Żelazo żelazu nierówne
W produktach spożywczych znajdziemy dwa rodzaje żelaza: hemowe (pochodzenia zwierzęcego) i niehemowe (pochodzące z roślin). Podkreślić należy, że produkty zwierzęce tylko w 1/3 składają się z żelaza hemowego, a pozostałe 2/3 żelaza zaliczane jest do puli niehemowej. Wykorzystanie żelaza hemowego przez organizm sięga około 20 %, znacznie gorzej wchłanialne jest żelazo niehemowe (wchłania się tylko 1-5 %).
Niemal 2/3 żelaza obecnego w organizmie znajduje się w hemoglobinie. Żelazo wykorzystywane jest do produkcji krwinek czerwonych (erytrocytów). Uczestniczy w syntezie DNA, bierze udział w walce z bakteriami i wirusami, ma wpływ na proces oczyszczania wątroby ze szkodliwych substancji, a także uczestniczy w metabolizmie cholesterolu.
Zapotrzebowanie i skutki niedoboru
Każdego dnia organizm dziecka traci około 0,8-1,0 mg żelaza, głównie z kałem, moczem oraz przez skórę wraz z łuszczącym się naskórkiem. Niezwykle ważne jest, aby codziennie dostarczać produkty spożywcze, które zabezpieczą dziecko przed niedoborami tego pierwiastka.
Zalecane spożycie żelaza ustalone jest odpowiednio dla populacji Polski w zależności od wieku:
- niemowlęta do 6. miesiąca życia – 0,3 mg
(po kilku pierwszych miesiącach życia dziecka, pula żelaza zgromadzonego w życiu płodowym ulega wyczerpaniu i odpowiedzialność za produkcję hemoglobiny spada całkowicie na organizm niemowlęcia; wzrasta wówczas zapotrzebowanie na ten składnik).
- 6 miesięcy-1 rok – 11 mg
- 1-3 lata – 7 mg
- 4-10 lat – 10 mg
- 10-12 lat – 10 mg (dziewczynki po pierwszej miesiączce – 15 mg)
- 13-18 lat – 12 mg chłopcy i 15 mg dziewczynki;
Niedobór żelaza może być spowodowany krwawieniem, infekcją, stanem zapalnym, rozwijającą się chorobą nowotworową czy wadami wrodzonymi. Objawami niedoboru żelaza u dziecka są objawy psychomotoryczne, spowodowane słabszym dotlenieniem komórek mięśni i mózgu – zmęczenie, apatia, brak chęci do zabawy, pogorszenie koncentracji. Widoczne symptomy to także bladość skóry i spojówek, pękające kąciki ust czy szorstka skóra.
Sytuacje, w których mamy do czynienia z nadmiarem żelaza są bardzo rzadkie i raczej nie dotyczą dzieci, a wynikają głównie ze zbyt dużej dawki przyjętej z suplementów. Objawami mogą być wymioty bądź biegunki.
Uwaga! Reklama do czytania

