Szczególnie istotne dla procesu wychowania i edukacji jest holistyczne traktowanie dziecka, a więc postrzeganie go jako całości bio-psycho-społeczno-duchowej. Pojawia się więc pilna potrzeba edukacji integralnej, uwzględniającej nie tylko aspekty horyzontalne (rozszerzanie wiedzy, nabywanie kompetencji, kształtowanie postaw), ale też wertykalne (w kierunku osobowego „stawania się”). Wychowanie musi wspomagać zmysły i rozwój umysłowy, ale też motywację, „predyspozycje serca”, budowanie relacji międzyludzkich, godności i poczucia własnej wartości; wspomagać obecność „tu i teraz” i radzenie sobie z emocjami.

Integralna edukacja musi być więc edukacją afektywną i informatywną, przyznającą równorzędne miejsca zarówno intelektowi, jak i uczuciom.

W jaki sposób można zmierzać do tego celu?

Pozwólmy dziecku doświadczać wewnętrznej ciszy

Cisza jest przestrzenią dla myśli, przeżyć, drogą do usłyszenia głosu własnego Ja. Wbrew pozorom i ogólnie przyjętym stereotypom dziecko nie potrzebuje permanentnej aktywności fizycznej i werbalnej, dąży bowiem również do uaktywnienia swojej sfery duchowej, której „poruszenia” ujawniają się właśnie w fizycznym zastygnięciu w chwilach milczącego zachwytu, kontemplacji świata. Rolą dorosłego jest więc uszanowanie tej dziecięcej właściwości i umożliwienie jej doświadczania – poprzez stworzenie warunków do bezpośredniego obcowania ze zjawiskami świata budzącymi zadziwienie i zachwyt, uważną obserwację, umożliwiającą dostrzeżenie tych specyficznych momentów w codzienności dziecka i nieprzerywanie ich naturalnego trwania.

Zapewnijmy kontakt z pięknem

Jego wewnętrzne przeżycie dociera do najgłębszych pokładów psychiki i duszy człowieka, wznosząc go ponad kwestie przyziemnego funkcjonowania. Dziecko nie jest jeszcze na tyle dojrzałym odbiorcą wysublimowanych dzieł sztuki, aby mogły one stać się przyczyną głębokiego doświadczenia piękna. Najsilniejszych doznań estetycznych dostarcza mu kontakt z naturą, której piękno urzeka dziecko zarówno w monumentalnych krajobrazach, jak i najdrobniejszych elementach.

Zaufajmy moralnemu potencjałowi dziecka

Posiada ono znacznie większe możliwości w tej sferze, niż na to wskazują założenia współczesnej psychologii rozwojowej – nie tylko w zakresie rozróżniania dobra i zła, ale też dążenia do realizowania dobra. Jest ono bowiem „z natury” dobre w prostocie swego odczuwania i postępowania, a dla dalszego urzeczywistniania tej właściwości w swoim życiu potrzebuje tylko doświadczania miłości ze strony otoczenia, zaufania jego moralnej intuicji i tworzenia okazji do etycznie właściwego postępowania. Dorosły więc, zamiast moralizowania i stawiania zakazów, ma za zadanie jedynie tworzyć sytuacje sprzyjające ujawnianiu się dobra w codziennym dziecięcym działaniu oraz pozytywnie motywować jego „odsłonięcia”.

Wspierajmy emocje dziecka

Potrzebuje ono odpowiedniej atmosfery życzliwości, ciepła i miłości, ale też samo jest źródłem i dawcą tych uczuć, które – odpowiednio wspierane  – stają się podstawą jego relacji do świata. Uczucia dziecka są w swej naturalności, spontaniczności i świeżości przeżywania wyjątkowym fenomenem, niepowtarzalnym w żadnym późniejszym okresie rozwojowym. Wzmacnianie natury dziecięcych uczuć (bez afirmacji niewłaściwych sposobów ich wyrażania) – wrażliwości, delikatności, bezwarunkowej miłości do wszystkiego i wszystkich – stwarza szansę na skierowanie dziecka w stronę właściwych wartości życiowych.

Dzięki traktowaniu dziecka jako osoby, jako kogoś wyjątkowego ze względu na swoją siłę i delikatność, potencjał rozwojowy, indywidualność i niepowtarzalność jesteśmy w stanie wspierać jego rozwój w sposób integralny, umożliwiając mu dążenie do pełni człowieczeństwa.

Foto: flikr.com/archetypefotografie