Wielojęzyczność u dzieci

Wielojęzycznych dzieci jest coraz więcej – w Polsce i w polskich rodzinach poza granicami kraju. Ze statystyk wynika, że liczba osób wielojęzycznych na świecie przewyższa liczbę osób posługujących się tylko jednym językiem. Multilingualism jest czymś zupełnie naturalnym w takich państwach jak Irlandia, Belgia czy Szwajcaria.

Wielojęzyczność oznacza umiejętność władania dwoma lub kilkoma językami w takim samym stopniu, jak osoba jednojęzyczna posługuje się swoim językiem ojczystym.

Dziecko dwujęzyczne już w brzuchu mamy

Naukowcy twierdzą, że przyswajanie języków istniejących w otoczeniu zaczyna się, kiedy dziecko jest jeszcze w łonie matki. Po urodzeniu niemowlęta mają niezwykłe możliwości, by chłonąć język z całą jego złożonością i dotyczy to nie tylko jednego języka. Dzieci wychowujące się w środowiskach dwu- lub wielojęzycznych zapoznają się z dźwiękami różnych języków w tak zwanym „okresie krytycznym” (do około 10 miesiąca życia, kiedy to zaczynają koncentrować się na języku ojczystym), co jest podstawą ich dobrego opanowania w przyszłości.

„Drugi język musi być używany w otoczeniu dziecka w pierwszym roku jego życia, w taki sposób, że jedna osoba lub więcej powinno mówić do dziecka lub w jego obecności w tym ‘dodatkowym’ języku”. (Silvana Montanaro, trenerka nauczycieli Montessori i Asystentów dla Niemowlęctwa). Konieczny jest tu bliski kontakt z danym językiem i kulturą, umożliwiający osobiste ich doznawanie. Dziecko powinno słuchać „obcej” mowy przynajmniej  kilka godzin dziennie, używać jej w konkretnych, codziennych sytuacjach, rozmawiać i bawić się z rówieśnikami.

Wielojęzyczność a rozwój dzieci

Obecnie nie ma żadnych dowodów na to, że nauka więcej niż jednego języka wpływa negatywnie na rozwój dziecka, wręcz przeciwnie. Małe dziecko jest w stanie nauczyć się czterech języków, a dopiero piąty wprowadzany w tym samym czasie co pozostałe języki, może nastręczyć trudności.

To, w jaki sposób stymulowany jest mózg dziecka, wpływa na rozwój jego procesów poznawczych, dzięki którym bada rzeczywistość. Z  kolei to, w jaki sposób pobudzana jest pamięć, koncentracja i wyobraźnia, ma odzwierciedlenie w jego sposobie myślenia, a także wpływa na jego emocje i zachowanie.

Często bywa tak, że dziecko pod wpływem różnych czynników (na przykład stosunku emocjonalnego do poszczególnych osób posługujących się w kontaktach z nim danym językiem, potrzeby komunikacji, intensywności kontaktów z każdym z języków)  „wybiera” jeden z języków jako swój język dominujący (zwany też „macierzyńskim”), zaś drugi – jako język słabszy. Poza tym w pierwszych dwóch latach wychowania dwujęzycznego często dochodzi do mieszania przez dziecko obu języków. Dzieje się tak dlatego, że dziecko dość późno zyskuje świadomość istnienia dwóch różnych systemów językowych. Jednakże w późniejszym okresie na ogół nie ma problemów z wyborem danego języka w zależności od osoby partnera komunikacyjnego i sytuacji komunikacyjnej. Mózg rozdziela i doskonali oba języki równolegle.

Mieszanie dwóch języków jest normalne w sytuacjach dwujęzycznych. Nie znaczy to, że dzieci zapomną jeden z języków, nie oznacza to również, że już nie potrafią ich rozróżnić. Ganione za mówienie np. po angielsku, mogą buntować się i ich nastawienie do języka polskiego pogorszy się. Zamiast tego, postarajmy się stwarzać sytuacje, w których dzieci zmuszone są do korzystania z języka „domowego”, na przykład poprzez rozmowy telefoniczne, skype’a itp

Istnieją naukowe dowody na to, że wielojęzyczność:

• wspiera rozwój inteligencji
• rozwija zdolność do elastycznego myślenia i zwiększa plastyczność umysłu
• daje przewagę  przede wszystkim w zakresie kreatywnego myślenia,  jako rezultat umiejętności łatwiejszego przetwarzania informacji w dwóch różnych językach i „elastyczności poznawczej” – rozwiązywania problemów
• wpływa na przyszłe zdolności językowe dziecka.

Wielojęzyczne dzieci

• cechuje większa wrażliwość na wszelkie zjawiska językowe
• uczą się łatwiej drugiego języka podczas zabawy, natomiast pozostałe dzieci wyuczają się go później w szkole z wielkim trudem
• szybciej rozwijają zdolność abstrakcyjnego myślenia
• mają łatwość tworzenia nowych pojęć
• posługują się większą ilością słów oraz znaczenie umiejętniej wykorzystują je w kontekście prowadzonej rozmowy. Kiedy już dziecko rozwinie zdolność pisania w dwóch językach,  jest zdolne do porównania, w jaki sposób dwa zupełnie inne od siebie języki tworzą rzeczywistość
• są bardziej elastyczne do przystosowania się niż dzieci jednojęzyczne

• szybko uczą się kolejnych języków
• twierdzą, że znajomość języka rodziców pomaga im w określeniu własnej tożsamości i pełniejszym zrozumieniu ich kulturalnego dziedzictwa.

Należy pamiętać, że:

• jeśli język rodzinny zaniedbywany jest przez rodziców, którzy zmienili kraj zamieszkania, to dziecko może opanować go tylko w stopniu ograniczonym
• jeżeli dziecko ma wady wymowy, jego mowa jest niepoprawna, to wprowadzanie języka obcego może tylko pogorszyć tę sytuację. Należy skupić się najpierw na płynnej mowie ojczystej, skorygować błędy, a dopiero później wprowadzać język obcy. Z drugiej strony, rodzice w wielojęzyczności upatrują przyczyn problemów językowych. Na przykład: Dziewczynka lat 15-ście, urodzona  Polsce, ale wychowana i kształcona we Francji. Obecnie przebywa z rodzicami w Polsce. Trafiła do logopedy, by nauczyć się prawidłowej realizacji głoski „r”. Czy zawinił tu język francuski? Rodzice byli o tym przekonani. Jej siostra, dwa lata młodsza, mówi bezbłędnie. Logopeda stwierdził niedostateczną sprawność ruchową czubka języka. Gdyby dziewczynka mówiła tylko po polsku, problem z wymową „r” zapewne również by się pojawił
• wzrastanie w dwóch lub więcej  językach, to  również wychowanie w dwóch kulturach i konieczność identyfikacji z dwiema, czasem bardzo zróżnicowanymi grupami etnicznymi. Dlatego tak ważna jest postawa oraz działania podejmowane przez rodziców i wychowawców. Na szczęście – współczesny świat sprzyja wielojęzyczności.

Dziecko nie staje się wielojęzyczne automatycznie. Największą rolę mają tu do odegrania rodzice i muszą w ten proces włożyć sporo wysiłku. Jeżeli będą świadomi wartości wielojęzycznego wychowania, będą konsekwentni w rozwijaniu języka ojczystego, to dzieci będą wielojęzyczne. Muszą jak najwcześniej podjąć tę decyzję i wierzyć, że poradzą sobie z silnym wpływem języka otoczenia. Warto, bowiem zalety wielojęzyczności są ogromne.

Foto