Cięcie cesarskie krok po kroku

W każdym przypadku warto, by lekarz wytłumaczył rodzącej, jak będzie wyglądała operacja, dlaczego jest potrzebna, i odpowiedział na wszystkie pytania kobiety. Prawo do pełnej i zrozumiałej informacji to jedno z praw pacjenta. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy cesarskie cięcie wykonywane jest ze wskazań nagłych, w których urodzenie dziecka musi nastąpić w ciągu kilku, maksymalnie kilkunastu minut.

Cięcia cesarskie planowe (elektywne) są to cięcia, o których decyzja zapadła na etapie ciąży. W większości szpitali umawiane są z wyprzedzeniem. W takim przypadku kobieta zgłasza się ze skierowaniem wypisanym przez lekarza prowadzącego ciążę do sekretariatu oddziału położniczego wybranego szpitala lub do położnej oddziałowej, by umówić datę porodu. Elektywne cięcia cesarskie odbywają się zazwyczaj między 38 a 40 tygodniem ciąży. 

Cięcie cesarskie – przyjęcie do szpitala 

Ciężarna zgłasza się do szpitala dzień przed planowaną operacją lub rankiem w dniu wyznaczonego terminu. 

Powinna mieć ze sobą następujące dokumenty: 

• dowód osobisty,
• oryginalny wynik badania grupy krwi (lub krew-kartę), 
• kartę ciąży, 
• ewentualnie inne dokumenty (karty wypisowe z poprzednich hospitalizacji w trakcie ciąży, wyniki badań, które nie zostały wpisane do karty ciąży), 
• skierowanie do szpitala z adnotacją do cięcia cesarskiego/ad sectio cesarea/do CC.

Przy przyjęciu wykonuje się badania laboratoryjne (próbka krwi i moczu). Są one istotne dla planowanego znieczulenia, pozwolą także zapewnić bezpieczny przebieg operacji. 

Cesarskie cięcie – dzień przed operacją

• Konsultacja położnicza – lekarz ginekolog zapoznaje się z kartą ciąży, przeprowadza z ciężarną wywiad ogólny i położniczy. Wyjaśnia cel i sposób przeprowadzenia operacji oraz przekazuje do podpisania formularz świadomej zgody na rozwiązanie ciąży drogą operacyjną.
• Przygotowanie pola operacyjnego – w ramach przygotowania tzw. pola operacyjnego goli się podbrzusze pacjentki. Sprzyja to zminimalizowaniu ryzyka infekcji rany oraz ułatwieniu procesu jej gojenia.
• Jedzenie i picie – zaleca się, aby ciężarna dzień przed cięciem spożywała lekkostrawne posiłki i piła wodę.
• Sterydoterapia – w niektórych przypadkach (w szczególności jeśli cięcie cesarskie wykonywane jest przed 39 tygodniem ciąży lub wcześniej) lekarz może zlecić podanie rodzącej domięśniowego zastrzyku z lekiem sterydowym (deksametazon), który ma pomóc w rozprężeniu się płuc dziecka po narodzinach i ułatwić noworodkowi rozpoczęcie samodzielnego oddychania.
• Stres – jeśli kobieta denerwuje się i ma trudność z zaśnięciem, może poprosić o leki ułatwiające zasypianie. 

Konsultacja anestezjologiczna przed cesarskim cięciem

W większości szpitali konsultacja anestezjologiczna wykonywana jest w dniu przyjęcia, w części szpitali – w dniu operacji. Lekarza interesować będą choroby przewlekłe, przyjmowane obecnie leki, wcześniejsze operacje i zabiegi, a także przebieg dotychczasowych znieczuleń. Anestezjolog omówi z rodzącą dostępne rodzaje znieczulenia, ich zalety i możliwe powikłania. Zaproponuje to, które jego zdaniem będzie w danej sytuacji najlepsze.

