Krótka historia ekspresów do kawy. Dowiedz się, jak dawniej parzono kawę i kiedy powstały pierwsze ekspresy

Skąd pochodzi kawa i jak się ją dawniej pijało

Legenda głosi, że kawę odkryły etiopskie kozy, a dokładniej ich pasterz. Opiekun stada zwierząt zauważył, że kozy po zjedzeniu owoców z rosnących w lesie krzewów, poruszały się z niespotykaną dotąd energią. Pierwszą kawę zaparzano z całych owoców zebranych z roślin i tylko delikatnie je mielono. Później Etiopczycy, Jemeńczycy oraz inni mieszkańcy Bliskiego Wschodu do przygotowania aromatycznego napoju zaczęli wykorzystywać tylko ziarna znajdujące się wewnątrz zielonej fasolki. Zakłada się, że kawę przygotowywano z surowych, nieprażonych ziaren aż do końca XVIII w. Nawet wtedy, kiedy zaczęto już prażyć owoce, napój wciąż zaparzano, zalewając palone ziarna wrzącą wodą. Na kolejnym etapie rozgniatano prażone ziarna w moździerzu i gotowano zmielony proszek z dodatkiem miodu i różnych przypraw. Napój wypijano dopiero wtedy, kiedy kawowe fusy opadły na dno. I tak narodziła się popularna do dziś kawa po turecku.

Początkowo ziarna kawy prażyło się w domach, używając do tego głębokiej patelni. Kobiety rozgrzewały nad ogniem naczynie przypominające wok i czekały na odgłos pękających ziaren (co przypominało prażenie popcornu). Wtedy owoce były gotowe do zaparzania. Pod koniec XVIII w., kiedy to picie herbaty uznano w Ameryce za niepatriotyczne (na herbatę nałożono wysokie podatki, co spowodowało podniesienie jej ceny i obniżenie popytu), popularny stał się napój przyrządzany z nieprażonych ziaren kawy. Ze zmielonych zielonych ziaren kobiety przygotowywały odświeżający napitek, przelewając wrzącą wodę przez proszek umieszczony w skarpetce lub lnianym woreczku. Trzeba było jednak poczekać do początków XX w., żeby napić się espresso zaparzonego w pierwszym ekspresie do kawy.

Jakie naczynia wykorzystywano do parzenia kawy, zanim pojawiły się ekspresy

Pierwsze narzędzia służące do przygotowania kawowych ziaren, czyli patelnie do ich prażenia i moździerze do rozdrabniania ziaren pojawiły się w połowie XVII w. Od samego początku kawę zaparzano w imbrykach lub dzbankach zakończonych specjalnym dzióbkiem, który zapobiegał przesączaniu się kawowych fusów. Dzbanki do zaparzania miały płaskie dno, żeby jak najlepiej rozprowadzały ciepło. Aż do XVII w. nie używano żadnych filtrów, nawet tych zrobionych ze skarpetki czy materiałowego woreczka. Dopiero w 1780 r. pojawiły się tzw. dzbanki Biggin (od nazwy Mr.Biggin), w których wykorzystano filtr i pusty pojemnik na gotową kawę. Imbryczek miał jednak swoje wady. Jeśli kawę zmielono zbyt grubo, woda nie mogła przesiąknąć przez kawowy proszek i wylewała się z naczynia. Jeśli ziarna były za drobne, woda przesączała się przez nie bardzo szybko, a otrzymany napój był słaby i mało aromatyczny. Naczynia do filtrowana stale udoskonalano i tak jako filtra zaczęto używać okrągłego metalowego sitka, które stało się prekursorem french pressa.

French pressy, perkolatory i pierwsze ekspresy do kawy

Po próbach z metalowymi sitkami przyszedł czas na używane również dziś french pressy. Pierwszy dzbanek tego typu wprowadzono do użytku w 1806 r. Na dno naczynia wsypuje się zmielone ziarna kawy i zalewa się je wrzątkiem. Czekamy, aż kawa się zaparzy, a następnie na dno dzbanka opuszczamy metalowy krążek, naciskając specjalny tłok. Sitko zatrzymuje kawowe fusy (choć niestety w naparze pojawiają się drobinki proszku), a otrzymany napój jest mocny i esencjonalny. French press trudno się myje, a w kawie wyczuwa się fragmenty zmielonych ziaren.

Pod koniec XIX w., dokładnie w 1889 r. amerykański wynalazca Hanson Goodrich opatentował perkolator. Urządzenie o cylindrycznym kształcie, w którym otrzymywano kawowy napój przez przepuszczenie wody przez zmielony proszek okazało się nieudanym projektem. Zmielone ziarna były wystawiane na bardzo wysokie temperatury, a napar się przegotowywał, dając w efekcie  niesmaczną kawę.

