Czym się różni sok sklepowy od soku domowego?

Soki sklepowe

Soki dostępne na sklepowych półkach mają prawnie określony, ścisły skład – nie mogą zawierać nic poza owocami lub warzywami. Substancje słodzące, konserwanty, aromaty i barwniki są zabronione. Wydawać by się mogło, że to samo zdrowie, ale nie zawsze tak jest. Sposób produkcji soku i procesy, jakim jest poddawany, mogą skutecznie pozbawić go większości wartości odżywczych i zdrowotnych.

Rozróżnia się kilka rodzajów soków:

1. Jednodniowe:

• są tłoczone bezpośrednio ze świeżych owoców lub warzyw,
• nie są poddawane pasteryzacji – ma to dwojakie znaczenie: zawierają większą ilość składników, które są cenne dla ludzkiego organizmu, ale też w przypadku niezachowania odpowiednich warunków podczas produkcji i transportu (m.in. wystarczająco niskiej temperatury) istnieje duże ryzyko pojawienia się w nich chorobotwórczych bakterii, pleśni lub drożdży,
• nie są filtrowane – mają widoczny osad, są bogate w błonnik,
• nie są polecane dzieciom ze względu na brak pasteryzacji i związane z tym ryzyko.

2. Soki bezpośrednie (NFC – not from concentrate):

• są tłoczone bezpośrednio z owoców lub warzyw,
• proces ich pasteryzacji przebiega w niskiej temperaturze,
• posiadają naturalny osad, są mętne,
• są bogate w antyoksydanty, błonnik, witaminy,
• stają się coraz bardziej popularne – w ciągu 4 lat ich spożycie wzrosło w Polsce o 57 proc., a w niektórych krajach UE soki NFC już wyparły te wytwarzane z koncentratu,
• są to bardzo często soki tłoczone lokalnie, przez sadowników.

3. Produkowane z soku zagęszczonego:

• sok zagęszczony otrzymuje się poprzez rozdrabnianie i wyciskanie owoców lub warzyw; w ten sposób powstaje moszcz, który poddaje się ciśnieniu, by oddzielić smak i zapach, czyli naturalny aromat, następnie poprzez dodanie enzymów dochodzi do procesu klarowania; kolejnym krokiem produkcji jest filtracja, do której zazwyczaj używa się ziemi okrzemkowej; uzyskany w ten sposób płyn poddaje się zagęszczeniu poprzez odparowanie wody,
• mogą być znacznie dłużej przechowywane ze względu na znaczy wzrost stężenia cukrów uzyskany dzięki zagęszczeniu,
• zanim zostaną rozlane do kartonów, dodaje się do nich odpowiednią ilość wody, oddzielone wcześniej aromaty, czasem trochę miazgi owocowej\warzywnej (sok z cząstkami),
• są poddawane pasteryzacji w wysokiej temperaturze,
• ich proces produkcji jest tani w transporcie i magazynowaniu,
• ze względu na skomplikowany proces produkcyjny są uboższe o część wartości odżywczych i zdrowotnych.

Sok w świetle prawa składa się tylko z owoców lub warzyw. Jednak ze względu na różne procesy produkcyjne jego rodzaje mają inną zawartość ważnych dla zdrowia składników. Produkcja, transport, przechowywanie, pakowanie, pasteryzacja, długość przydatności do spożycia – to wszystko “wymiata” z soku, to co dla zdrowia jest najważniejsze. Najlepszym wyborem ze sklepowej półki są te jednodniowe (dla dorosłych) i soki NFC (dla dzieci).

Co to jest pasteryzacja?

Pasteryzacja jest procesem poddawania żywności (m.in. soków) wysokiej temperaturze, między 60℃ a 99℃. Istnieją różne rodzaje pasteryzacji: niska, czyli długotrwała, to ok. 30 minut w 60–65℃, oraz wysoka – kilka – kilkanaście sekund w temperaturze powyżej 70℃. Postępowanie to ma dwojakie skutki: niszczy toksyny, dezaktywuje enzymy, hamuje rozwój drobnoustrojów, ale też niszczy niektóre białka i witaminy, przez co zmienia się smak i spada wartość odżywcza produktu.

