Obserwując dzieci powyżej 6 roku życia (nie wypowiadam się teraz o młodszych) dostrzegam, że stosunkowo często uciekają się do manipulacji. Manipulację definiuję w znaczeniu szerokim – jako działania służące wpływaniu na innych w celu osiągnięcia osobistych korzyści. Oznacza to instrumentalne traktowanie innych osób – jako narzędzi ułatwiających realizację własnych celów. Zaprzeczanie tendencji dzieci do manipulacji to jak odmawianie im podmiotowości i traktowanie ich jako nieświadome, bierne istoty.
Oczywiście nie jest to kompetencja naturalna. Niemowlęta nie manipulują. Dzieci uczą się tego w procesie socjalizacji. Od dorosłych. Przez obserwowanie, podpatrywanie. Mamy tu do czynienia z modelowaniem czyli ze skupieniem uwagi na takim zachowaniu osoby dorosłej (rodzica), które wydaje się umożliwiać osiągnięcie pożądanych celów, a następnie zapamiętaniu go oraz zastosowaniu we własnym działaniu. Co charakterystyczne, inteligentne dzieci radzą sobie z manipulacją dużo sprawniej. Łatwiej przychodzi im opanowanie społecznych umiejętności potrzebnych do jej skonstruowania. Nauczenie się manipulowania to zresztą kamień milowy ich rozwoju. Manipulacja (podobnie jak kłamanie) wymaga bowiem dużej ekwilibrystyki słownej, większego kombinowania, wyższych kompetencji społecznych (prawda wymaga po prostu mówienia). Manipulacja wydaje się się dzieciom narzędziem zwiększającym poczucie kontroli nad światem. Za jej pomocą próbują zapewnić sobie bezpieczeństwo. Manipulują częściej jeśli wiedzą, że otworzy im to drogę do nagrody lub pomoże uniknąć kary.
Jak zrozumieć małe dziecko
Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem
Podobnie jak inne rodzaje komunikatów, manipulacja służy wyrażaniu potrzeb. Jest strategią niedoskonałą, ale czasem skuteczną. Działa jednak na krótko i nie buduje zaufania. Warto ją umiejętnie rozbrajać (z ogromnym szacunkiem dla dziecka) i pokazywać, że więcej można osiągnąć otwartą komunikacją.
Jeśli będziesz chciał złapać swoje dziecko na manipulacji, by je ukarać, otrzymasz w zamian, to… czego oczekujesz – manipulację. Z czasem jeszcze bardziej wyrafinowaną. Nie tędy droga! Najbardziej skuteczne jest pokazanie dziecku, że jest akceptowane. Dzieci będą manipulować dużo rzadziej, kiedy po prostu potraktujemy je poważnie, kiedy damy im akceptację i przyzwolenie na bycie sobą. W przyjaznym otoczeniu dziecko nie ma potrzeby stosowania manipulacji, i właśnie dlatego tak istotnym wydaje się stworzenie przestrzeni w relacji z dziećmi, gdzie można się otwarcie i jasno komunikować, bez stosowania sztuczek i wybiegów.
Nowa dyscyplina. Ciepłe, spokojne i pewne wychowanie od małego dziecka do nastolatka
Jak być przewodnikiem dziecka i odpowiedzialnie orientować je w tym chaotycznym świecie.
Autor mówi: rodzice, nie warto wdawać się w negocjacje, ciągle prosić, stawiać tylu pytań. Mamy inne rozwiązania, znacznie skuteczniejsze i korzystniejsze dla naszych relacji z dziećmi. Stoi za nimi nowa dyscyplina. I wcale nie trzeba być przy tym surowym.