Ciąża i poród – poradniki
Książki, które wspierają w ciąży, porodzie i przy karmieniu piersią.
Naturalne źródła żelaza
Do produktów bogatych w żelazo zaliczamy: jaja, mięso, kasze i pieczywo, niektóre warzywa (natka pietruszki, buraki, groszek zielony) oraz rośliny strączkowe (soczewica czerwona, fasola, groch, bób). Nie każde jednak mięso dostarczy dziecku jednakową ilość żelaza – na przykład królik i cielęcina zawierają go trzy razy więcej niż wieprzowina czy kurczak. Mleko krowie i jogurty w swoim składzie praktycznie w ogóle nie zawierają żelaza. Wybierając pieczywo dla dziecka, warto sięgnąć po bułkę grahamkę, która ma dwa razy więcej żelaza niż kajzerka, dzięki użytej do wypieku mąki z grubszego przemiału. Kasza jaglana ma sześć razy więcej żelaza (4,8 mg/100 g) niż ryż biały czy kasza manna i trzy razy więcej, niż kasza jęczmienna. Powszechnie uznaje się, że dobrym źródłem żelaza jest szpinak, jednak przyswajalność żelaza z liści szpinaku oscyluje na poziomie zaledwie 1 %. Wchłanianie żelaza w organizmie uzależnione jest od składu codziennej diety i jakości wszystkich, spożywanych przez dziecko produktów.
Czynniki zwiększające wchłanianie żelaza to:
- obecność w diecie roślin strączkowych i/lub produktów mięsnych,
- witaminy C (natka pietruszki, papryka czerwona, jarmuż, brokuły, porzeczki czarne, poziomki),
- kwas foliowy (brukselka, bób, kalafior, brokuły).
Czynniki zmniejszające wchłanianie żelaza:
- kwas fitynowy (rośliny strączkowe zawierają duże ilości żelaza, ale są bogate także w kwas fitynowy, który w pewnym stopniu blokuje jego wchłanianie. Aby pozbyć się znacznej części fitynianów, należy moczyć rośliny strączkowe w wodzie, a następnie zlać wodę i gotować w świeżej),
- taniny (herbata),
- nadmiar wapnia i cynku w diecie.
Warto łączyć w jednym posiłku produkty bogate w żelazo z witaminą C i folianami (np. omlet z brokułami i pomidorkami, sok porzeczkowy) oraz unikać popijania posiłków herbatą.
Cukier upośledza wchłanianie żelaza – nadmierna ilość glukozy, fruktozy i sacharozy (batony, słodkie napoje, płatki do mleka) powoduje istotnie gorsze wchłanianie żelaza i cynku, a dodatkowo sprzyja otyłości. Można zaproponować dzieciom zdrowe przekąski – desery owocowe, batony domowej produkcji z suszonymi owocami (1 mg żelaza znajduje się w trzech morelach suszonych, dwóch figach, dziesięciu daktylach). Warto wykluczyć z diety dziecka wysokoprzetworzone słodkie płatki do mleka, a w ich miejsce wprowadzić owsiankę (zawartość żelaza w płatkach kukurydzianych to 0,8 mg/100 g, a w płatkach owsianych 3,9 mg/100 g). Niewielki dodatek otrębów może znacznie wzbogacić dietę w żelazo, gdyż w 100 g produktu jest aż 14,9 mg tego pierwiastka. Owsianka mogą być przygotowane na bazie mleka/napojów roślinnych; dodatkiem niech będą owoce i orzechy (1 mg żelaza dostarczy 1,5 łyżki pistacji, sześć orzechów włoskich, dwie łyżki migdałów lub jedna łyżka pestek dyni).

Książki o rozstaniu i rozwodzie: wsparcie dla dzieci i dorosłych
Książki o rozstaniu i rozwodzie dostępne w naszej księgarni mają na celu wspieranie całej rodziny. Bez względu na wiek, każdy członek rodziny znajdzie tutaj coś, co pomoże mu lepiej zrozumieć własne uczucia i odnaleźć nową równowagę. Dzięki literaturze można odkryć, że nawet po rozstaniu możliwe jest stworzenie szczęśliwego, pełnego wsparcia środowiska dla dziecka.
Jadłospis dla dzieci w wieku 3+
1. Wersja wegetariańska:
Śniadanie
- kasza jaglana na “mleku” roślinnym
- morele suszone, tarte jabłko, cynamon
- herbatka z suszu owocowego (np. z malin, jabłek)
II śniadanie
- hummus z surową marchewką i ogórkiem (pokrojone w słupki)
Obiad
- pierogi z czerwoną soczewicą i ricottą
- brokuły gotowane
- sok porzeczkowy 100 % bez dodatku cukru
Podwieczorek
- smoothie na bazie kefiru z truskawkami i bananem (można dodać szczyptę imbiru i cynamonu)
Kolacja
- grahamka z masłem
- jajko gotowane
- pomidor, sałata
- herbatka ziołowa lub woda

Jak zrozumieć małe dziecko
Podręcznik świadomego rodzicielstwa

Rozwój seksualny dzieci
Zadbaj o zdrową seksualność swojego dziecka
Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli
2. Wersja dla spożywających mięso:
Śniadanie
- kasza jaglana na “mleku” roślinnym
- morele suszone, tarte jabłko, cynamon
- herbatka z suszu owocowego (np. z malin, jabłek)
II śniadanie
- hummus z surową marchewką i ogórkiem (pokrojone w słupki)
Obiad
- pulpety z cielęciny
- ziemniaki z koperkiem
- buraczki gotowane
- sok porzeczkowy 100 % bez dodatku cukru
Podwieczorek
- smoothie na bazie kefiru z truskawkami i bananem (można dodać szczyptę imbiru i cynamonu)
Kolacja
- grahamka z masłem
- jajko gotowane
- pomidor, sałata
- herbatka ziołowa lub woda
Bibliografia:
- Gawęcki J., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, PWN, Warszawa 2010.
- Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, IŻŻ, Warszawa 2012
- Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
- Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, “STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA” 2014, t. 11, s. 321-338.
- “Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia”, Instytut Matki i Dziecka, 2012.