Soki domowe

W domowym zaciszu soki po prostu się wyciska i pije. I właśnie w tej prostocie produkcji i czasie spożycia zawarta jest cała tajemnica witalności i zdrowia. Soki domowe zdecydowanie przewyższają soki ze sklepowej półki, ponieważ:

• nie są poddawane licznym procesom fizycznym i chemicznym, np. pasteryzacji czy filtrowaniu, przez co nie tracą wartości odżywczych i zdrowotnych,
• są wypijane od razu po przygotowaniu, więc nie ma czasu, by rozwinęły się w nich jakiekolwiek drobnoustroje czy bakterie, dzięki czemu są bezpieczne dla dzieci,
• można kontrolować, z jakich warzyw i owoców są robione,
• nie trzeba sztucznie wydłużać ich przydatności do spożycia,
• pozwalają na różnorodność – na wyciągnięcie ręki są owoce, ale również warzywa, liście, kiełki i trawy, można je wszystkie mieszać i kamuflować to, czego zazwyczaj się nie jada,
• są silnym i zdrowym budulcem – dostarczają organizmowi bardzo dużo wody, białka, cukrów i minerałów,
• brak obróbki termicznej sprawia, że ich wartości odżywcze są najwyższej jakości,
• odkwaszają – co jest szczególnie ważne dla osób żywiących się tradycyjnie, palaczy, biorących leki czy zestresowanych,
• to ekspres do zdrowia – w 15 minut od wypicia cenne witaminy i minerały już są obecne w krwiobiegu,
• wzmacniają odporność – zawierają duże ilości witamin C, B6 czy A, które aktywizują układ odpornościowy człowieka,
• oczyszczają organizm – należy jednak być ostrożnym: detoks powinien trwać 2 dni, nie mogą go stosować osoby chorujące na cukrzycę, nadciśnienie czy sportowcy,
• mają działanie lecznicze – niedobory witamin, minerałów czy mikro- i makroelementów powodują osłabienie organizmu, co w konsekwencji prowadzi do chorób; soki, które są bombą witaminową, uzupełniają te braki, wchodzą też w skład wielu systemów leczniczych, np. antynowotworowych,
• można je uzyskać niższym kosztem – kilogram owoców lub warzyw, nawet ekologicznych, jest wydajniejszy i da zdecydowanie bardziej wartościowy sok od tego ze sklepowej półki.

Co z błonnikiem?

Błonnik, w uproszczeniu, to coś, z czego zbudowane są ściany komórek roślin. Jest bardzo ważny dla zdrowia, ponieważ nie trawią go soki żołądkowe i trafia w praktycznie niezmienionej formie do jelit, z których ściera śluz oraz wchłania metale ciężkie i wszystko to pomaga wydalać z organizmu. W trakcie powstawania soku sklepowego błonnik praktycznie znika. Jest natomiast obecny w mętnych sokach wyciskanych w domu z całych owoców (również ze skórką!), choć także w mniejszej ilości niż w owocu czy warzywie.

Sok to nie wszystko

Soki to bogactwo – nie tylko witamin i minerałów, lecz także wprawdzie naturalnego, ale jednak cukru. Są więc dość kaloryczne. Szklanka zawiera ok. 80 – 100 kcal, a więc litr – ok. 320–400 kcal, czyli tyle, ile jeden posiłek. Dlatego, by soki pomagały, nie szkodziły, warto przestrzegać kilku zasad:

• nie należy zapominać o spożywaniu warzyw i owoców, ponieważ zawierają więcej błonnika niż same soki,
• ze względu na wysoki indeks glikemiczny muszą na nie uważać osoby chore na cukrzycę lub z trudnością przyswajania glukozy,
• nie można zastępować sokiem wody, ponieważ ze względu na swoja kaloryczność jest on bardziej posiłkiem niż napojem,
• należy pamiętać o różnorodności w diecie, gdyż soki nie dostarczą organizmowi wszystkiego, czego potrzebuje.

Czym wyciskać sok w domu?

Popularne sokowirówki tną warzywa i owoce, napowietrzają i podgrzewają sok, przez co nie jest on najwyższej jakości. Wyciskanie ręczne jest nieefektywne i długotrwałe. Najlepszy efekt dają wyciskarki wolnoobrotowe, które mozolnie i skutecznie miażdżą wsad i nie podgrzewają soku, dzięki czemu zachowuje on niemal 100 proc. właściwości. Na polskim rynku dostępnych jest wiele modeli wyciskarek – plastikowe, ze stali nierdzewnej, jedno- lub dwuślimakowe, pionowe lub poziome – w cenach od kilkuset do kilku tysięcy złotych.

Podsumowując, soki trzeba pić z umiarem i najlepiej tylko te tłoczone samodzielnie. Są bardzo kaloryczne i bogate w cukry, należy więc traktować je jak posiłek, a nie napój. Idealnie sprawdzają się podczas różnych niedoborów czy chorób jako szybkie i skuteczne uzupełnienie niezbędnych witamin i minerałów. W diecie osoby zdrowej należy z nimi jednak uważać (udowodniono, że spożywanie regularnie nawet jednej szklanki soku dziennie może prowadzić do nadciśnienia i cukrzycy tupu 2. – badania Swinburne University of Technology z Hawthorn w Australii). Korzyści ze spożywania najlepszej jakości soku są ogromne. Warto zainwestować swój czas i pieniądze, by móc cieszyć się zdrowiem i witalnością.