7 ważnych informacji o masażu wcześniaka

Tymczasem okazuje się,  że kluczem do lepszego rozwoju wcześniaka jest rodzic i jego aktywna obecność  – najwcześniej i najczęściej, jak się da (oczywiście pod warunkiem, że jest w ogóle możliwa). Coraz więcej badań klinicznych potwierdza, jak ważna jest rola dotyku w opiece nad wcześniakiem.

Słynne badanie pediatry dr Tiffany Field udowodniło spektakularne efekty masowania wcześniaków. Stan zdrowia masowanych niemowląt szybciej ulegał stabilizacji, a ich rozwój przebiegał lepiej, niż u dzieci, które nie były masowane. Zaobserwowano szybszy i większy wzrost masy ciała, niższy poziom kortyzolu we krwi (hormonu stresu), zwiększenie poziomu serotoniny, silniejsze kości i stawy, stabilizację rytmu bicia serca, szybsze dojrzewanie układu pokarmowego, oddechowego, nerwowego i, co za tym idzie, mniejszą płaczliwość.

Życiodajna moc dotyku

Rozwój dziecka narodzonego przedwcześnie dość często następuje w mało sprzyjającym dla niego otoczeniu. Sprzęt medyczny otaczający malucha – głośne, chaotyczne i bolesne środowisko, utrudniają rozwój niedojrzałego mózgu. Niestety, konsekwencje przebywania w takim środowisku mogą być długotrwałe. Dlatego, jeśli to możliwe, warto zabiegać o możliwość kontaktu z dzieckiem jeszcze na oddziale wcześniaczym.

Rodzice często nie wiedzą, jak zainicjować dotyk, by nie wyrządzić krzywdy. Warto zaufać intuicji i bacznie obserwować reakcje maluszka:

• dotykaj swoje dziecko, nawet jeśli przebywa w inkubatorze, zaczynając od trzymania rąk nad dzieckiem, a następnie na ciałku dziecka, opatulając je jak czapeczka, obserwując przy tym uważnie reakcje dziecka – tętno, kolor skóry, mimikę twarzy, sposób oddychania;
• jeśli nie jesteś w stanie być cały czas przy dziecku, poproś lekarza prowadzącego o zgodę i możliwość pozostawienia przy dziecku nagrania swojego głosu i bicia serca. W polskich szpitalach znana jest również Akcja Ośmiorniczki, która zachęca rodziców do pozostawiania wcześniakom jakiegoś przedmiotu z zapachem mamy;
• jak najczęściej mów do dziecka czule i spokojnie. Śpiewaj mu delikatnie. Zapewniaj, że wszystko jest w porządku oraz że je kochasz. Nie zrażaj się, jeśli nie zauważysz żadnych reakcji. Często brak reakcji oznacza, że maluszek cię słucha. Wiedz, że twoja jak najczęstsza obecność przy nim jest czymś, czego potrzebuje najbardziej.

Jak pielęgnować wcześniaka po powrocie do domu?

Mimo, że rodzice nie mają zbyt dużego wpływu na opiekę nad dzieckiem hospitalizowanym, to już po powrocie do domu można zacząć aktywnie pracować z maluszkiem. Ważne, by mieć świadomość, że ze względu na trudne doświadczenia przy lub po porodzie, dotyk może być dla niemowlęcia traumatycznym doświadczeniem. Medyczne procedury czy zabiegi mogły spowodować nieprzyjemne skojarzenia i traumę.

