Kategorie
Rodzina Wychowanie

Rodzeństwo jako poligon doświadczalny, czyli kolejność narodzin a zachowanie dziecka

Każdy przychodzi na świat z własnym, niepowtarzalnym potencjałem i własnymi zasobami. Nie ma dwóch takich samych osób. Bycie uważnym rodzicem czy opiekunem pozwala wyłapać te wyjątkowości u dzieci i w sposób naturalny budować relacje, bez zakładania, jakie dzieci są, i bez programowania, jakie mają być.

Akceptacja dziecka wpływa na jego prawidłowy rozwój

Zgodnie ze współczesną integracyjną teorią temperamentu na zachowanie dziecka wpływa sposób traktowane go przez rodziców, a także rodzaj środowiska, w jakim się wychowuje. Amerykańscy psychiatrzy dostrzegli, że dobre dopasowanie polegające na zgodności pomiędzy możliwościami, predyspozycjami dziecka a oczekiwaniami i wymaganiami środowiska (rodziców, opiekunów, nauczycieli) determinuje prawidłowy rozwój malucha, w tym adekwatność jego zachowań. Bezwarunkowa akceptacja dziecka, a nie podejmowanie prób, by je zmieniać i dopasowywać do wymagań rodzicielskich, stanowią gwarancję jego harmonijnego rozwoju.

Jak zrozumieć małe dziecko

Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem

Zobacz w księgarni Natuli.pl

Kolejność narodzin

Etap życia rodziny, na którym pojawia się dziecko, a także to, czy przyszło ono na świat jako jedynak, czy urodziło się w rodzinie wielodzietnej, kształtuje jego osobowość. Ponadto płeć dziecka, a także relacja pomiędzy partnerami/rodzicami oraz historie, jakie wnoszą oni do własnego związku (w tym sposób budowania relacji z otoczeniem), także determinują jego zachowanie. Nawet w najbardziej kochającej i rozumiejącej się rodzinie rodzeństwo nie będzie posiadało identycznego doświadczenia tej rodziny, ponieważ każdy tworzy własną narrację. Każde kolejne dziecko musi zadbać o swoją pozycję.

Zdaniem psychologów kolejność narodzin znacząco determinuje charakter, osobowość, a także wpływa na karierę zawodową i sposób budowania relacji z innymi. Zdaniem L. Blair (psychologa klinicznego), pierworodni, środkowe dzieci, najmłodsze dzieci, a także jedynacy posiadają swoje specyficzne cechy, które w znaczy sposób wynikają z kolejności przyjścia na świat oraz oddziaływań społecznych i rodzicielskich.

Pierwsze

Kiedy na świat przychodzi pierwsze dziecko, rodzice ujawniają w stosunku do niego świadome bądź nieświadome oczekiwania – żeby było najlepsze, najmądrzejsze, najbardziej wysportowane i w ogóle naj. Pierwsze dziecko najsilniej wyczuwa te oczekiwania i mocno się z nimi wiąże. Bardzo mocno identyfikuje się również z samymi rodzicami, co przekłada się na sposób traktowania młodszego rodzeństwa (powiela podejście wychowawcze rodziców w zakresie opieki). Większość pierworodnych jest odpowiedzialna i dobrze zorganizowana. Przejawia przy tym więcej cech przywódczych niż reszta rodzeństwa. Pierwsze dziecko ma „zagwarantowaną” pozycję w rodzinie, reszta musi sobie tę pozycję „wywalczyć”.

Jedyne

Jeśli rodzeństwo pojawia się, kiedy starsze dziecko kończy 6–7 lat, to bardzo często dziecko to przejawiać będzie mimo wszystko cechy jedynaka, ponieważ osobowość, w tym zdolności interpersonalne, kształtują się przez pierwsze sześć, siedem lat życia. Jedynak preferuje towarzystwo osób starszych od siebie. Lubi spędzać czas w samotności. Często jest zorganizowany i charakteryzuje go zdolność do logicznego myślenia. Stawia sobie ambitne cele, ale nie na miarę rówieśników, tylko dorosłych, których traktuje jak punkt odniesienia. Jedynacy mają wiele cech wspólnych z dziećmi pierworodnymi. Jak wynika z badań, gorzej znoszą porażki i nie potrafią współzawodniczyć, choć legitymują się lepszym wykształcenie niż ich koledzy posiadający rodzeństwo. „Piętnem” jedynaka jest dźwiganie dużych oczekiwań rodziców co do przyszłości i dalszych sukcesów zawodowych i edukacyjnych. W przypadku rodzeństwa rozkłada się to co najmniej na dwoje. Zaś jedynacy muszą sobie radzić z tym sami.

Środkowe

Kolejnemu dziecku rodzice z uwagi na posiadane już doświadczenie wychowawcze dają więcej luzu. Rodzi się ono z pewnym kompleksem bycia w cieniu – dorównania starszemu rodzeństwu. Zdarza się, że rola cudownego dziecka jest już zajęta przez najstarsze dziecko, więc młodsze, chcąc zwrócić na siebie uwagę rodziców i pokazać, że też może się w czymś wyróżniać, zaczyna podejmować się działań, które nie do końca spotykają się z akceptacją opiekunów. Z uwagi na konieczność dogadywania się z rodzeństwem środkowe dzieci rozwijają w sobie duże zdolności komunikacyjne i empatyczne. Potrafią negocjować. Często pełnią role mediatorów. Na późniejszym etapie życia to właśnie środkowe dzieci dbają o relacje w rodzinie, inicjują spotkania, cieszą się ze wspólnie spędzanego czasu.

