Kategorie
Zdrowie

Wdech, wydech…, czyli o prawidłowym oddychaniu u dzieci. Zabawy i ćwiczenia oddechowe

Oddychanie jest naturalną, niezbędną do życia czynnością fizjologiczną. Jest także bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu artykulacyjnego. Warto zaobserwować, w jaki sposób oddychają nasze dzieci podczas codziennych aktywności, spokojnych chwil relaksu a także w czasie snu. 

Właściwy oddech

Prawidłowy i najbardziej pożądany sposób oddychania to oddychanie żebrowo-brzuszne lub tzw. żebrowo-brzuszno-przeponowe. Ten typ połączonego oddychania uważany jest za najgłębszy i najwłaściwszy. Oddech ten charakteryzuje najwydatniejsza amplituda ruchów przepony, umożliwiająca głęboki wdech. Wydatna praca mięśni żeber gwarantuje prawidłowe podparcie oddechowe.

W czasie mówienia powietrze wdychane jest głównie ustami a wydychane ustami lub nosem, w zależności od wypowiadanych dźwięków. Prawidłowy oddech podczas wypowiedzi to rytmiczny, szybki wdech, wykonany bez podnoszenia ramion, oraz powolny, długi wydech, podczas którego odbywa się wypowiedź.

Jak zrozumieć małe dziecko

Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem

Zobacz na natuli.pl

Problemy z oddychaniem

Dzieci w wieku przedszkolnym często oddychają tak zwanym płytkim torem piersiowym. Takie oddychanie, nazywane także szczytowym lub obojczykowo-żebrowym, charakteryzuje się tym, że w czasie wdechu poszerzają się głównie górne obszary klatki piersiowej, następuje uniesienie ramion i łopatek, zaś w dalszej fazie następuje podciągnięcie brzucha. Ten typ oddechu umożliwia tylko częściowe napełnianie płuc powietrzem i jest to oddech wadliwy.

Drugim bardzo niekorzystnym (niestety często bagatelizowanym) problemem, związanym z oddychaniem dziecka, jest nawykowe oddychanie przez usta. Zarówno w dzień jak i podczas snu dziecko powinno oddychać nosem. Taki tor oddechowy zapewnia właściwy rozwój aparatu artykulacyjnego.

Nieprawidłowe oddychanie przez usta ma poważne konsekwencje, wpływające silnie na rozwój naszych dzieci. Najważniejsze z nich to:

  • niedostateczne dotlenienie układu nerwowego, co powoduje zaburzenia koncentracji uwagi, zwiększoną męczliwość, a tym samym trudności w nauce;
  • zaburzenia gospodarowania powietrzem: oddychanie przez usta skutkuje krótką fazą wdechową i wydechową, ograniczoną pracą i niską sprawnością przepony – dziecko mówi szybko, często dobierając powietrze w czasie wypowiedzi, niezgodnie z pauzą logiczną. Taki sposób mówienia może być jednym z czynników utrwalających niepłynność mowy;
  • powstanie i utrwalanie wad wymowy: dzieci oddychające przez usta nabierają zwyczaju unoszenia języka ku wałowi dziąsłowemu, co sprzyja kształtowaniu się patologicznych sposobów połykania; w efekcie końcowym powoduje to powstawanie lub utrwalanie wady wymowy. Dziecko 3-letnie z międzyzębową realizacją głosek bezwzględnie powinno być pod opieka logopedy;
  • infekcje górnych dróg oddechowych: oddychanie przez usta sprzyja infekowaniu tylnej ściany gardła oraz górnych dróg oddechowych;
  • kształtowanie się wad postawy: skutkiem nieprawidłowego oddychania jest eliminacja udziału mięśni klatki piersiowej; wyłączenie z pracy określonej grupy mięśni powoduje pozorne zapadnięcie mostka z powodu przemieszczania się barków do przodu, pogłębienia dołków nadobojczykowych i charakterystycznego odstawania dolnych kątów łopatek na plecach; prowadzi to do hiperlordozy odcinka lędźwiowego i szyjnego;
  • hipotonia mięśnia okrężnego warg, niewydolność warg, wiotkość mięśni policzkowych: wargi są stale rozchylone, górna warga często jest lekko uniesiona; wiotkość warg powoduje trudności ze sprawnym jedzeniem, widoczne już w czasie nauki jedzenia z łyżeczki; innym problemem jest utrudnione dmuchanie, które często skutkuje niemożnością oczyszczenia, wydmuchania nosa;
  • jedną z ważniejszych konsekwencji nieprawidłowego oddychania jest obniżone napięcie i wiotkość mięśni żwaczy, które odpowiadają za odruch żucia – dzieci oddychające przez usta szybko wykazują wyraźną niechęć do intensywnej pracy żuchwy przy żuciu.