Nauka czułego dotyku, a następnie masaż, może pomóc maluszkowi uporać się z tymi przeżyciami i przynieść ulgę:

• zacznij od tych części ciała, przed dotykiem których maluszek się nie wzbrania. Prawdopodobnie najlepszym miejscem będą plecki, a „trudnymi” – stopy, głowa, klatka piersiowa i twarz. Dzieje się tak ze względu na możliwe zabiegi oraz aparaturę, która często jest montowana i przytwierdzana do tych części delikatnego ciałka dziecka;
• masaż na początku niech będzie krótki, ale staraj się masować dziecko codziennie. Regularność to klucz do udanego masażu i wspaniałych efektów. Naukę masażu warto zacząć od codziennego kładzenia swoich ciepłych rąk na ciałku dziecka. Technikę tę można zastosować już w szpitalu, po uprzedniej konsultacji z lekarzem prowadzącym;
• kiedy twoje ręce spoczywają na ciałku dziecka, staraj się zrelaksować (weź kilka głębokich wdechów, wypuszczając powietrze bardzo wolno) i w spokojny sposób zachęcaj również maluszka do odprężenia. Mów do niego czule i zapewniaj o swojej czułości i miłości. Kiedy zauważysz, że napięcie ciała opada, okaż mu wdzięczność. Dla dziecka to była bardzo trudna lekcja.
• pamiętaj, aby masując obserwować malca cały przez czas. Jeszcze w szpitalu, poprośmy personel medyczny, aby pomógł ci nauczyć się rozpoznać sygnały, które wysyła wasze dziecko, szczególnie te sygnalizujące przestymulowanie. Pielęgniarki mogą nie mieć możliwości i czasu, aby cię w tym wesprzeć – warto jednak spróbować i zapytać. W domu, ucząc się masażu, bądź uważna/y i reaguj odpowiednio.
• powtarzaj tę technikę każdego dnia i gdy zauważysz, że maluszek akceptuje twój dotyk, możesz zaproponować uciski. Jeśli dziecko ma nadal trudności z przyjmowaniem stymulacji dotykowej w jednej z części ciała, zaakceptuj to. Nie forsuj. Kładź dłonie w tych miejscach tak długo, jak będzie trzeba i tak długo, jak maluszek ci na to pozwoli. Natomiast dostępne obszary ciała dziecka masuj zgodnie z jego zgodą.

7 rzeczy, o których warto pamiętać w czasie masażu wcześniaka:

1. Dom jest dla dziecka nowym miejscem

Mimo, że powrót do domu jest czymś cudownym i oznacza, że maluszek czuje się dobrze i jego stan zdrowia jest stabilny, to warto pamiętać, że może nie być dla wcześniaka łatwy. Maluszek zna tylko środowisko szpitalne. Zmiana miejsca może spowodować regres i tym samym blokadę w przypadku masażu. Warto wtedy skupić się bardziej na relaksowaniu dziecka i pozwolić mu na odreagowanie emocji. Czasami po prostu tulenie go i bycie przy nim będzie najbardziej pomocne, przyniesie ulgę oraz pozwoli na naukę czułego dotyku, jakim jest masaż. Bardzo korzystne będzie również kangurowanie i przy tej okazji dotykanie dziecka.

2. Pozwól dziecku odreagować

Domowe środowisko, radość rodziców z czasem spowodują, że maluszek poczuje się bezpiecznie. Tym samym, wcześniej nagromadzone traumatyczne przeżycia i napięcia związane z hospitalizacją mogą znaleźć ujście. Dlatego, jeśli w trakcie masażu lub po masażu maluszek zaczyna dość mocno płakać, nie musi to oznaczać, że go nie akceptuje. Warto wtedy być z dzieckiem, z jego emocjami, zadbać o jego komfort. A nawet popłakać z nim, jeśli uczucie lęku i bólu związanego z jego przyjściem na świat wciąż ci towarzyszy.

3. Dostosuj techniki i nie obawiaj się masażu

Masując, staraj się zmodyfikować techniki. Zamiast całej ręki użyj kilku palców. Masuj maluszka z poczuciem pewności w dłoniach. Dzieci lubią stanowczość ucisku. Twój maluch to odczuje i będzie czuć się bezpiecznie. Dodatkowo pamiętaj, że skóra dziecka jest bardzo delikatna. Znajduje się na niej olbrzymia liczba receptorów. Jeśli zaczniemy masować dziecko delikatnie, możemy je przestymulować, a sam dotyk może okazać się dla niego irytujący.

