Czym się bawić? O zabawkach adekwatnych do wieku dziecka

Rozwój przez zabawę – krok po kroku

Zabawa, obok jedzenia, bliskości i snu, jest jedną z najbardziej podstawowych i naturalnych potrzeb małego dziecka. Swobodna, spontaniczna zabawa nie tylko stymuluje rozwój dziecka, lecz także wzmacnia jego poczucie własnej wartości i daje poczucie bezpieczeństwa. To także dziecięcy sposób na budowanie więzi z otaczającym światem i codziennością: w zabawie dziecko ujawnia swój potencjał, pragnienia, potrzeby a czasem także problemy i konflikty. Przeczytajcie, jak zmienia się charakter dziecięcych zabaw i jakie zabawki wspierają rozwój dziecka na poszczególnych etapach życia.

Okres niemowlęcy

• 0-3 miesiące

Pierwsze zabawy zaczynają się jeszcze przed narodzeniem. Dziecko w brzuchu mamy wchodzi z nią w interakcje, kopie w ściany macicy, bawi się pępowiną. Po narodzinach, w pierwszych tygodniach życia najbardziej interesującą i stymulującą zabawką jest twarz rodzica, głównie mamy. Niemowlę nie widzi jeszcze ostro, a twarz mamy w czasie karmienia znajduje się w optymalnej odległości dla jego wzroku. Dobrze rozwinięty natomiast jest zmysł słuchu, dlatego wszelkiego rodzaju grzechotki lub pozytywki (oczywiście o umiarkowanym natężeniu dźwięków) mogą wzbudzać zaciekawienie dziecka. W tym czasie zabawa i codzienna pielęgnacja niemowlęcia łączą się nierozerwalnie. Łagodne przemawianie do dziecka, noszenie, kołysanie, robienie min, uśmiechy – to wszystko jest dla maleńkiego człowieka niezwykle ciekawe i angażujące. W 2 miesiącu życia zainteresowanie mogą także budzić kolorowe karuzele zawieszone nad łóżeczkiem; pod warunkiem, że są w wyrazistych barwach (najlepiej kontrastowych, np. biało-czarnych, czerwono-czarnych, biało-czerwonych, żółto-niebieskich).

• 3-6 miesięcy

W tym okresie mały człowiek zaczyna odkrywać swoje ciało i przestrzeń dookoła siebie. Główną przyjemność maluch odczuwa z poznawania swojego ciała (ssania paluszków, oglądania stóp, brania ich do buzi) oraz eksploracji najbliższego otoczenia (chwytania zabawek, wyciągania rączek do przedmiotów zawieszonych nad głową, wkładania ich do buzi). Ponieważ ostrość wzroku maluszka ciągle się kształtuje, warto postawić na zabawki w wyrazistych kolorach: czerwonym, białym i czarnym. W tym czasie sprawdzą się maty lub kocyki, na których dziecko może swobodnie się poruszać i doświadczać możliwości swojego ciała, oraz wszelkiego rodzaju zabawki o zróżnicowanych fakturach, które można chwytać, przekładać z rączki do rączki, żuć i tłamsić.

• 6-9 miesięcy

W tym czasie niemowlę zaczyna doskonalić motorykę małą i koordynację ręka-oko. Pojawia się chwyt pęsetkowy (szczypcowy), dziecko może więc coraz bardziej precyzyjnie podnosić znajdujące się w pobliżu elementy. Zaczyna też coraz swobodniej się przemieszczać (pełza lub raczkuje), dlatego duże zainteresowanie zaczynają budzić przedmioty, które się poruszają. To także czas pierwszych bardziej świadomych zabaw manipulacyjnych: dzieci z lubością odkrywają nowe kształty, faktury i konsystencje. Doskonałe w tym wieku będą miękkie gumowe klocki, przedmioty codziennego użytku np. drewniane łyżki, garnki itp., książeczki sensoryczne i takie, które mają grube niedrące się karty, oraz wszelkiego rodzaju zabawki wydające naturalne, subtelne dźwięki (np. kij deszczowy, marakasy, dzwoneczki).

• 9-12 miesięcy

To czas dynamicznego eksplorowania otoczenia i coraz bardziej śmiałych prób poruszania się. Niemowlęta w tym wieku raczkują, stają przy meblach, zaczynają chodzić. W tym okresie doskonale sprawdzą się wszelkiego rodzaju pchacze (nie mylić z chodzikami!), zabawki do ciągnięcia na sznurku oraz zabawki manipulacyjne, np. gumowe lub drewniane klocki, które można układać jeden na drugim. To także okres poznawania pojęcia stałości przedmiotu (maluszek zaczyna orientować się, co to znaczy, że coś pojawia się i znika), dlatego w tym czasie uwielbia zabawy w “akuku” lub chowanie przedmiotów jeden w drugi. Doskonałym prezentem może być także książeczka stymulująca naukę pierwszych wyrazów i zachęcająca do wydawania spontanicznych dźwięków.

2 rok życia

• 12-18 miesięcy

To okres doskonalenia nowo nabytych umiejętności swobodnego poruszania się, dlatego w tym czasie możliwość swobodnego ruchu jest dla maluszków najważniejsza. W dalszym ciągu entuzjazm budzą pchacze, zabawki na sznurku oraz jeździki (do samodzielnego odpychania się), które pomagają rozwijać koordynację ruchową. W tym wieku dzieci są także coraz bardziej świadome przeznaczenia przedmiotów, z zaangażowaniem naśladują rodziców i imitują codzienne czynności: próbują samodzielnie myć ręce lub zęby, wyjmują kuchenne pomoce, próbują majsterkować. Dobrym prezentem są też książki obrazkowe, które ćwiczą wyszukiwanie postaci, elementów i rozwijają spostrzegawczość.