Książki o rozstaniu i rozwodzie: wsparcie dla dzieci i dorosłych

Książki o rozstaniu i rozwodzie dostępne w naszej księgarni mają na celu wspieranie całej rodziny. Bez względu na wiek, każdy członek rodziny znajdzie tutaj coś, co pomoże mu lepiej zrozumieć własne uczucia i odnaleźć nową równowagę. Dzięki literaturze można odkryć, że nawet po rozstaniu możliwe jest stworzenie szczęśliwego, pełnego wsparcia środowiska dla dziecka.

Zobacz kolekcję

Co robić, jeśli dziecko nieprawidłowo oddycha?

Dziecko samo nie wyrośnie z takiego sposobu oddychania, przysporzy mu ono natomiast wielu problemów, które wymagają długotrwałej terapii logopedycznej. Jeśli zauważymy pierwsze oznaki oddychania torem ustnym – zgłośmy się do logopedy na konsultację. Wczesna terapia przynosi szybkie efekty i nie pozwala utrwalić się nieprawidłowościom. Jeżeli obserwujemy u dziecka płytki, piersiowy tor oddechowy, możemy w trakcie zabaw uczyć prawidłowego, przeponowo – żebrowego sposobu oddychania.

Celem naszych ćwiczeń niech będzie:

  • poszerzenie pojemności płuc,
  • wzmocnienie mięśni biorących udział w oddychaniu,
  • wyrobienie prawidłowego toru oddechowego,
  • odróżnienie fazy wdechu i wydechu,
  • wyrobienie umiejętności szybkiego, pełnego wdechu i wydłużonej fazy wydechowej,
  • dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi,
  • zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.

Ćwiczenia oddechowe wykonujemy:

  • w przewietrzonym pomieszczeniu,
  • przed jedzeniem lub 2–3 godziny po posiłku,
  • systematycznie 2–3 razy dziennie przez kilka minut.

Należy wiedzieć, że:

  • przedłużanie wydechu nie może być zbyt długie, gdyż może opróżnić płuca z tzw. „powietrza zapasowego”,
  • każde dziecko ma własny, indywidualny rytm oddechu, inną pojemność płuc – dlatego każde dziecko wykonuje ćwiczenia zgodnie ze swoimi możliwościami,
  • dziecko nie wykona ćwiczeń, gdy ma katar, przerost trzeciego migdałka lub krzywą przegrodę nosa,
  • ćwiczenia należy wykonywać w różnych pozycjach ciała, np. pozycji leżącej, siedzącej czy stojącej, dlatego najłatwiej wpleść je w zabawy ruchowe,
  • należy pamiętać, aby w czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rąk i tułowia były rozluźnione, a postawa ciała swobodna (w zabawach ruchowych łatwiej to skontrolować),
  • ćwiczenia oddechowe prowadzone z małymi dziećmi powinny być dostosowane do możliwości dziecka, a więc wymagają formy zabawy.

Uwaga! Reklama do czytania

Wierszyki paluszkowe

Wesołe rymowanki do masażyków

Wierszyki bliskościowe

Przytulaj, głaszcz, obejmuj, bądź zawsze blisko.

Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli

Jak się bawić z dzieckiem w „oddychanie”?