4. Wyeliminuj nadmiar bodźców

Masuj w ciepłym pomieszczeniu. Wcześniaki mają duży problem z regulacją temperatury ciała i mogą dość szybko się wyziębić. Masując, staraj się ograniczyć inne bodźce. Przygotuj delikatne, przytłumione światło. Upewnij się, że nie znajduje się bezpośrednio nad dzieckiem, ale raczej gdzieś z boku. Staraj się masować w wyciszonym środowisku. Jeśli maluszek jest bardzo wrażliwy, zminimalizuj ilość bodźców. Masując, nie mów do dziecka, zdejmij wszelką biżuterię i nie używaj perfum.
Możesz korzystać z naturalnych olejków – zawierają minerały i witaminy i cudownie nawilżą skórę dziecka. Dodatkowo wpłyną korzystnie na termoregulację maluszka. Na początku nauki masażu nie używaj dodatkowych akcesoriów – niech twój dotyk, zapach i wzrok będą jedynymi bodźcami, których dziecko doświadczy w czasie waszej interakcji.

5. Pamiętaj o sobie

Ty również potrzebujesz się zrelaksować. Przed przystąpieniem do masażu bądź uważna na swój stan emocjonalny. Jeśli odczuwasz stres i napięcie, postaraj się je usunąć. Może sama skorzystaj z masażu? Bądź porozmawiaj z kimś o swoich przeżyciach? Pomedytuj? Znajdź swój sposób na relaks. To bardzo ważne, aby do masażu przystąpić z odpowiednim nastawieniem. Inaczej maluszek może wyczuć twoje napięcie i odmówić masażu.

6. Obserwuj reakcje maluszka

Masując dziecko pamiętaj, aby być bardzo uważnym. Obserwuj jego reakcje, kolor skóry, mimikę twarzy, sposób oddychania, a nawet to, czy nie wystąpiła czkawka, która może być objawem stresu. Kiedy zauważysz niepokojące sygnały, zrób małą przerwę i zaproponuj masaż ponownie. Jeśli maluszek nadal wysyła podobne sygnały, zakończ masaż. Stymulacja dotykowa może dość mocno zużyć energię dziecka. Dlatego przytul je i zaproponuj mu sen.

7. Skonsultuj techniki z lekarzem prowadzącym/fizjoterapeutą

Jeśli twoje dziecko jest pod opieką zespołu specjalistów, skonsultuj z nimi masaż. Szczególnie zwróćcie uwagę na poprawną pielęgnację dziecka, noszenie, podnoszenie, przebieranie. Poproś o taki instruktaż pielęgnacyjny. Dodatkowo pokaż fizjoterapeucie, jakimi technikami chcesz masować dziecko. Masaż dziecka, w tym wcześniaków, nie jest popularny wśród polskiej kadry medycznej. Często niewiedza i brak znajomości idei masażu dziecka może powodować u specjalistów opory. Dlatego zapytaj o powody odmowy masażu. Poproś o dokładne wyjaśnienie ewentualnego braku zgody na masaż. Jeśli otrzymasz mimo wszystko odmowę — pamiętaj — naukę masażu można zacząć w każdym wieku dziecka. Poczekaj na moment, kiedy stan maluszka na to pozwoli i zacznijcie naukę, kiedy to będzie możliwe.

Czuły dotyk bezsprzecznie jest potrzebny każdemu maluszkowi. Wcześniaki natomiast potrzebują go znacznie bardziej niż dzieci urodzone w terminie. Przekazuje on miłość, czułość, bezpieczeństwo. Jest bazą dla prawidłowego rozwoju i stymulacją, która pozwala na harmonijny rozwój emocjonalny, fizyczny, fizjologiczny oraz ruchowy. Daje szansę na otrzymanie tego, co straciło przychodząc na świat przedwcześnie: bezpieczeństwo, ciepło, bliskość i ochronę.

Obecność mamy czy taty sprawia, że maluszek czuje, że jest kochany. Każda chwila spędzona z dzieckiem jest dla niego niesamowicie ważna. Czerpcie z bycia razem, bo dzięki temu stawiacie mocne fundamenty, na których dziecko będzie budowało swoje dalsze życie.