Standardy opieki okołoporodowej na rok 2019 w pigułce

Powstanie tego dokumentu to duży sukces środowiska zaangażowanego w poprawę warunków opieki okołoporodowej w Polsce – przede wszystkim Fundacji Rodzić po Ludzku, ale także przedstawicieli innych organizacji zaproszonych do współtworzenia owego rozporządzenia. Jeszcze dwa lata temu istniała realna groźba wycofania tego dokumentu i powrotu do totalitarnego położnictwa, które było w Polsce standardem do początku lat ‘90 XX wieku. Jakie zmiany zostaną wprowadzone wraz z początkiem roku i co to w praktyce oznacza dla rodzących?

Standardy opieki okołoporodowej w pigułce:

Okres ciąży:

1. Przyszła mama może wybrać gdzie i u kogo chce prowadzić ciążę. Osobami uprawnionymi do sprawowania opieki nad ciężarną są w Polsce lekarze ginekolodzy i położne. Od 2017 roku, prowadzenie ciąży przez położne jest refundowane przez NFZ. Wcześniej tego typu opieka mogła być realizowana jedynie prywatnie, bez możliwości wykonywania badań diagnostycznych. Nowe standardy dają położnym o wiele większe uprawnienia. Opieka sprawowana przez położną jest pełnoprawną usługą dedykowaną dla kobiet, których ciąża przebiega fizjologicznie, czyli najkrócej mówiąc, gdy mama i dziecko są ogólnie zdrowi i nie pojawiają się żadne komplikacje.
2. Pierwsza wizyta lekarska (lub u położnej) powinna odbyć się do 10. tygodnia ciąży. W sumie przyszła mama do momentu rozwiązania powinna odbyć ok. 10 wizyt (chyba że zajdzie indywidualna potrzeba częstszych konsultacji).
3. W ciąży obowiązkowo przeprowadza się trzy badania USG. Pierwsze pomiędzy 11.-14. tygodniem ciąży, kolejne pomiędzy 18. – 22. tygodniem ciąży i trzecie pomiędzy 27.- 32. tygodniem ciąży. Jeśli ciąża trwa dłużej niż 40 tygodni, obowiązkowe jest przeprowadzenie kolejnego USG.
4. Zniesiono obowiązek hospitalizacji ciężarnych po 41. tygodniu. W chwili obecnej po 40. tygodniu zalecane jest częste monitorowanie stanu płodu i ciężarnej za pomocą KTG i USG, może się to jednak odbywać w warunkach ambulatoryjnych. Przyjmuje się jednak, że ciąża powinna zostać rozwiązana przed upływem 42. tygodnia.
5. Zdrowie psychiczne – według Fundacji Rodzić po Ludzku nowe standardy zapewniają również monitoring zdrowia psychicznego przyszłej mamy w celu zminimalizowania wystąpienia depresji poporodowej: Lekarz lub położna będą mieli obowiązek zaproponować badanie i ewentualnie skierować do odpowiedniego specjalisty. To bardzo ważny zapis, ponieważ wiele kobiet przeżywa depresję, lecz boi się o tym mówić i cierpi w milczeniu. Dzięki temu zapisowi stan emocjonalny kobiety stanie się  tematem rozmowy (1).
6. Duży nacisk położono na edukację przedporodową. Pomiędzy 21. a 26. tygodniem przyszła mama powinna wybrać położną środowiskową, która będzie odpowiedzialna za przygotowanie jej do porodu oraz opiekę nad nią i dzieckiem w okresie połogu.
7. Edukacja przedporodowa obejmuje szereg zagadnień począwszy od zmian fizjologicznych, poprzez możliwe problemy emocjonalne i psychologiczne, przygotowanie do porodu i opieki nad noworodkiem, aż po okres połogu oraz karmienia piersią.
8. W czasie ciąży przyszła mama powinna przygotować plan porodu (najlepiej we współudziale położnej środowiskowej). Dokument powinien uwzględniać potrzeby i oczekiwania ciężarnej, m.in. sposoby łagodzenia bólu, preferowane pozycje, ochronę krocza, obecność osoby towarzyszącej.
9. Przyszła mama ma prawo wyboru miejsca porodu. To może być szpital, dom narodzin lub dom. Porody domowe niestety nie są objęte ubezpieczeniem.