  • “Detektyw zapachów”: Idąc na spacer czy wracając z przedszkola poprośmy dziecko o określenie, jakie zapachy wyczuwa i wymyślenie, co mogłoby być ich źródłem, gdybyśmy w danej chwili znajdowali się w czarodziejskiej krainie. Nie oceniajmy pomysłów naszych dzieci. Pozwólmy im puścić wodze fantazji! Jedyne, na co powinniśmy zwracać uwagę w tej zabawie, to w jaki sposób nasi mali twórcy oddychają. W tej zabawie stymulujemy nie tylko oddech, ale i kreatywność!
  • Dmuchanie na wiatraczki, które dziecko samodzielnie bądź z naszą pomocą wykonało np. z kolorowej gazety. W tym ćwiczeniu pamiętajmy o kontroli fazy wdechowej: wdech powinien być wzięty miarowo i spokojnie. Początkowo będzie to wdech raczej płytki. Spróbujmy także sami wykonać to ćwiczenie – okaże się, że wcale nie jest takie proste!
  • Dmuchanie do celu, np. papierowych lub zrobionych z włóczki czy folii aluminiowej zabawek czy postaci z bajek, które czytaliśmy wspólnie z dzieckiem. Puśćmy wodze fantazji i twórzmy za każdym razem inną historię do ćwiczeń.
  • Dmuchanie na zabawki pływające po wodzie w czasie kąpieli (wykonane samodzielnie, np. z nakrętek). Tutaj także możemy rozbudzać kreatywność dzieci, nie tylko w czasie tworzenia zabawek, ale już w trakcie samych ćwiczeń – na przykład prosząc dziecko o dokończenie zdań: ten statek płynie do…, załoga tego statku to…, która wyruszyła na…
  • Puszczanie baniek mydlanych. Dmuchamy na zmianę: długo – krótko – jak najdłużej, słabo – mocno – jak najmocniej. Spróbujmy wymyślić razem z dziećmi np.: z czym nam się kojarzą kształty baniek mydlanych, lub do czego można je zastosować (chodzi tutaj o zastosowania zupełnie niestandardowe).
  • Zdmuchiwanie kropli deszczu, piórek, listków w czasie spacerów.
  • Zdmuchiwanie chrupek, piłeczek, kawałków waty na gładkiej powierzchni, a następnie na powierzchni szorstkiej i nierównej – np. na pogniecionej przez dziecko gazecie.
  • Zabawa z muchomorem i biedronką – kolorowy grzybek/biedronka, zrobione wspólnie z surowców wtórnych, służą do ćwiczeń w układaniu kropek na powierzchni muchomora/biedronki za pomocą rurki. To doskonałe ćwiczenie dla warg i regulujące fazę wydechu.
  • Zabawa z chmurką – papierowa chmurka z zawieszonymi na nitkach kawałkami watek – płatków śniegu służy do ćwiczeń dmuchania. Także w tym ćwiczeniu mozna użyć rurki do napojów.
  • Zabawa w wyścigi samochodowe: zróbmy tor do wyścigów i samochodziki. Zabawka może służyć do ćwiczeń w dmuchaniu oraz ćwiczeń w zakresie orientacji przestrzennej przy zabawach w garażowanie.

Ćwiczenia oddechowe dobrze jest również łączyć z ruchami rąk i tułowia:

  • wdech z jednoczesnym szybkim wzniesieniem rąk do boku, a wydech z powolnym przesuwaniem rak do przodu, aż do zupełnego ich złączenia;
  • wdech z jednoczesnym wzniesieniem rąk bokiem do góry, wydech z powolnym ich opuszczaniem, któremu towarzyszy powolny wydech;
  • szybki wdech z jednoczesnym skrętem tułowia w bok, w czasie powolnego wydechu następuje powrót do normalnej pozycji.
  • Pomysłem fabularnym do tego typu ćwiczeń jest zabawa, w której dziecko wymyśla, jakim jest stworzeniem – ważne, że jest to stworzenie, które raz rośnie a raz maleje. Klękamy, dłonie opieramy na podłodze, przy wdechu unosimy głowę i „rośniemy”, przy wydechu powoli opuszczamy głowę i „malejemy”.
  • Ćwiczenia oddechowe są bardzo istotnym elementem terapii logopedycznej i działań stymulujących rozwój dzieci. Pamiętajmy jednak, że najlepszą stymulacją rozwoju mowy jest uważna rozmowa z dzieckiem. Rozmawiajmy z dziećmi jak najwięcej, koncentrując się na rozmowie i uważnie słuchając naszych rozmówców. W ten sposób dajemy naszym dzieciom odczuć, że są najważniejszymi osobami w naszym – rodziców – życiu.

Autor/ka: Ewa Kaczmarkiewicz

Trener, terapeuta mowy i głosu, logopeda, logopeda medialny, pedagog, andragog. Praktyk Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (BSFT). Doktorantka Uniwersytetu Łódzkiego, Wydziału Nauk o Wychowaniu, Zakładu Pedagogiki Twórczości. Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Logopedycznego Oddziału Łódzkiego,
Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Logopedycznego.
Prowadzi terapię logopedyczną dorosłych i dzieci, w tym terapię logopedyczną dla dzieci z rozszczepami wargi i/lub podniebienia .
Prowadzi zajęcia indywidualne i warsztatowe z zakresu podnoszenia kompetencji komunikacyjnych, emisji głosu i dykcji, technik relaksacyjnych. Prowadzi cykliczne bezpłatne konsultacje logopedyczne dla łódzkich dzieci. Mama 10-letniej Edytki, dzięki której ciągle uczy się, co jest w życiu najważniejsze.

1 odpowiedź na “Wdech, wydech…, czyli o prawidłowym oddychaniu u dzieci. Zabawy i ćwiczenia oddechowe”

Myślę, że to oddychanie nic nie da ;) jeżeli wzmocnimy mięśnie warg i języka to oddychanie samo zmieni tor :) W praktyce logopedycznej mało kiedy spotykam się z takim postępowaniem a szkoda :)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.