, wymioty i wyciek ropnej wydzieliny z ucha. Takie objawy występujące u najmłodszych dzieci zawsze powinny nas skłonić do wizyty u lekarza, który przeprowadzi badanie otoskopowe i jak najszybciej zaproponuje leczenie.

Leczenie zapalenia ucha. Czy antybiotyk zawsze jest konieczny?

A jak przebiega leczenie? Zapalenie ucha u dziecka najczęściej wywołują wirusy. Jeśli tak będzie również w naszym wypadku, lekarz najprawdopodobniej przepisze leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Jeśli w ciągu 24-48 godzin nie dojdzie do poprawy, to znak, że infekcję wywołały bakterie. W takiej sytuacji będziemy musieli wrócić po antybiotyk, który rozprawi się z bolesnymi dolegliwościami towarzyszącymi zapaleniu ucha środkowego. Pamiętajmy, że leczenie infekcji bakteryjnej zawsze opiera się na podaniu antybiotyku, a niewłaściwie leczone zapalenie ucha może prowadzić do powikłań. Konieczne może być również nacięcie błony bębenkowej, choć zabieg ten wykonuje się stosunkowo rzadko (zapalenie wyrostka sutkowatego, porażenie nerwu twarzowego).

Domowe sposoby na częste zapalenie ucha u dziecka

Jeśli zapalenie ucha u dziecka wywołały wirusy, warto – oprócz wspomnianych wyżej, przepisanych przez lekarza leków przeciwbólowych – sięgnąć po naturalne metody leczenia zapalenia ucha środkowego. Gdy dziecko ma katar i zaczyna boleć je ucho, zadbajmy o jak najszybsze usunięcie wydzieliny z nosa. Sprawdzą się:

• inhalacje z soli fizjologicznej lub rumianku, 
• leki mukolityczne (rozluźniające wydzielinę), 
• leki homeopatyczne: Belladonna, Capsicum, Chamomilla, Pulsatilla.

Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego u dzieci będą również skuteczne, gdy infekcja ma tendencję do nawracania. Właśnie dlatego, jeśli dziecko ma skłonność do bólu ucha przy przeziębieniu, przy pierwszych objawach infekcji podajmy lek homeopatyczny o nazwie Aviaire.

Zapalenie ucha wewnętrznego – o czym należy pamiętać?

Zapalenia ucha środkowego nie wolno lekceważyć, gdyż długo trwający stan zapalny w tym obszarze może doprowadzić do zapalenia ucha wewnętrznego. Choroba ta, zwana również zapaleniem błędnika, objawia się zawrotami głowy, problemami z widzeniem, oczopląsem, zaburzeniami równowagi, nudnościami i wymiotami. W przypadku zapalenia ucha wewnętrznego niezwykle ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Rozprzestrzeniający się do pobliskich struktur czaszki proces zapalny może stanowić nawet zagrożenie życia.

Konsultacja: Alina Małmyszko-Czapkowicz, lek. med., specjalista medycyny rodzinnej