Siatki centylowe – jak z nich korzystać i co robić, gdy dziecko „wypada z siatki”?

Siatki centylowe służą do oceny rozwoju fizycznego dziecka. Z ich pomocą możemy łatwo określić, jak nasze dziecko wypada na tle rówieśników i sprawdzić, czy jego wzrost, waga i obwód głowy mieszczą się w normie. Co jednak oznacza wspomniana norma? Czy niemowlę, którego masa ciała znajduje się na jednym z najniższych centyli, trzeba dokarmiać? I odwrotnie – czy dziecko ważące znacznie więcej niż rówieśnicy powinniśmy „odchudzać”? Sprawdźcie, jak czytać siatki centylowe. To nie takie trudne, jak się wydaje!

Siatki centylowe dla dzieci – co mówią nam o rozwoju dziecka?

Czy moje dziecko prawidłowo rośnie? Oto pytanie, które zadaje sobie każdy rodzic. Z pomocą przychodzą siatki centylowe niemowląt, czyli wykresy służące do oceny rozwoju somatycznego dzieci. Dzięki nim możemy sprawdzić, jak na tle innych dzieci wypada m.in. poziom masy ciała i tempo przybierania naszego dziecka.

Siatka centylowa dziewczynki i chłopca – jak ją interpretować?

Powiedzieliśmy już, czym jest siatka centylowa dzieci, ale nie wyjaśniliśmy, co dokładnie oznacza centyl. To jednostka statystyczna, która informuje nas o tym, jak wygląda wynik danego pomiaru w odniesieniu do grupy. Jeśli zatem nasza córka jest wagowo na 3. centylu, oznacza to, że 3% zdrowych dziewczynek w tym samym wieku waży mniej od naszej córki. Jeśli z kolei nasz syn znajduje się wzrostowo na 75. centylu, jest to dla nas informacja, że 75% zdrowych chłopców w tym wieku jest od niego niższych. Aby dowiedzieć się, na którym centylu znajduje się nasze dziecko, sprawdźmy, jak korzystać z siatek centylowych.

Siatka centylowa chłopców i dziewczynek – jak odnaleźć centyl wagi, a jak wzrostu?

Czeka na nas kilkanaście siatek centylowych. Przede wszystkim podzielone są ze względu na płeć – chłopcy i dziewczynki zwykle rozwijają się w innym tempie. Dalej możemy znaleźć siatki pozwalające na weryfikację masy ciała dziecka, wzrostu, obwodu głowy, a także BMI dziecka. Po wybraniu siatki odpowiedniej dla płci naszego dziecka, a także parametru, który chcemy sprawdzić, poprowadźmy linię od osi poziomej (wieku) do wartości cechy, jaką sprawdzamy. Zaznaczmy miejsce przecięcia linii. Jeśli kropka wypadnie dokładnie na linii, oznaczającej np. 50. centyl, mówimy, że dana cecha jest na 50. centylu. Jeśli z kolei postawimy kropkę pomiędzy liniami, np. między 25. a 50. centylem, mówimy, że cecha znajduje się pomiędzy dwoma wspomnianymi centylami (po prostu – nic nie zaokrąglamy). Przestrzeń pomiędzy dwoma centylami nazywana jest kanałem centylowym.

Siatki centylowe – dziewczynki, chłopcy. Gdzie znaleźć wykresy?

W sieci, a także w książeczkach zdrowia znajdziemy wiele różnych wykresów, jednak nie we wszystkie z nich prezentują aktualne dane. Przez kilkadziesiąt lat specjaliści i rodzice korzystali z siatek opartych o populację niemowląt karmionych sztucznie. Coraz większa świadomość w zakresie karmienia piersią, a co za tym idzie – rosnąca liczba mam karmiących dzieci naturalnie – sprawiły, że zostały opracowane nowe siatki centylowe. Opublikowane przez Światową Organizację Zdrowia wykresy oparte są już o populację niemowląt karmionych naturalnie i tym samym – przybierających na wadze mniej. Nowe siatki WHO znajdziemy na stronie organizacji, jak i w nowych książeczkach zdrowia (czyli tych wydanych po 1 stycznia 2016 roku). Co ważne, powinniśmy z nich korzystać niezależnie od tego, w jaki sposób jest karmione nasze dziecko – nawet jeśli od pierwszego dnia życia podajemy niemowlęciu wyłącznie mleko modyfikowane, należy weryfikować jego masę ciała przy pomocy siatek centylowych przygotowanych z myślą o dzieciach karmionych piersią.

Siatki centylowe – kalkulator

Nawet jeśli wolelibyście skorzystać z wygodnego kalkulatora, który weźmie pod uwagę wiek dziecka, płeć dziecka, jego masę ciała, wzrost i obwód głowy, a następnie odpowie nam na pytanie, jaki procent dzieci waży/mierzy tyle samo lub mniej, zepsujemy wam humor. „Siatka centylowa – kalkulator” to nie nowość, jednak większość dostępnych w sieci aplikacji została przygotowana w oparciu o „stare” siatki centylowe. Dużo lepiej, choć nieco bardziej czasochłonnie, jest wprowadzić dane na wykresy opublikowane przez WHO.

Siatka centylowa – waga, wzrost i BMI wcześniaka

Wasze dziecko urodziło się przedwcześnie? Pamiętajcie, że dla wcześniaków zostały przygotowane odrębne siatki centylowe. Podobnie jak dla dzieci urodzonych w terminie, te również przygotowała Światowa Organizacja Zdrowia.

Siatka centylowa niemowlaka – co uważamy za normę?

Za normę wąską uznaje się centyle od 10. do 90., za normę szeroką z kolei – od 3. do 97. centyla. W praktyce oznacza to, że dzieci, które znajdują się poniżej 3. centyla i powyżej 97. centyla powinny zostać objęte diagnostyką – zbadane w kierunku alergii, celiakii, chorób układu krążenia i układu pokarmowego (w przypadku bardzo szczupłych dzieci) oraz zaburzeń pracy tarczycy, cukrzycy i chorób metabolicznych (w przypadku dzieci, które ważą znacznie więcej niż rówieśnicy). Pamiętajcie, że okryte niesławą „wypadanięcie z siatki” nie jest wskazaniem ani do dokarmiania mlekiem modyfikowanym, ani ograniczania karmień i „oszukiwania” niemowlęcia wodą. Nie o to w siatkach centylowych chodzi! Zanim wspólnie z pediatrą podejmiecie radykalne kroki, zweryfikujcie, czy dziecko nie cierpi na choroby przewlekłe. Często to one są odpowiedzią na to, że waga dziecka nie mieści się w normie.

Siatka centylowa – waga i wzrost dziecka. Do którego centyla dążyć?

Większość rodziców powie pewnie, że idealnym wyznacznikiem prawidłowego rozwoju niemowlęcia jest 50. centyl. Obalamy ten mit! Każdy człowiek jest przecież inny. Fakt, że dziecko znajduje się na najniższych lub najwyższych centylach nie oznacza, że coś jest nie w porządku. Siatki centylowe pozwalają jednak sprawdzić, czy krzywa rozwoju dziecka przebiega harmonijnie. Zgłoście się do pediatry, jeśli wasze dziecko spadnie o więcej niż dwa kanały centylowe – często przyczyną takich spadków są alergie lub infekcje, które szybko można wyeliminować. I pamiętajcie, że rozwój fizyczny dziecka – choć w dalszej perspektywie harmonijny – czasami zwalnia, by później przyspieszyć, a same siatki centylowe mają być dla was pomocą, a nie źródłem zmartwień.