Bajkoterapia, czyli dlaczego dzieci potrzebują opowieści

Bajkoterapia stanowi odłam biblioterapii i polega na wykorzystywaniu bajek i baśni w celach terapeutycznych, edukacyjnych czy relaksacyjnych. Dzięki tej formie zajęć dziecko poznaje kulturę, obyczaje, historię, uczy się rozumieć świat, w którym żyje, a także rozwija wyobraźnię i pogłębia swoje zainteresowania. Bajkoterapia może być również stosowana w celach terapeutycznych, ponieważ wyzwala różnego rodzaju emocje, pozwala odreagować napięcia oraz zaspokajać podstawowe potrzeby. Pozwala spojrzeć na problem z innej strony.

Książka pobudza wyobraźnię – to wiemy doskonale. Dlaczego jeszcze potrzebujemy bajek i baśni?

Według Bruna Bettelheima bajki i baśnie mają duże znaczenie w rozwoju i wychowaniu dzieci:

• oddziałują na psychikę poprzez identyfikację z pozytywnym bohaterem;
• pozwalają rozpoznać wewnętrzne problemy dziecka oraz dają sposoby radzenia sobie z nimi;
• wspierają rozwój osobowości poprzez wyjaśnianie pojęć, odczuć, doznań dotyczących psychiki dziecka;
• zachęcają do aktywnego pokonywania napotkanych trudności oraz do nawiązywania pozytywnych relacji z innymi oraz światem przyrody.

Bajkoterapia. Jakie są cechy bajki?

• personifikacja, czyli przedstawienie zwierząt, roślin czy przedmiotów nieożywionych jako osób ludzkich, oraz animizacja – czyli nadanie przedmiotom pojęciom cech istot żywych np.: morze ryczy;
• pojawiające się metafory, wszelkie czarodziejskie przemiany – zwierząt, ludzi itp;
• bajka sama w sobie pomaga odbiorcy odnaleźć się w wyimaginowanym świecie, pokazuje, jak radzić sobie z lękami oraz poucza i moralizuje;
• posiada przejrzystą aksjologię – dobro zawsze zwycięża;
• posiada szczęśliwe zakończenie;
• nie posiada konkretnego określenia czasu oraz przestrzeni: dawno, dawno temu, gdzieś daleko itp.

Rodzaje bajek terapeutycznych

Bajki terapeutyczne ze względu na swoje oddziaływanie dzieli się na:

• Bajki relaksacyjne, mające na celu odprężenie i uspokojenie dziecka. Pobudzają wyobraźnię oraz rozwijają umiejętność wizualizacji. Składają się z 3 części: pierwsza opiera się na rozluźnieniu i wpływa kojąco na układ nerwowy, druga wprowadza w stan relaksu, w trzeciej pojawia się energia pobudzająca do życia. Fabuła jest osadzona w miejscu dobrze znanym dziecku, spokojnym i bezpiecznym. Bohater bajki, a tym samym i dziecko, doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, w którym przebywa, słyszy, czuje i widzi. Bajki te mają na celu uspokojenie i wprowadzenie stanu relaksu. Lęki i zmartwienia odchodzą na dalszy plan.
• Bajki psychoedukacyjne, których celem jest zmniejszenie napięcia spowodowanego trudnymi sytuacjami życiowymi bądź wyobrażeniowymi oraz zapoczątkowanie zmian w zachowaniu dziecka. Bohater utworu przeważnie przeżywa problem podobny do tego, który trapi malucha i uczy, jak w danym momencie powinien się zachować, dzięki czemu dziecko nabywa nowe doświadczenie oraz wzory postępowania.
• Bajki psychoterapeutyczne – dostarczają nie tylko wiedzy potrzebnej do radzenia sobie w sytuacji trudnej emocjonalnie, ale również kompensują braki odpowiadające za zaspokojenie podstawowych potrzeb. Główny bohater jest dowartościowywany za swoje działanie, co buduje u dziecka pozytywne odczucia, emocje oraz obniża lęk. Postępowanie bohatera pokazuje, jak radzić sobie z problemami, dzięki czemu najmłodsi czytelnicy dowiadują się, jak się zachować w danej sytuacji.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Bajkoterapia. W jaki sposób bajki wpływają na procesy poznawcze dziecka?