W 1908 r. niemiecka przedsiębiorczyni Melitta Bentz wymyśliła pierwszy przelewowy ekspres do kawy. Ponakłuwała cynowy kubeczek i wyłożyła go bibułą. I tak właśnie narodził się pomysł stworzenia profesjonalnego urządzenia do zaparzania kawowego naparu. W latach 30. XX w. mały okrągły filtr zastąpiono jego stożkowym odpowiednikiem, zwiększając tym samym obszar do filtrowania. Z roku na rok ulepszano filtr, wprowadzając na rynek sączki z naturalnego brązowego papieru niepoddawane wybielaniu, filtry uwalniające pełen aromat kawy oraz przyjazne dla środowiska bambusowe wkładki.

W okresie II Wojny Światowej niemiecki chemik Peter Schlumbohm stworzył naczynie do zaparzania kawy o kształcie klepsydry wykonane z jednego kawałka nieporowatego szkła. Znany dziś pod nazwą Chemex, ten prosty ekspres do kawy działa na zasadzie urządzenia przelewowego. Przez filtr, który umieszcza się w górnej części naczynia przesącza się wrzątek, który już w postaci kawowego naparu spływa do dolnej części klepsydrowego dzbanka. Prosta w użyciu karafka przygotowuje smaczną kawę, a oprócz tego estetycznie prezentuje się w każdej kuchni.

Kawa rozpuszczalna, próżniowy ekspres do kawy i pierwsze automatyczne ekspresy

Czasy wojny przyczyniły się do wyprodukowania kawy, która do zaparzenia nie wymagała użycia żadnego ekspresu. Mogła być też przez długi czas przechowywana i zachowywała swój pełen smak i aromat. Firma Maxwell House zaopatrująca amerykańska armię w kawę, wymyśliła rozpuszczalny proszek, który wkrótce stał się hitem. I dziś, kiedy szybko chcemy napić się pobudzającego napoju, sięgamy po znaną od 1942 r. kawę rozpuszczalną.

Pod koniec lat 50. na rynku kawowych akcesoriów pojawił się próżniowy ekspres marki Bodum Santos. Sprzęt składający się z dwóch szklanych i połączonych ze sobą naczyń podgrzewał wodę w dolnym dzbanku, wytwarzając ciśnienie. Dzięki ciśnieniu woda wędrowała do górnej komory, mieszając się z kawowym proszkiem. W rezultacie powstawał kawowy napar, który nie był przegotowany. Dodatkową atrakcję stanowił sam proces parzenia, który można było dokładnie obserwować dzięki szklanym naczyniom.

Pierwsza firma, która wprowadziła na rynek automatyczny przelewowy ekspres do kawy to Mr. Coffee. Urządzenia tak spodobały się Amerykanom, że producenci zaczęli pracować nad coraz lepszymi i bardziej kompaktowymi sprzętami. W kraju pojawiły się pierwsze duże kawiarnie, a ludzie uczyli się poznawać smak kawy i doceniać walory dobrze przygotowanej filiżanki czarnego naparu.

Nowoczesne kawowe sprzęty – ekspres na kapsułki i automatyczne ekspresy ciśnieniowe

Rok 2003 to czas, kiedy do domów zawitał pierwszy ekspres na kapsułki. Wcześniej (firma Keurig wprowadziła go już w 1997 r.) taki sprzęt przeznaczony był tylko dla biur. Kawę zapakowaną w małe kapsułki gotowe do użycia można przechowywać przez długi czas, a dzięki idealnej temperaturze zaparzania, z kawowego proszku wydobywa się pełen smak i aromat.

Automatyczne ekspresy do kawy, takie jak np. urządzenia marki Krups https://www.krups.com.pl/Ekspresy-do-kawy/c/coffee-appliances%20 to w pełni zautomatyzowane sprzęty przygotowujące różnorodne kawy za dotknięciem jednego przycisku. Ekspresy przyrządzają kawowe napoje, mieląc wcześniej ziarna w młynku wbudowanym w urządzenie, samodzielnie spieniają i podgrzewają mleko. Najnowszymi modelami ekspresów można sterować nawet za pomocą telefonu i ustawiać spersonalizowane rodzaje napojów.

Wiele osób nie wyobraża sobie poranka bez filiżanki aromatycznej kawy. Dziś możemy wybierać spośród różnych kawowych sprzętów i zaparzać czarny napój swoim ulubionym sposobem. Decydując się na ekspres w pełni automatyczny lub ekspres na kapsułki, w kilka chwil przyrządzimy wyborne espresso czy przepyszną cafè crema z aksamitną pianką.

Źródła:

1. https://www.goodhousekeeping.com/food-recipes/g754/history-coffee/
2. https://www.coffee.org/History-of-the-Coffee-Maker
3. https://www.espressomadeinitaly.com/en/short-history.asp
4. http://www.germany.travel/en/ms/german-originality/heritage/famous-people/entrepreneurs/melitta-bentz-melitta.html
5. https://www.thecoffeebrewers.com/hiofcobreq.html