Co dzieje się w mózgu dziecka w czasie snu?

1. Podczas snu mózg konsoliduje ślady pamięciowe*, czyli po prostu się uczy

To bardzo ważna informacja z punktu widzenia teorii uczenia się i zdobywania nowych umiejętności. Badacze z Uniwersytetu Maxa Plancka przeprowadzili doświadczenie, które potwierdziło tę tezę. W czasie eksperymentu niemowlęta zostały podzielone na dwie grupy:

• dzieci z pierwszej z nich po prezentacji materiału spały około dwóch godzin,
• dzieci z drugiej po badaniu spacerowały z rodzicami lub bawiły się, ale nie zasnęły.

Podczas pierwszej i powtórnej ekspozycji dzieci były podłączone do elektroencefalografu, który monitorował aktywność fal mózgowych. Badanie jednoznacznie pokazuje, że dzieci, które odbyły drzemkę, miały lepiej przyswojone i uporządkowane informacje. Ponadto w czasie snu maluchy wytworzyły kategorie do nowo poznanych przedmiotów (potrafiły nie tylko rozpoznać przedmioty, które widziały w czasie pierwszej ekspozycji, ale także przyporządkować podobne do nich obiekty).

Dlaczego tak się dzieje? Badanie elektroencefalografem wykazało, że za lepszą pamięć i umiejętność klasyfikacji obiektów odpowiada zwiększona częstotliwość impulsów, które noszą nazwę “wrzeciona snu”. Ta aktywność mózgu nasila się w drugiej fazie snu, NREM (non-rapid eye-movement). W tym czasie spada ciśnienie tętnicze, zwalnia oddech i tętno, obniża się temperatura ciała. Zaobserwowano, że dzieci, które mają wysoki poziom aktywności wrzeciona snu, mają też lepsze predyspozycje do organizowania wiedzy i uogólniania doświadczeń w czasie snu.

2. W czasie snu mózg wydziela hormon wzrostu

Za wydzielanie hormonu wzrostu odpowiada przysadka mózgowa. Najwięcej tego hormonu wydziela się w trakcie głębokiego snu. Odpowiada on nie tylko za wzrastanie dziecka, ale także za procesy naprawcze, które zachodzą w organizmie. Jeśli maluszek nie wysypia się należycie, nie ma warunków do odpoczynku lub ma nieregularny tryb życia (zasypia o różnych porach, śpi za krótko, śpi w permanentnym hałasie), może to zaburzyć jego wzrost i rozwój.

3. Podczas snu mózg się regeneruje

W czasie snu układ nerwowy odbudowuje swoje zasoby zarówno fizycznie, jak i funkcjonalnie: porządkuje informacje zgromadzone w ciągu dnia, utrwala ślady pamięciowe (co ma bezpośredni związek z uczeniem się), odbudowuje neuroprzekaźniki, uwrażliwia receptory odpowiedzialne za odbieranie bodźców.

Umożliwienie dziecku efektywnego wypoczynku to warunek prawidłowego rozwoju maluszka. Choć drzemki w trakcie dnia są bardzo ważne, najistotniejsze znaczenie ma sen nocny. Wyniki badań opublikowane w “Journal of Pediatrics”** pokazują, że optymalną porą zasypiania dla małych dzieci jest godzina 20. Umożliwia to nie tylko efektywny wypoczynek, ale także chroni przed nadwagą i otyłością w wieku późniejszym. Grupę 1000 osób po raz pierwszy zbadano w wieku 4 lat, następnie badanie powtórzono, gdy mieli lat 15. Co się okazało?

• W grupie dzieci, które chodziły spać o godzinie 20, tylko 1 na 10 było otyłe.
• W grupie dzieci, które chodziły spać między 20 a 21, 16% było otyłe w wieku nastoletnim.
• W grupie dzieci, które chodziły spać po 21, aż 23% miało nadwagę.

Dlaczego tak się dzieje? Chroniczne niewyspanie może zaburzyć gospodarkę hormonalną: zmniejsza się ilość melatoniny w organizmie, zwiększa natomiast poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu. Brak snu obniża także ogólną wydolność organizmu oraz przekłada się na pracę enzymów wątrobowych. Może pojawić się także problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu cukru we krwi i zwiększyć ryzyko otyłości.

Efektywny wypoczynek wpływa także na odporność organizmu. Już jedna nieprzespana noc może obniżyć poziom limfocytów i białek, które są odpowiedzialne za reakcję immunologiczną.

Jak umożliwić dziecku efektywny wypoczynek?

Przede wszystkim zaufać dziecku i jego potrzebom. Nie ma nic złego w tuleniu, bujaniu, noszeniu czy usypianiu przy piersi. Choć wielu specjalistów przekonuje, że takie działania prowadzą do “wyrobienia złych nawyków” i że dzieci powinny zasypiać samodzielnie (no i oczywiście przesypiać całą noc, nie budząc się na jedzenie), to wszystko nie ma żadnych naukowych potwierdzeń. Wręcz przeciwnie. Nie brakuje badań, które potwierdzają, że spanie z rodzicami przekłada się na większy komfort i lepsze fizjologiczne funkcjonowanie niemowlęcia. Dzieci, które śpią w pobliżu rodziców, mają bardziej stabilną temperaturę ciała, regularny rytm serca i mniej długich przerw w oddychaniu w porównaniu do dzieci, które śpią same. Istnieją także przesłanki mówiące o tym, że dzieci do 3 roku życia wręcz powinny spać z rodzicami.

Przeczytaj: Co-sleeping jest biologiczną normą

Wszelkie próby treningu wpływają negatywnie na jakość snu maluszka: mogą zwiększać ryzyko SIDS (zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej) i rozregulowują kształtujący się biorytm. Poza tym niemowlęta poddawane treningowi dużo więcej płaczą, co powoduje podwyższenie poziomu kortyzolu we krwi. Długotrwały płacz i ignorowanie rzeczywistych potrzeb dziecka może spowodować nieodwracalne zmiany w mózgu malucha, które w konsekwencji mogą zdeterminować jego funkcjonowanie w późniejszych latach.

Przeczytaj: Długotrwały płacz może spowodować nieodwracalne zmiany w mózgu dziecka

Niemowlę powinno móc spać tyle, ile potrzebuje. Warto zadbać o regularne drzemki w ciągu dnia – wypoczęty maluch lepiej funkcjonuje. Niezwykle ważne jest także wczesna pora zasypiania. Wieczorem dobrze jest pomóc dziecku się wyciszyć. Pod koniec dnia lepiej zrezygnować z bardzo stymulujących aktywności i nadmiaru bodźców (np. oglądania bajek). Dobrym pomysłem jest także wyniesienie z sypialni urządzeń elektronicznych (tabletów, smartfonów, laptopów). Krótki spacer, ciepła kąpiel, masaż, muzyka relaksacyjna, biały szum (dźwięk suszarki/odkurzacza), noszenie w chuście lub nosidle ergonomicznym, a nade wszystko pierś i bliskość mamy – to zdrowe i łagodne sposoby, które mogą pomóc dziecku w efektywnym wypoczynku.

* badania.net/niemowleta-wytwarzaja-wiedze-w-trakcie-snu/
** news.osu.edu/news/2016/07/14/bedtimes-and-obesity/

Foto: flikr.com/38659937@N06