Ruszaj się – na dworze i w domu!

O zaletach ruchu fizycznego napisano już tak dużo. Ruch fizyczny rozwija sprawność, gibkość i siłę oraz służy zdrowiu. Dzieciom pomaga także w integracji zmysłów i ćwiczeniu motoryki dużej, która potem stanie się podstawą motoryki małej, czyli pisania, rysowania, wycinania i klejenia. Ruch fizyczny może też pomóc w regulacji emocji i radzeniu sobie ze stresem. 

Jak ruch fizyczny pomaga poradzić sobie ze stresem?

Jak pisze Stuart Shanker, trudności z samoregulacją i nadmierny poziom pobudzenia wpływają na:

• zachowanie dziecka – zachowania, które bywają określane jako „niegrzeczne”, najczęściej są wynikiem nadmiernego pobudzenia,
• zdolność do skupienia – o tę bowiem trudno przy nadmiernym pobudzeniu emocji dziecka,
• jego relacje społeczne [1].

Ruch i ćwiczenia fizyczne są również jednymi ze sposobów na samoregulację i redukcję napięcia, gromadzącego się także u dzieci [2]. Dzięki aktywności można bowiem odreagować stres i wyregulować poziom pobudzenia. Siostry Nagoski zwracają z kolei uwagę, że „aktywność fizyczna to najskuteczniejsza strategia przejścia cyklu reakcji stresowej” [3]. Oczywiście rodzaj i ilość ruchu potrzebnego do samoregulacji są kwestią indywidualną – chodzi przede wszystkim o to, by ruch sprawiał przyjemność.

Robert Thayer zwraca z kolei uwagę na rolę aktywności fizycznej w rozwoju i dobrostanie psychicznym. W swojej książce Calm energy pisze, że aktywność fizyczna:

• podnosi samoocenę,
• wzmacnia poczucie sprawczości,
• pomaga radzić sobie ze stresem,
• uodparnia na stres [4].

Ruch fizyczny – integracja zmysłów i ćwiczenie motoryki pomoże w szkole

Integracja zmysłów jest bardzo ważna, zwłaszcza dla najmłodszych. Bez opanowania motoryki małej trudno jest np. zawiązać buty czy zapiąć guziki. Jest również podstawą wielu umiejętności przydatnych później w szkole – malowania, lepienia z plasteliny, pisania, rysowania, wyklejania, a nawet czytania.

Bardzo istotna jest jednak przede wszystkim tzw. motoryka duża, czyli opanowanie sprawności ruchowych wymagających zaangażowania całego ciała. To pierwszy etap rozwoju ruchowego i podwaliny motoryki małej. Przykładem aktywności związanych z motoryką jest m.in. bieganie, skakanie, gra w piłkę lub jazda na rowerze. 

Właściwa integracja zmysłów, opanowanie motoryki, świadomość ciała (świadomość proprioceptywna), ruchowa (kinestetyczna) oraz dotykowa są także, jak pisze Stuart Shanker, podstawą regulacji pobudzenia, a więc m.in. regulacji emocji, umiejętności skupienia, kojarzenia zależności przyczynowo-skutkowych, skupiania uwagi, radzenia sobie z frustracją, uczenia się na błędach itd. [5].

Ruch fizyczny na łonie natury – nie zawsze blisko, ale warto

Oczywiście ideałem jest ruch i swobodna zabawa na łonie natury. Dostarcza ona bowiem różnorodnych bodźców dla zmysłów, a także reguluje układ nerwowy. Właśnie dlatego, jeśli tylko możemy, wybierzmy się do lasu, parku albo na łąkę i po prostu pozwólmy dziecku na swobodną zabawę. Możemy również całą rodziną wybrać się na rower lub rolki, a nawet na osiedlowy plac zabaw. A jeśli mamy ogród, możemy pomyśleć o stworzeniu tam placu zabaw. Jeśli mamy do tego smykałkę, stwórzmy go sami. A jeśli nie – na rynku można już znaleźć wiele propozycji gotowych placów zabaw. Im więcej możliwości stworzymy dziecku, tym bardziej prawdopodobne, że będzie się ruszać. 

Ruch fizyczny w domu – ale jak?

