Urlop macierzyński i warunki wychowania dzieci. Polska kontra reszta świata

Warunki macierzyństwa

Brak miejsc w przedszkolach, problemy z powrotem do pracy wśród kobiet, które zaszły w ciążę, odejście od wielopokoleniowego modelu rodziny, gdzie wychowaniem dziecka zajmowała się „cała wioska” to tylko niektóre z wyzwań związanych z posiadaniem  dziecka w Polsce. Nie wspominając o problemach, które ogólnie bardzo często dotykają młodych ludzi w Polsce jak niskie zarobki, umowy śmieciowe czy wypływający z tego problem z brakiem możliwości zakupu mieszkania. 

Do tego dochodzi także szereg osobistych decyzji od niechęci do posiadania potomstwa, po brak możliwości – czy to ze względów zdrowotnych, czy po prostu braku odpowiedniego partnera. Kobiety dziś coraz później decydują się na macierzyństwo bądź całkiem z niego rezygnują także ze względu na rozwijające się kariery. Poświęcając wiele dla pracy, obawiają się, że dziecko zaprzepaści ich szanse na rozwój, a także zniweczy dotychczasowe osiągnięcia zawodowe.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Jak wynika z danych, które w swojej książce Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn opisuje Caroline Criado Perez [1], kobiety na całym świecie częściej niż mężczyźni zostają w domu ze starszym dzieckiem, gdy to zachoruje. To niewątpliwie odbija się na jej sytuacji zawodowej. Częstsze dni wolne to mniej szans na premie czy awanse. Również w przypadku rozstania rodziców, to one częściej sprawują opiekę nad potomstwem. Do tego dochodzi także cała rzesza obowiązków, które w wielu przypadkach przypisywane są naturalnie kobiecie. To chociażby opieka nad starszymi rodzicami czy dbanie o terminarz wizyt lekarskich dziecka. 

Urlop rodzicielski

Spójrzmy zatem na kilka danych, związanych z urlopem macierzyńskim, które budują nasz świat. Urlop rodzicielski w Polsce jest jednym z najdłuższych w Unii Europejskiej. Trwa 52 tygodnie, przy czym 20 tygodni to czas pełnopłatnego urlopu macierzyńskiego. Unijna średnia to 16,7 tygodnia. Najkrótszy urlop macierzyński w Europie jest w Portugalii. Tam zaledwie po 6 tygodniach trzeba wrócić do pracy. Wydawać by się więc mogło, że mamy idealne warunki dla mam. 

A co z urlopem tacierzyńskim? Warto przyjrzeć się, jak to wygląda na tle innych krajów. W Polsce, jeśli matka chce wrócić wcześniej do pracy, może oddać ojcu 6 tygodni ze swoich 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak tego nie zrobi, ojcu przysługują zaledwie 2 tygodnie, które może wykorzystać równolegle z matką. Jednak trzeba to zrobić przed ukończeniem przez dziecko drugiego roku życia. W innym przypadku urlop przepada. 

Wzorem do naśladowania w obszarze zaangażowania ojców w życie nowonarodzonych dzieci jest Skandynawia. W Finlandii ojcowie otrzymują 52 dni pełnopłatnego urlopu na opiekę nad dzieckiem. W Szwecji oboje rodziców ma prawo do płatnego urlopu rodzicielskiego, który wynosi nawet 480 dni (przy czym pełnopłatny urlop macierzyński trwa 10 tygodni). Na tym jednak nie koniec. Do momentu ukończenia przez dziecko 8 lat, szwedzcy rodzice, podobnie jak w Polsce, mogą zredukować swój czas pracy o 25%, aby móc częściej przebywać z dzieckiem. Skandynawowie otrzymują także zasiłki dla dzieci, podobne do polskiego 500+. 

Z drugiej strony mamy w Polsce lepsze warunki niż te, które panują w Japonii, gdzie statystycznie ojciec spędza z dzieckiem 20 minut dziennie. Tam jednak kobiety rzadko kiedy łączą pracę zawodową z macierzyństwem. A jeśli już chcą to zrobić, muszą zgłosić chęć zajścia w ciążę i „ustawić się” w kolejce, tak aby pracodawca nie miał problemu z ich zastąpieniem… 

Systemowe wsparcie

W niektórych państwach, np. Czechach, Francji czy Belgii wprowadzono rozwiązania, które mogą wspierać poczucie bezpieczeństwa przyszłych rodziców. Na przykład w Republice Czeskiej stosowany jest rodzaj pewnej zachęty finansowej, gdzie rodzice mają prawo do płatnego urlopu wychowawczego, który może trwać nawet 4 lata! Przy czym to rodzice decydują czy wykorzystają go w pełni.  

Mieszkanki Francji i Belgii stosunkowo szybko wracają do pracy. Urlop macierzyński we Francji trwa 15 tygodni, w Belgii niecałe 10. Jednak we Francji zarówno kobietom, jak i mężczyznom przysługuje prawo do bezpłatnego urlop wychowawczego, z którego można korzystać równocześnie. Prawo zaś stanowi, że pracodawca ma obowiązek przywrócić osoby korzystające z urlopu na ich poprzednie stanowiska. Dodatkowo w obu krajach świeżo upieczonym rodzicom oferowane są liczne świadczenia rodzinne, możliwość skrócenia wymiaru czasu pracy, pracę zdalną w wybrany dzień tygodnia (oczywiście w przedpandemicznych warunkach), możliwość karmienia dziecka w czasie godzin pracy, jeśli kobieta karmi piersią czy miejsca w bezpłatnych żłobkach. W Polsce obowiązują podobne zapisy prawne, jednak z ich realizacją niestety bywa różnie, szczególnie, że są one zależne od pracodawcy.

Kobieta, nie tylko matka

We Francji dba się o jeszcze jeden aspekt macierzyństwa. Na koszt państwa kobiety kierowane są na specjalną rehabilitację podczas której ćwiczą mięśnie pochwy, mięśnie Kegla, a także mięśnie brzucha. Wszystko po to, aby uzyskać pełnię sprawności po porodzie i aby nie musiały borykać się z problemami takimi jak chociażby nietrzymanie moczu.

Wskaźnik dzietności we Francji to niemal dwoje dzieci na każdą kobietę w wieku rozrodczym (1,84). Podobnie jest w Szwecji czy Danii. Co prawda w Europie zauważalna jest stała tendencja spadkowa, jeśli chodzi o liczbę urodzeń. Jednak w Polsce najnowsze dane GUS wskazują, że jest wskaźnik dzietności to już dziś 1,37. Zatem jak widać sama długość urlopu macierzyńskiego nie wpływa na dzietność, aż tak jak warunki, w których przychodzi nam wychowywać dzieci. 

A jeśli chcesz dowiedzieć się, jak wychowuje się je w innych częściach globu, zapraszamy do lektury tekstu Czego możemy nauczyć się na temat rodzicielstwa od innych kultur?[1] C. Criado Perez, Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony przez mężczyzn, tłum. A. Sak, Karakter, 2020.