Bajki wychowują i uczą, pozwalają dziecku wkroczyć do nowej przestrzeni i wzbogacają jego życie. Jaką rolę odgrywają jeszcze w świecie dziecięcych emocji? Jak wpływają na procesy poznawcze małego czytelnika?

• wyjaśniają związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy zdarzeniami a odczuwanymi emocjami;
• pokazują inny sposób myślenia o sytuacji, w której znajduje się dziecko;
• pokazują, jak skutecznie działać;
• ułatwiają mówienie o problemach oraz dają możliwość poszukiwania sposobu ich rozwiązania.

O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Jak powinna być zbudowana bajka?

Aby bajka miała działanie terapeutyczne, musi być zbudowana według konkretnego schematu:

• Tło bajki – wydarzenia muszą się rozgrywać w miejscach znanych dziecku, tak by budzić pozytywne uczucia u bohatera i dziecka.
• Główny bohater – ulubiona zabawka, małe zwierzątko, z którym dziecko może się identyfikować. Radzi on sobie ze wszystkimi trudnościami za pomocą bajkowych postaci, przedmiotów, postrzega siebie pozytywnie. Bohater odczuwa lęk, ale w trakcie przeżywania przygody nabywa nowe umiejętności radzenia sobie z nim oraz uczy się pozytywnego sposobu myślenia o lękotwórczej sytuacji. Obserwując takie zachowanie bohatera, u dziecka wzmacnia się poczucie własnej wartości, a także rozwija się umiejętność pozytywnego myślenia. Dziecko uczy się radzenia sobie w trudnych sytuacjach: bohater tak zrobił, to ja też mogę.
• Główny temat/problem – opis problemu oraz tego, co w danej sytuacji odczuwa bohater, czego się boi, co w nim wzbudza lęk. Pozwala dziecku zrozumieć, jakie są przyczyny odczuwania takich emocji i co dzieje się z głównym bohaterem.
• Inni bohaterowie – pomagają zwerbalizować lęk, uczą, jak sobie z nim radzić, często przyczyniają się do sukcesu głównego bohatera. Postacie te wzbudzają pozytywne emocje, są pełne miłości i serdeczności, stymulują głównego bohatera do mówienia o uczuciach.
• Rozwiązanie problemu – ma na celu pokazanie, jak bohater poszukuje sposobów na wyjście z trudnych sytuacji, co robi, jak działa, jakie wzorce zachowania prezentuje. Ważne jest powtarzanie bodźców lękotwórczych, dzięki czemu zachodzi proces „odwrażliwiania” – czyli oswajania się z sytuacjami czy przedmiotami wywołującymi lęk. Również bardzo ważne jest łączenie bodźców nieprzyjemnych z przyjemnymi emocjami, co prowadzi do uwolnienia dziecka od odczuwania lęku wyobrażeniowego, co z kolei przekłada się na obniżenie lęku w sytuacjach realnych.
• Szczęśliwe zakończenie – lub inne, które buduje poczucie bezpieczeństwa, pozwala na obniżenie napięcia oraz zaakceptowanie odczuwanych emocji, jak w przypadku bajek o śmierci.

„Bajkoterapia, czyli bajki-pomagajki dla małych i dużych” – ta książka działa cuda!

Na rodziców i specjalistów czeka dziś wiele inspirujących bajek terapeutycznych, jednak sami polecamy wam bestsellerową książkę, która w naszej księgarni cieszy się ogromną popularnością. To „Bajkoterapia, czyli bajki-pomagajki dla małych i dużych” – antologia pięknych i mądrych bajek stworzonych przez kilkanaście niezwykłych osób, które znacie doskonale, m.in. Grażynę Wolszczak, Artura Barcisia, Cezarego Harasimowicza i Katarzynę Dowbor. W drugim, poszerzonym i poprawionym wydaniu bajkom towarzyszą wskazówki dla opiekunów i komentarze eksperta od bajkoterapii, Katarzyny Klimowicz. Często słyszymy, że to książka warta swojej ceny, że jest po prostu wspaniała… I nie możemy się z tym nie zgodzić! Czytajcie ją wspólnie – to doskonały sposób na wspólne spędzanie czasu.