Dzień cesarskiego cięcia – przygotowanie do operacji

• Jedzenie – w dniu operacji rodząca pozostaje na czczo. 
• Lewatywa – w niektórych ośrodkach wykonywana jest lewatywa, zwana także hegarem. 
• Toaleta ciała – dzień cięcia cesarskiego rozpoczyna się od prysznica, w niektórych szpitalach zaleca się umycie ciała specjalnym mydłem antybakteryjnym. 
• Koszula operacyjna, wenflon, nawodnienie – po umyciu się kobieta ubiera jednorazową zelinową koszulę do operacji i oczekuje na założenie wenflonu oraz podanie płynów dożylnych.

Dzień cesarskiego cięcia – niezbędne zabiegi

• Leki przeciwwymiotne/zobojętniające kwas żołądkowy – w części szpitali rodzącym przygotowywanym do cięcia cesarskiego podaje się leki przeciwwymiotne i/lub zobojętniające kwas żołądkowy. W zależności od szpitala leki te mogą być podane zarówno w przeddzień, jak i w dniu cięcia cesarskiego lub przed samą operacją. Część preparatów podawana jest dożylnie, a część doustnie. Do najczęściej stosowanych leków należy ranitydyna, metoclopramid i cytrynian sodu. 
• Profilaktyka antybiotykowa – na 30–10 minut przed rozpoczęciem cięcia podaje się dożylnie pro laktyczną dawkę antybiotyku. Ma to na celu zapobieganie infekcjom w okresie okołooperacyjnym. W niektórych szpitalach antybiotyk podaje się dopiero w czasie operacji.
• Cewnikowanie pęcherza moczowego – bezpośrednio przed wejściem na salę operacyjną rodzącej zakłada się cewnik do pęcherza moczowego. Jest to moment mogący powodować niewielki dyskomfort i wrażenie parcia na mocz. Warto wówczas rozluźnić się i oddychać głęboko. Ułatwi to przejście cewnika przez cewkę moczową. Dodatkowo położna nałoży na końcówkę cewnika lub zaaplikuje do cewki moczowej żel znieczulający. Niekiedy cewnik zakłada się dopiero po podaniu znieczulenia, co jest krokiem w kierunku komfortu rodzącej.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Czy podczas cesarskiego cięcia może być osoba towarzysząca?

Do momentu wejścia na salę operacyjną kobieta może przebywać z osobą towarzyszącą. Jeśli w wybranym szpitalu nikt bliski nie może uczestniczyć w cięciu cesarskim, zwykle można w trakcie operacji oczekiwać w pobliżu sali operacyjnej. W innym przypadku – osoba towarzysząca wchodzi na salę operacyjną ostatnia, po uprzednim umyciu rąk i założeniu odpowiedniej odzieży ochronnej. Wprowadzana jest przez personel medyczny, który wskazuje, gdzie powinna stanąć/usiąść, a gdzie nie powinna się zbliżać.

Na sali operacyjnej – przygotowanie do znieczulenia

Na sali operacyjnej pielęgniarka lub położna wskazuje miejsce, gdzie należy usiąść na stole operacyjnym. Tłumaczy także, jak przyjąć prawidłową pozycję do znieczulenia. W przypadku znieczulenia podpajęczynówkowego rodząca zostanie poproszona o lekkie pochylenie się i maksymalne wypięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Opiekująca się nią położna może trzymać ją za ramiona lub głowę, żeby pomóc w utrzymaniu wskazanej pozycji.

Cesarskie cięcie – znieczulenie podpajęczynówkowe

Lekarz anestezjolog przemywa skórę w planowanym miejscu znieczulenia środkiem antyseptycznym. Następnie wprowadza igłę do przestrzeni podpajęczynówkowej i podaje lek znieczulający (zwykle bupiwakaina lub ropiwakaina). Zabieg ten nie jest bolesny. Po krótkiej chwili personel prosi o przyjęcie pozycji leżącej na stole operacyjnym, a w razie potrzeby pomaga w tym rodzącej. Wkrótce kobieta zaczyna czuć mrowienie i ciepło, które rozpływa się po ciele od palców u stóp w górę brzucha. Niedługo później jej nogi stają się bezwładne i traci czucie w dolnej połowie ciała.

