Magia choinki

Jest wiele teorii mówiących o genezie dekorowania drzewek iglastych w domach. Jedna z nich traktuje o tym, że już w czasach starożytnych wiecznie zielonym roślinom, takim jak ostrokrzew, myszopłoch, laur, sosna czy jodła, przypisywano właściwości magiczne lub lecznicze. Zwyczaj przynoszenia choinki do domu mocno związany jest z obyczajowością ludową, która przypisywała drzewkom iglastym właśnie funkcje magiczne. Drzewka ofiarowano bogom i przodkom w zamian za błogosławieństwo, urodzaj, obfitość, szczęście w miłości i ochronę przed działaniem złych duchów.

Drzewo życia

Choinkę bożonarodzeniową w postaci świerku czy jodły, jako pierwsi zaadaptowali niemieccy protestanci. Stamtąd tradycja rozprzestrzeniła się w całej Europie. W Polsce zawitała dość późno – bo dopiero na przełomie XIX i XX wieku, przyjmując się przede wszystkim u warszawskiego mieszczaństwa. Stamtąd zwyczaj powędrował do domów polskiej szlachty i magnaterii. Dla wierzących stała się chrześcijańskim symbolem rajskiego drzewa. Drzewa życia, które zachowuje swoją zieleń również zimą.

Co ciekawe, najpóźniej choinki pojawiły się na wsi – bo dopiero w okresie międzywojennym. W Polsce południowej i centralnej skutecznie wyparły tradycyjną polską ozdobę, czyli podłaźniczkę (przyozdobiony czubek jodły, świerka lub sosnowej gałązki, który wieszano pod sufitem). W wigilijny wieczór (nie wcześniej!) gałęzie zielonego drzewka ozdabiano ciastkami, czekoladkami, owocami, jabłkami, kolorowymi opłatkami i słomianymi łańcuchami.

sadeczanin.info

Do dziś choinki w naszych domach dekorujemy ozdobami, które nawiązują – mimo wszystko – do tradycji ludowych. Do najważniejszych z nich należą:

• Gwiazda – to jeden z najważniejszych symboli chrześcijańskich, nawiązujący do Gwiazdy Betlejemskiej, która doprowadziła mędrców ze Wschodu do miejsca narodzin Jezusa w Betlejem. Umieszczamy ją na szczycie drzewka od ubiegłego wieku.
• Oświetlenie choinki – jego funkcją była ochrona przed złymi mocami i odwracanie złych uroków. W tradycji chrześcijańskiej światło oznacza Chrystusa.
• Jabłka – choć pierwotnie miały zapewnić domownikom zdrowie i urodę, w kulturze chrześcijańskiej ich znaczenie nieco się zmieniło. Jabłka zaczęto utożsamiać z biblijnym owocem, którym Szatan kusił Adama i Ewę.
• Orzechy – dawniej orzechy zawijano w sreberka i zawieszano na choince, co miało zapewnić domownikom dobrobyt i siłę.
• Papierowe łańcuchy – w ludowej tradycji niektórych regionów kraju uważano, że zacieśniają rodzinne więzi i chronią dom przed kłopotami. W chrześcijańskiej symbolice łańcuch oznacza węża kusiciela.
• Dzwonki – były symbolem dobrej nowiny i radosnego wydarzenia.
• Anioły – miały opiekować się domem.
• Pierniki – zwiastowały dostatek w nadchodzącym roku.

Choinka do dziś jest najbardziej znaczącym, widocznym symbolem świąt. W dawnych czasach tradycją było przynoszenie z lasu drzewa iglastego bądź jego gałęzi przez gospodarza domu, który dokonywał w ten sposób tzw. kradzieży obrzędowej. Kradzież drzewka miała zesłać na niego szczęście. Dziś tradycyjne drzewka pochodzą po prostu z kontrolowanych plantacji, ale ozdabianie ich, to wciąż rodzinny rytuał.