Niestety, na wyjścia gdzieś dalej nie zawsze mamy czas i warunki. Ogród także dla wielu rodziców pozostaje jedynie w sferze marzeń. Warto więc wiedzieć, że także w domu możemy zapewnić dziecku warunki do ruchu. Alternatywą do wychodzenia na osiedlowy plac zabaw, do lasu czy na rower mogą być zabawy ruchowe w domu. Warto urządzić dziecku kącik, w którym może poskakać i poprzewracać się na macie albo gdzie razem pobawimy się w siłowanki. Istnieje też wiele gier rozwijających motorykę i poszczególne zmysły. Możemy np.:

• stworzyć mu w korytarzu lub w dość dużym pokoju zaimprowizowany tor przeszkód, slalom lub wyprawę przez rzekę (czyli dziecko chodzi po przedmiotach i nie może „zamoczyć nóg”, dotykając podłogi) – można do tego użyć np.: poduszki, złożone koce, stołeczki, fragmenty piankowej maty itp.
• wykorzystać zwinięte skarpetki czy kulki z gazet do domowej bitwy w śnieżki lub do zabaw wymagających pracy mięśni brzucha i nóg – wystarczy, że dziecko położy się na macie lub dywanie, weźmie pomiędzy stopy kulkę i przerzuci ją za swoją głowę,
• bawić się w przeróżne zwierzęta i naśladować ich ruchy,
• nadmuchać balony i potraktować je jak piłki,
• wykorzystać sznurek do domowej gry w klasy, skakankę; dziecko może też spacerować po sznurku tak, żeby nie spaść,
• razem tańczyć przy ulubionej muzyce.

Warto oczywiście przed rozpoczęciem takiej zabawy pamiętać o takim jej zorganizowaniu, by była bezpieczna. Czasem taka zabawa i w nas samych może uruchomić spontaniczne dziecko! Ogranicza nas tu tylko czas, energia i wyobraźnia. 

Ruch fizyczny w domu – a co jeśli rodzic naprawdę nie ma czasu i energii?

A co, jeśli naprawdę nie mamy czasu i energii na animowanie zabaw? Wtedy warto pomyśleć o rozwiązaniach, które pozwolą dziecku korzystać z ruchu w domu, bez zbytniej ingerencji rodzica. Takim rozwiązaniem mogą być np. ścianki wspinaczkowe, huśtawki, drabinki czy domowe place zabaw. W większości mieszkań da się wygospodarować większą lub mniejszą przestrzeń. Montaż jest dość prosty i wykonane są z bezpiecznych materiałów. W ostatnich latach na rynku pojawił się sprzęt sportowy dla dzieci, który sprawi, że ruch fizyczny będzie przyjemnością. 

Huśtaj się w domu na zdrowie – to też ruch fizyczny i koordynacja zmysłów

Wygodnym wyjściem pozwalającym rodzicowi odetchnąć, a dziecku zaspokoić potrzebę ruchu, ćwiczenia motoryki i stymulacji zmysłów jest zamontowanie w domu huśtawki. 

Dlaczego warto mieć w domu huśtawkę? 

• oddziałuje ona na układ przedsionkowy (układ równowagi), dotykowy, proprioceptywny (czucia głębokiego),
• pomaga w ćwiczeniu funkcji wzrokowych, 
• wzmacnia reakcje równoważne i stymuluje napięcie mięśniowe, 
• działa antystresowo, bo bujanie – zwłaszcza powolne – koi układ nerwowy.

A może domowy plac zabaw lub drabinki?

Jeśli mamy warunki, możemy też stworzyć dla dziecka domowy plac zabaw. Na rynku znajdziemy gotowe domowe place zabaw oraz przeróżne akcesoria, takie jak namioty, liny gimnastyczne, zjeżdżalnie czy dyski balansujące. Świetnym pomysłem są także drabinki gimnastyczne i domowe ścianki wspinaczkowe. Te, oprócz ćwiczenia mięśni okołokręgosłupowych, rozwijania koordynacji ruchów, chwytu rąk i zwinności, będą poprawiać napięcie mięśniowe i dostarczać bodźców do propriocepcji (a więc także będą koić układ nerwowy). Taki sprzęt pozwoli najmłodszym zapoznać się ze światem wspinaczki i oswoić lęk wysokości. 

Bibliografia

[1] Shanker, S. Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości,tłum. N. Fedan, Mamania, 2016.

[2] Tamże, s. 109.

[3] Nagoski E., Nagoski A., Wypalenie. Jak wyrwać się z błędnego koła stresu, tłum. A. Ostrowska, Czarna Owca, 2019, s. 45.

[4] Thayer, R. Calm Energy. How People Regulate Mood with Food and Exercise, Oxford University Press, 2001, s. 41-43.[5] https://self-reg.ca/wp-content/uploads/2020/08/Arousal_Tree.pdf