• 18-24 miesiące

W tym czasie maluchy spędzają czas głównie na doskonaleniu małej motoryki i zabawach manipulacyjnych przy użyciu zabawek i przedmiotów codziennego użytku. Warto dać dziecku dostęp do prostych zabawek: umożliwić przesypywanie ryżu lub fasoli, przelewanie wody czy zabawę kuchennymi akcesoriami – drewnianymi łyżkami, miskami, garnkami. W tym czasie dużą radość zaczyna także sprawiać asystowanie rodzicom w różnych pracach domowych tj. sprzątaniu (własna ściereczka lub gąbka sprawi wiele radości), gotowaniu, majsterkowaniu. Bliżej drugich urodzin zdolności motoryczne są na tyle rozwinięte, że dzieci z radością podejmują próby jeżdżenia na rowerkach biegowych i hulajnogach.

3 rok życia

W tym czasie dzieci bawią się raczej obok siebie niż wspólnie (tzw. zabawa równoległa), choć bardzo cenią sobie towarzystwo rówieśników i zwykle entuzjastycznie reagują na obecność innych dzieci.

Pojawiają się elementy zabaw konstrukcyjnych, dzięki którym dzieci rozwijają:

• precyzję ruchów,
• myślenie,
• wyobraźnię,
• uwagę,
• wytrwałość,
• systematyczność,
• umiejętność pokonywania przeszkód.

Te umiejętności są niezwykle ważne, ponieważ usprawniają pracę rączek i pozytywnie wpływają na rozwój umysłowy dziecka. Doskonałym prezentem w tym okresie będą narzędzia do zabawy w piasku (wiaderka, foremki, łopatki, ale też bardziej niestandardowe akcesoria, które umożliwią dziecku kreatywną zabawę, np. lejek), różnego rodzaju klocki (magnetyczne, drewniane, duże lego), kulodromy, zabawki do nawlekania, sortery itp.

Wiek przedszkolny

• 3-4 rok życia

To okres pierwszych prawdziwych świadomych zabaw konstrukcyjnych oraz początek tzw. zabaw tematycznych. Do tej pory dziecko manipulowało zabawkami w sposób niezorganizowany, natomiast  teraz zaczyna planować i tworzyć coraz bardziej świadome, skomplikowane i wieloetapowe konstrukcje, dlatego doskonałym prezentem dla małego przedszkolaka będą wszelkiego rodzaju klocki konstrukcyjne, które rozbudzają wyobraźnię, wspierają rozwój motoryczny i poznawczy, oraz puzzle i dostosowane do wieku gry planszowe.

Poza tym w tym wieku dzieci zaczynają bawić się z rówieśnikami w sposób zorganizowany, pojawiają się zabawy związane z płcią, wcielanie w rolę, przebieranie (np. zabawa w dom, gotowanie itp.) Jeśli tylko jest taka możliwość, warto zorganizować dziecku przestrzeń do swobodnej zabawy, np. błotną kuchnie w ogrodzie, gdzie będzie mogło swobodnie korzystać z różnych akcesoriów, można ją wyposażyć w metalowe garnki, miseczki i drewniane łyżki. Dużo radości mogą sprawić także różne proste kostiumy, które pozwolą dziecku wcielać się w różne postacie lub bohaterów (skrzydła motyla, maska, peleryna, tarcza, itp.).

Wiek wczesnoprzedszkolny to także okres dużej aktywności – małe przedszkolaki uwielbiają być w ruchu. W tym czasie można pomyśleć o rowerze na pedały (raczej bez bocznych kółek), hulajnodze, huśtawkach ogrodowych, trampolinach i innych pomocach, które pomogą dzieciom skanalizować dużą dawkę energii.

• 5-6 rok życia

To okres dalszego rozkwitu zabaw konstrukcyjnych i zabaw tematycznych. Pojawia się fascynacja różnymi grupami zawodowymi. W tym okresie dzieci rozwijają zdolność rozumienia poleceń słownych (do tej pory dominowało rozumienie reguł wyrażonych za pomocą pokazywania), dlatego dobrym prezentem będą gry planszowe, książki, zestawy kreatywne (doskonale sprawdzą się kolorowe flamastry, farby, wyklejanki, brokatowe kredki i inne drobiazgi) i konstrukcyjne oraz wszelkiego rodzaju puzzle. Wiele dzieci w tym wieku uwielbia aktywność fizyczną, zaczynają pojawiać się pierwsze sportowe fascynacje i zainteresowania piłką nożną, pływaniem, karate czy baletem. Warto wspierać te rodzące się pasje!

Okres wczesnoszkolny

W tym wieku dominuje fascynacja grupą rówieśniczą, dlatego przeważają zabawy tematyczne, w które dzieci angażują się grupowo. W tym wieku dzieci najczęściej potrafią już czytać, dlatego doskonałym prezentem mogą być książki do samodzielnego czytania lub audiobooki. W dalszym ciągu trafionym prezentem będą zabawki konstrukcyjne i kreatywne, puzzle adekwatne do wieku czy bardziej skomplikowane gry planszowe.

Przy wyborze odpowiednich zabawek, poza kategorią wiekową warto przede wszystkim mieć na uwadze indywidualne preferencje dziecka i jego temperament. W ten sposób zwiększamy szansę, że zabawka wzbudzi autentyczną radość i będzie służyć dłużej. Zachęcamy również do tego, by postawić na jakość, nie na ilość.