Poród:

1. Rodząca ma prawo do poszanowania jej godności i intymności. Osoby sprawujące opiekę nad kobietą w porodzie, są zobowiązane do udzielania jej wyczerpujących informacji na temat ewentualnych procedur i działań, i omówienia planu porodu. Przyszła mama powinna także zostać poinformowana o dostępnych metodach łagodzenia bólu.
2. Personel medyczny powinien unikać rutynowych procedur stosowanych bez konkretnych wskazań. Przede wszystkim należy wystrzegać się niepotrzebnej aminiotomii (przekłuwania pęcherza płodowego), podawania oksytocyny, opioidów, nacinania krocza i cięcia cesarskiego. Ingerencja w poród fizjologiczny powinna mieć miejsce jedynie w  medycznie uzasadnionych przypadkach. 
3. Golenie krocza i lewatywa wykonywane są wyłącznie na prośbę rodzącej.
4. Rodząca ma prawo do obecności bliskiej osoby towarzyszącej. To nie musi być mąż ani partner – przyszła mama ma prawo wskazać dowolną osobę.
5. Rodząca będzie mogła spożywać posiłki za zgodą osoby sprawującej opiekę. Dotychczas wbrew zaleceniom WHO było to z góry zabronione, teraz decyzja ta będzie podejmowana indywidualnie.
6. W czasie porodu rodząca ma prawo do aktywności, a także przyjmowania wygodnych dla niej pozycji.
7. Personel przed każdym zabiegiem medycznym jest zobligowany do zapytania rodzącej o zgodę.
8. Przyszła mama ma prawo do niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu, które obejmują takie sposoby jak ruch, masaż, immersja wodna, TENS, akupunktura i akupresura.
9. Przyszła mama powinna także uzyskać szczegółowe informacje na temat farmakologicznych metod łagodzenia bólu i ich dostępności. Do farmakologicznych metod należą Dolargan (pochodna morfiny), znieczulenie regionalne (zewnątrzoponowe stosowane w porodzie drogami natury/ podpajęczynówkowe stosowane w czasie cięcia cesarskiego), podtlenek azotu czyli gaz rozweselający, oraz znieczulenie miejscowe stosowane podczas opatrywania krocza.
10. Personel medyczny powinien regularnie monitorować stan płodu, co oznacza kontrolę nie rzadziej niż co 30 minut. W czasie parcia, czynności życiowe dziecka powinny być sprawdzane po każdym skurczu.
11. Przyszła mama ma prawo do ochrony krocza i wyboru pozycji wygodnej do parcia. Parcie powinno być spontaniczne.

Opieka nad noworodkiem:

1. Pępowina powinna zostać przecięta nie wcześniej niż minutę po narodzeniu dziecka, a najlepiej dopiero po ustaniu tętnienia.
2. Kontakt skóra do skóry. Jeśli stan matki i dziecka na to pozwala, noworodek powinien zostać położony na mamie w kontakcie skóra do skóry na 2 godziny. Ocena stanu dziecka (APGAR) powinna odbyć się na brzuchu mamy. W trakcie kontaktu skóra do skóry mama powinna zostać zachęcona do zainicjowania karmienia.
3. Noworodek powinien otrzymać: witaminę K, witaminę D, szczepienia obowiązkowe oraz mieć zabezpieczony przedni odcinek oka (zabieg Credego). Jeśli zachodzi konieczność, noworodkowi powinno się podać także immunoglobuliny (w przypadku zakażenia HBV lub wystąpienia konfliktu serologicznego).
4. Badania noworodka – w ciągu pierwszych 12 godzin życia, dziecko powinno zostać poddane dokładnemu badaniu przez lekarza pediatrę lub neonatologa. Noworodek powinien przejść także badania przesiewowe w kierunku fenyloketonurii, mukowiscydozy, wrodzonej niedoczynności tarczycy, badanie słuchu oraz badanie pulsometrem.
5. Przy zabiegach mają prawo być obecni rodzice. Niektóre z zabiegów mogą odbywać się w ramionach mamy.
6. Personel medyczny ma zakaz podawania dziecku glukozy, wody i mieszanki. Mleko modyfikowane może być podawane wyłącznie na skutek zalecenia lekarza w medycznie uzasadnionych przypadkach lub na wyraźną prośbę matki. Dzieciom przedwcześnie urodzonym, które z jakiś względów nie mogą być karmione mlekiem matki zaleca się podawanie mleka z banku mleka.
7. Do 48h. od wypisu ze szpitala, w domu świeżo upieczonej mamy powinna pojawić się położna środowiskowa (ta, która została wybrana między 21-26 tygodniem ciąży). Nowe standardy przewidują minimum 4 wizyty patronażowe. Obowiązkiem położnej jest wsparcie mamy w karmieniu piersią, udzielanie wyczerpujących informacji, rozwiewanie wątpliwości oraz pomoc w pielęgnacji noworodka

Źródło:

(1) Fundacja Rodzić po Ludzku