Najmłodsze

Pojawienie się najmłodszego dziecka sprawia, że cała uwaga skupia się głównie na nim. Otrzymuje ono wiele zainteresowania zarówno ze strony rodziców, jak i rodzeństwa, co sprawia, że zaczyna być traktowane jak rodzinna maskotka. Zdarza się, że najmłodsze dziecko zaczyna wchodzić w życie z przeświadczeniem, że jak czegoś chce, to to otrzyma, a przy tym niespecjalnie musi się wysilać i o to zabiegać. Najmłodsze dzieci nie biorą udziału w wyścigach o najlepszy zawód czy najlepsze oceny w rodzinie. Wystarczy im, że po prostu SĄ. Nie potrzebują nic nikomu udowadniać, inaczej niż w przypadku ich środkowego rodzeństwa, które o uwagę rodziców musi nieustannie zabiegać.

Taki wzorzec kolejności narodzin stanowi pewną tendencję, o ile nie jest ona zakłócona granicznymi wydarzeniami w rodzinie (śmierć, choroba itp.).

Uwaga! Reklama do czytania

Wild child, czyli naturalny rozwój dziecka

Książka o rozwoju dziecka 2-5 lat. Praktyczne rozwiązania na najczęstsze rodzicielskie wyzwania.

CHCESZ? KLIKNIJ!

Kolejność narodzin a zdrowie

Teoria higieny dowodzi, że wystawianie się we wczesnym dzieciństwie na kontakt z wirusami, bakteriami itp. reguluje układ odpornościowy i sprawia, że rzadziej się on aktywuje, kiedy nie ma takiej potrzeby. Dzięki temu, że starsze dzieci przynoszą zarazki do domu (z przedszkola, szkoły), młodsze mają z nimi kontakt bardzo wcześnie. Badania dowodzą, że młodsze dzieci rzadkiej doświadczają ataków astmy niż te, które nie posiadają starszego rodzeństwa.

Matt Perzanowski dostrzegł zależność pomiędzy predyspozycjami zdrowotnymi a posiadaniem rodzeństwa i kolejnością narodzin. Okazuje się, że rozwój prenatalny wpływa na predyspozycje do zapadania na rozmaite alergie i astmę. Przeciwciała matki najsilniej oddziałują na dziecko w przypadku pierwszej ciąży. W przypadku kolejnych ciąż organizm dziecka nie musi tak intensywnie walczyć z układem odpornościowym matki, przez co spokojniej się rozwija, a jego własny układ odpornościowy nie trenuje nadmiernych reakcji. Tym samym skłonność do alergii i astmy maleje.

Rodzeństwo pozwala na zbudowanie kolażu kompetencji, które stanowią podstawę interakcji społecznych. Dziewczynka wychowująca się wyłącznie z braćmi i spędzająca z nimi dużo czasu może zdobyć szereg umiejętności, które sprawią, że w późniejszym życiu łatwiej jej będzie współpracować z mężczyznami niż z kobietami. W przypadku mieszanego rodzeństwa, zakładając jednocześnie, że różnica wieku między nim nie jest większa niż pięć lat, różnice płciowe pozwalają na nabywanie kompetencji związanych z budowaniem relacji partnerskich w przyszłości. Starszy brat będzie rozwijał np. kompetencje opiekuńcze wobec młodszej siostry, które później może wykorzystać przy budowaniu relacji z własną partnerką.

Rodzeństwo to poligon doświadczalny, sala eksperymentów społecznych i przestrzeń do bycia sobą. Wpływa na to, w jaki sposób budujemy swoje relacje z innymi ludźmi, pozwala dostrzegać inną perspektywę, konfrontować swoje racje i uczyć się szanować zdanie innych.

Niegrzeczne książeczki

Seria Niegrzeczne Książeczki to opowieści dla małych i dużych, które rozprawiają się z mitami dotyczącymi dzieciństwa. Czy dziecko zawsze powinno być posłuszne, zjadać wszystko z talerza i dzielić się swoimi rzeczami? Książeczki bez jasnego morału, dające przestrzeń na rozmowę i zrozumienie potrzeb, pisane w duchu Porozumienia bez Przemocy.

Odwiedź księgarnię Natuli.pl

Literatura:

  • L. Blair, „Kolejność narodzin a charakter. Co wpływa na osobowość dziecka?”,  
  • „Splatane więzy” [W:] “Psychologia dla rodziców“, “Wysokie Obcasy” maj 2016.
  • M. Kossobudzka, „Kolejność narodzin może wpływać na twoje zdrowie, wzrost, inteligencję, a nawet seksualność” (wyborcza.pl/1,75400,14711936,Kolejnosc_narodzin_moze_wplywac_na_twoje_zdrowie_.html)
Avatar photo

Autor/ka: Monika Koziatek

Pedagog, coach, socjoterapeuta i terapeuta I-ego stopnia Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR). Miłośniczka Porozumienia bez Przemocy i rodzicielstwa opartego na przywiązaniu. Realizatorka szkoleń w zakresie kompetencji wychowawczych. Mama Antka i Jeremiego.


Mądry rodzic, bo czyta…

Sprawdź, co dobrego wydaliśmy ostatnio w Natuli.

Czytamy 1000 książek rocznie, by wybrać dla ciebie te najlepsze…

1 odpowiedź na “Rodzeństwo jako poligon doświadczalny, czyli kolejność narodzin a zachowanie dziecka”

Ciekawy artykul. Zastanawiam się rowniez nad tym czy to, ktorymi z kolei dziecmi byli rodzice ma wplyw na ich dzieci. Moi rodzice byli oboje najmlodszymi, ja jestem najstarsza. Bardzo ich kocham, ale czuje w zasadzie od dziecka, a teraz to widzę, że mnie nie rozumieją i chyba nie akceptuja

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.