Wychowanie przez uśmiech

Jaką postawę wobec świata chcę przekazać dziecku?

To pytanie, na które nie da się odpowiedzieć w kilku zdaniach, tak jak nie da się podać prostej i jednoznacznej recepty na wychowanie. Można jednak odnaleźć swoje sposoby myślenia i zachowania, które towarzysząc nam na co dzień, pomagają wzrastać nam i dziecku.

Ja dziś proponuję humor, śmiech i uśmiech w wychowaniu, zachęcam do przyjęcia takiej postawy wobec dzieci, aby podobną ukształtować w nich samych. Drodzy rodzice, uśmiechajcie się do Waszych dzieci! Wywołujcie uśmiech i nie powstrzymujcie tej reakcji! Bądźmy naturalni w relacji z dziećmi, nie ukrywajmy uczuć – dzieci i tak bezbłędnie je wyczują.

Mogę śmiało powiedzieć, że humor może być metodą wychowania, zaś wykształcenie u naszego dziecka poczucia humoru może być jednym z celów wychowania. O wartości humoru zapewne nikogo nie trzeba przekonywać.

Aby jednak zachęcić do poszukiwania uśmiechu, zwłaszcza w trudnych, stresujących sytuacjach, przywołajmy kilka zalet humoru:

• Wesołość, dobre samopoczucie to cechy inteligentnego ustosunkowania się do rzeczywistości.
• Humor i pogodny dowcip są wyrazem życzliwości, przychylnego stosunku do innych ludzi.
• Humor i dowcip to cechy typowo ludzkie, świadczące o pełnym rozwoju osobowości człowieka.
• Humor i dowcip są swoistymi formami twórczości, pozwalającymi unikać jednostronności w wielu aspektach aktywności człowieka.
• Humor i dowcip są przeciwstawne ponuractwu, są cechami osobowości wyśmienicie ułatwiającymi współżycie z ludźmi.
• Humor i dowcip nie są wskaźnikami jedynie beztroski życiowej (za Cz. Matusiewiczem).

Te twierdzenia, wielokrotnie wypróbowane i sprawdzone, napawają nadzieją, że nasze podejście do wychowania z humorem może spowodować wyjątkowo dobre skutki wychowawcze – w budowaniu postawy dziecka wobec innych ludzi i wobec siebie samego.

Humor w relacjach międzyludzkich

Humor znakomicie się sprawdza we wszelkich relacjach międzyludzkich. Najbliższą, pierwszą i wzorcową relacją jaką nawiązuje dziecko jest zaś relacja z rodzicami.
Żart i humor nie tylko poprawiają samopoczucie i rozładowują napięcia – mają także ogromne znaczenie w kształtowaniu postawy twórczej. Żartując przechodzimy od komicznych realiów do fantazjowania, podobnie jak ma to miejsce w rozmaicie pojmowanej działalności artystycznej. Humor ma swoje uzasadnione pozytywne efekty w redukcji zachowań agresywnych, lękowych, wpływa także na kształtowanie osobowości dziecka w każdym etapie rozwojowym.

W życiu dziecka humor spełnia cztery podstawowe funkcje:

• Funkcja zabawowa – czyli odprężająco – rozrywkową. Podczas zabawy z osobą pogodną, pełną dowcipu, dziecko odpręża się, łatwiej znosi negatywne stany psychiczne, uwalnia się od zahamowań, samo jest radosne i uśmiechnięte.
• Funkcja terapeutyczna – pozostaje w ścisłym związku z funkcją zabawową. Funkcja ta pomaga w ukształtowaniu zdrowej psychiki dziecka poprzez usunięcie stresów i frustracji w zabawie.
• Funkcja poznawcza – realizuje się poprzez zaspokojenie ciekawości świata w sposób dowcipny i zaskakujący. Wszelkie zmiany jakie następują podczas zabawy, np. zakłócenia ustalonego porządku, przestawienie przedmiotów służących do zabawy (zmiany ich codziennego zastosowania), wywołują u dzieci odczucia komizmu. Jest to także sposób poznania otaczającego je świata – dziecko łatwiej zapamiętuje treści np. w formie wierszyka, tekstu, czy inscenizacji o charakterze humorystycznym.
• Funkcja wychowawcza – ukazując niewłaściwe zachowania dziecka jako zabawne, łatwiej uzyskujemy zamierzone wychowawcze efekty, niż siłą perswazji czy też ciągłego pouczania. Tutaj należy jednak bardzo ostrożnie stosować humor, aby nie wywołać reakcji odwrotnej od zamierzonej i nie doprowadzić do ośmieszenia dziecka, co może spowodować np. jego zahamowania w interakcjach społecznych.

Kształtowanie poczucia humoru u człowieka jest związane z rozwojem jego osobowości i zaczyna się od najmłodszych lat życia. Dlatego tak ważne jest harmonijne oddziaływanie rodzica na dziecko, które powinno łączyć kształtowanie uczuć z rozwojem postaw dziecka wobec świata. Podczas kształtowania optymizmu życiowego dziecka ważne jest dążenie do współodczuwania przez dziecko pozytywnego usposobienia osób w najbliższym otoczeniu. Trudno jest zaplanować sytuacje humorystyczne – tracą one swój „terapeutyczny” i naturalny urok, kiedy śmiech nie jest choć w części spontaniczny. Można jednak pielęgnować w sobie pogodne usposobienie, szukać okazji do wspólnego śmiechu i sprzyjać sytuacjom, w których może się on pojawić.

Pozytywny stosunek do otaczającego świata jest bardzo czytelny i szybko rejestrowany przez dziecko, zatem może to być początek dawania dobrego przykładu dziecku. Należy też zwrócić uwagę na pewne zagrożenie – żartowanie i użycie humoru nie może stać się ośmieszaniem czy drwiną! Jest cienka granica, której przekroczenie może spowodować, że pozytywne znaczenie humoru w nieodpowiednim jego wykorzystaniu straci swoją wartość.