Cesarskie cięcie – znieczulenie ogólne

W wyjątkowych sytuacjach (np. trudności z założeniem znieczulenia dolędźwiowego, nieprawidłowe wyniki badań) stosuje się znieczulenie ogólne. Kobieta najpierw wdycha tlen przez maskę, a następnie lekarz anestezjolog podaje dożylnie lek, który po kilkudziesięciu sekundach spowoduje, że rodząca zaśnie. Wtedy do tchawicy kobiety lekarz wprowadza rurkę ułatwiającą oddychanie (intubacja). 

Bez względu na rodzaj znieczulenia lekarz anestezjolog wraz z pielęgniarką anestezjologiczną monitorują parametry życiowe matki przez cały czas trwania operacji. Jednym z niepożądanych skutków znieczulenia dolędźwiowego może być chwilowy spadek ciśnienia krwi. Rodzącej może zrobić się słabo, duszno, może mieć zawroty głowy. Warto poinformować o tym lekarza. 

Przygotowanie do rozpoczęcia operacji 

Lekarze ginekolodzy przemywają podbrzusze ciężarnej preparatem antyseptycznym. Następnie nakładają specjalne jałowe obłożenie pola operacyjnego, a na wysokości klatki piersiowej zakładają serwetę, która ma zasłonić przebieg operacji przed oczami rodzącej.

Cesarskie narodziny – przebieg cięcia cesarskiego

• Potwierdzenie gotowości – gdy lekarz anestezjolog potwierdza gotowość, ginekolodzy przystępują do operacji. Cięcie cesarskie wykonuje standardowo dwóch lekarzy – jeden w roli operatora, drugi w roli asystenta.
• Nacięcie powłok brzucha – większość cięć cesarskich wykonuje się poprzez otwarcie jamy brzusznej ok. 3–4 centymetry nad spojeniem łonowym. Najczęściej jest to cięcie sposobem Pfannenstiela. Aby dostać się do macicy, lekarz narusza 5 warstw tkanek – przecina kolejno: skórę, tkankę podskórną, powięź mięśni prostych brzucha, rozsuwa włókna mięśni brzucha, odciągając je dość mocno na boki, nacina lub rozrywa otrzewnę ścienną. Nacięcia są niewielkie i poszerzane „na tępo” palcami do szerokości kilkunastu centymetrów. Znieczulenie powoduje, że kobieta nie odczuwa bólu związanego z nacinaniem oraz rozsuwaniem poszczególnych powłok. Ruchy wykonywane przez lekarzy mogą być jednak odczuwalne.
• Nacięcie macicy – najczęściej jest to nacięcie poprzeczne w dolnym odcinku macicy. W wyjątkowych sytuacjach (np. przy cięciu cesarskim na wczesnym etapie ciąży (<30 tygodnia ciąży), w przypadku dużych trudności z wydobyciem płodu) może być wykonany inny rodzaj nacięcia macicy:

• cięcie klasyczne – pionowe w trzonie macicy,
• pionowe cięcie w dolnym odcinku macicy,
• cięcie w kształcie odwróconej litery T,
• cięcie w kształcie litery J.

