Czym jest niepłodność? Jak można ją leczyć? Rozmowa z Dorotą Kuką-Panasiuk

Dzieci są ważne: Czym jest niepłodność?

Dorota Kuka-Panasiuk: Światowa Organizacja Zdrowia określa niepłodność jako chorobę społeczną. Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją niepłodność to niemożność zajścia w ciążę pomimo regularnego współżycia, bez stosowania antykoncepcji, trwająca dłużej niż rok. Niestety, jak wskazują statystyki, kłopoty z naturalnym poczęciem ma już co piąta para w naszym kraju. Pamiętajmy przy tym – o czym często się zapomina –  że naturalna płodność kobiety sięga 25-30 procent.

D. s. W.: Czy widzi Pani ryzyko pogłębiania się tych trudności? Coraz więcej rodzin napotyka na trudności w poczęciu dziecka. Jakie są przyczyny tego stanu? Jaką rolę odgrywa stres?

D. K.-P.: Niestety, rzeczywiście obserwujemy, że coraz więcej par boryka się z niepłodnością i liczba ta stale rośnie. Przyczyn można wskazać wiele. Przede wszystkim coraz więcej kobiet odkłada decyzję o zajściu w ciążę “na później”, tymczasem naturalna płodność kobiety spada z wiekiem i w wieku około 40 lat przeciętnie ma ona już tylko 3% jajeczek, które mogą zostać zapłodnione. Do tego dochodzą inne czynniki związane z naszym obecnym stylem życia: zła dieta, tempo życia, przemęczenie. Szczególnie istotny i negatywny wpływ na płodność, i to zarówno kobiety, jak i mężczyzny, ma stres, który wiąże się z ogólną kondycją naszej psychiki. Życie w napięciu, biegu nie sprzyja zajściu w ciążę. Do tego, niestety, często już nawet przy pierwszych kłopotach reagujemy uczuciem niepewności i lęku, obawą o własną płodność. Pamiętajmy o tym, że stres tylko przeszkadza zarówno w zajściu w ciążę, a także, w przypadku stwierdzenia niepłodności, w leczeniu.

D. s. W.: A co się dzieje, gdy taka para zgłosi się już do kliniki leczenia niepłodności?

D. K.-P.: Leczenie zawsze zaczynamy od przebadania partnerów (u kobiet jest to USG oraz podstawowy zestaw badań z oznaczeniem m. in. poziomu hormonów, AMH, inhibiny, a u mężczyzn badanie nasienia). Podobnie jak na całym świecie, również i w naszych ośrodkach kładziemy nacisk na indywidualizację terapii: wybieramy metodę najskuteczniejszą dla pary, tak, by zwiększyć jej szanse na dziecko. Zdarza się, że wystarcza leczenie wywołujące owulację. Najczęściej jednak stosuje się inseminację, która polega na wprowadzeniu nasienia partnera do organizmu kobiety, oraz metodę in vitro, czyli zapłodnienie komórki jajowej poza organizmem kobiety, a następnie przeniesienie zarodka do macicy. Często pacjenci obawiają się konieczności zabiegu i z tego powodu opóźniają swoje przyjście do kliniki. Zupełnie niepotrzebnie. Tylko około 40% par trafiających do kliniki leczenia niepłodności potrzebuje właśnie takiego zabiegu.

D. s. W.: Dużo mówi się o skuteczności metod leczenia niepłodności. Jakie naprawdę szanse na dziecko dają stosowane obecnie metody leczenia niepłodności?

D. K.-P.: Skuteczność inseminacji ocenia się na 10–12 proc. na każdy cykl. W przypadku metody in vitro średnia skuteczność leczenia w Polsce wynosi 35,2 proc. (dla porównania, średnia europejska to 29,9 proc.). Najlepsze z polskich klinik in vitro mogą pochwalić się sukcesami na poziomie prawie 50 procent. Oczywiście, szanse na ciążę zależą w każdym przypadku od sytuacji pary, przyczyn niepłodności. In vitro to jednak od wielu lat metoda uważana za najbardziej skuteczną, dającą szansę na dziecko w sytuacji, gdy inne sposoby leczenia niepłodności okazały się nieskuteczne.

D. s. W.: Niepłodność po stronie kobiet i mężczyzn – jak to się kształtuje procentowo?

D. K.-P.: Przyjmuje się, że niepłodność pary w około połowie przypadków związana jest z problemem niepłodności kobiet, a w drugiej połowie – mężczyzn. Części par dotyczy niepłodność idiopatyczna, czyli o nieokreślonej przyczynie. Niestety, współcześnie wiele osób późno rozpoczyna staranie się o ciążę. Tymczasem wiek odgrywa bardzo ważną rolę w płodności zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Najlepszy okres płodności kobiet to czas między 18 a 25 rokiem życia, a obecnie do klinik trafiają głównie pacjentki mające od 30 do ponad 40 lat. Projekt rządowy refundacji in vitro, biorąc pod uwagę skuteczność leczenia, ogranicza wiek pacjentek mogących starać się o dofinansowanie do 40 roku życia.

D. s. W.: A jakie są bezwzględne medyczne wskazania do zapłodnienia in vitro?

D. K.-P.: Najczęstszym wskazaniem są niedrożne jajowody lub ich usunięcie oraz ciężkie postaci endometriozy, często jednak trudno jednoznacznie wskazać przyczynę niepłodności u kobiet po 35. roku życia. U mężczyzn najczęściej jest to zbyt mała liczba i nieodpowiednia jakość plemników. Jeśli nie mamy wystarczająco dużo plemników albo są zbyt mało ruchliwe, pozostaje in vitro. U niektórych mężczyzn taki stan może być spowodowany chorobą onkologiczną czy procesem leczenia nowotworu, który wpływa na nasienie.

D. s. W.: Czy parom, które poczęły dziecko dzięki zapłodnieniu in vitro, zdarza się później powołanie na świat kolejnego potomka naturalnie?

D. K.-P.: Takie przypadki się zdarzają. Nie jest to częste, ale każdy lekarz pracujący w klinice leczenia niepłodności na pewno miał co najmniej jedną taką pacjentkę. W mojej praktyce dwukrotnie zdarzyło się również, że pacjentki nie zaszły w ciążę podczas procedury in vitro, a kilka miesięcy później pojawiły się u mnie w naturalnej ciąży.

D. s. W.: Jak można starać się o rządowe dofinansowanie zabiegów in vitro?

D. K.-P.: Trzeba z pełną dokumentacją zgłosić się na bezpłatną wizytę kwalifikacyjną do kliniki realizującej program refundacji (ich lista znajduje się na stronach www.invitro.gov.pl). O udział w nim może się starać para, w której choć jedno z partnerów ma rozpoznaną bezwzględną przyczynę niepłodności, leczy się na nią od co najmniej roku, a kobieta zgłaszając się na wizytę kwalifikacyjną nie ukończyła 40. roku życia.

Dr n. med. Dorota Kuka-Panasiuk – specjalista ginekolog-położnik. Absolwentka Wydziału Lekarskiego  Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, asystent Kliniki Ginekologii i Położnictwa Śląskiej Akademii Medycznej w Rudzie Śląskiej, specjalizacja w zakresie Położnictwa i Ginekologii, doktor nauk medycznych. Członek towarzystw naukowych, autorka licznych artykułów naukowych. Więcej informacji: invimed.pl.

Foto: flikr.com/jerrylai0208