Cesarskie cięcie – narodziny dziecka

• Narodziny dziecka – moment, w którym ginekolodzy będą wyjmować dziecko, może okazać się nieprzyjemny. Matka może poczuć ucisk, szarpanie i pociąganie. Warto oddychać spokojnie i głęboko, skupiając się na myśli o dziejącym się właśnie cudzie narodzin!
• Pierwszy krzyk – po kilku chwilach noworodek jest już na zewnątrz i wydaje z siebie pierwszy krzyk. Lekarze, trzymając go stabilnie, mogą pokazać go mamie ponad zasłonką odgradzającą jej głowę od pola operacyjnego. Wkrótce pępowina zostaje zaciśnięta i przecięta, a dziecko trafia w ręce zespołu neonatologicznego.
• Wstępna ocena neonatologiczna – dziecko przenoszone jest przez położną lub pielęgniarkę neonatologiczną na stanowisko noworodkowe na sali operacyjnej (zwykle znajduje się ono w niewielkiej odległości od stołu operacyjnego; w niektórych szpitalach dziecko zabierane jest do osobnego pomieszczenia noworodkowego). Maluszek oceniany jest w skali Apgar, osuszany, ważony, mierzony, wstępnie badany przez neonatologa. Następnie owija się go w pieluszki i becik, aby uniknąć wychłodzenia. Na sali operacyjnej jest bowiem dużo chłodniej niż w brzuchu mamy.

Przywitanie i przeniesienie dziecka na oddział noworodkowy

Jeśli wszystko przebiegło bezproblemowo, matka może przywitać się ze swoim dzieckiem. Trwa to krótką chwilę, noworodka przynosi położna lub pielęgniarka, by mama mogła go przytulić do policzka i pogłaskać. Później, do czasu zakończenia operacji (ok. 20 minut), maluszek zabierany jest na oddział noworodkowy.

• Kontakt skóra do skóry i karmienie piersią – w niektórych polskich szpitalach praktykuje się pełny kontakt skóra do skóry po cesarskim cięciu. Jeszcze na sali operacyjnej kładzie się nagiego noworodka na klatce piersiowej mamy i – jeśli wykazuje oznaki gotowości do ssania – przystawia się go do piersi.
• Bliska osoba podczas cesarskiego cięcia – w przypadku kiedy ojciec dziecka lub inna bliska rodzącej osoba przebywa na sali operacyjnej, wspólnie z matką doświadczają przyjścia dziecka na świat. Gdy zostanie ono przeniesione na oddział noworodkowy, to właśnie osoba towarzysząca może je kangurować do czasu zakończenia operacji i oddania noworodka w ręce mamy. Gdyby jednak obecność bliskiej osoby na sali okazała się niemożliwa, noworodka można zobaczyć chwilę po urodzeniu – kiedy jest przewożony lub przenoszony z sali operacyjnej na oddział noworodkowy albo w czasie ważenia i mierzenia.
• Trudności z adaptacją – gdy po porodzie dziecko ma trudności z prawidłową adaptacją (np. z oddychaniem), na oddziale noworodkowym zaopiekuje się nim personel medyczny.

Po cesarskim cięciu – zakończenie operacji

Po narodzinach dziecka lekarze wydobywają łożysko i szacują utratę krwi matki. Następnie tamują krwawienie oraz zszywają kolejne warstwy tkanek. Wewnątrz brzucha używa się nici rozpuszczalnych. Skóra również najczęściej jest zszywana w ten sposób. Coraz rzadziej wykorzystuje się nici nierozpuszczalne, wówczas trzeba usunąć szwy po tygodniu od operacji. Brzegi rany mogą być połączone za pomocą specjalnych zszywek (ang. stapling). Na pierwsze kilka godzin na ranę zakłada się jałowy opatrunek. W niektórych przypadkach może się okazać, że trzeba pozostawić w ranie dren. 

Zwykle czas trwania cięcia cesarskiego to ok. 45 minut.

Co może zaskoczyć rodzącą w trakcie cięcia cesarskiego?

• uczucie zimna i dreszcze, 
• odczuwanie ruchu spowodowanego operacją: pociągania, szarpania czy ucisku, 
• wymioty lub nudności, senność.

Co może pomóc w przebiegu cesarskiego cięcia?

• głęboki, spokojny oddech,
• wizualizacja „bezpiecznego miejsca”,
• dotyk osoby towarzyszącej,
• rozmowa z personelem.

Ten artykuł to fragment książki Katarzyny Osadnik i Magdaleny Hul Cesarskie cięcie i poród po cesarskim cięciu.