Niemowlę przychodzi na świat sobie obcy, na zewnątrz ciała matki, i musi się nauczyć, jak sobie z nim radzić. Pierwsze tygodnie życia to czas ochronny, kiedy potrzebuje ono niewielu bodźców i przede wszystkim bliskości opiekunów, by poradzić sobie z wyzwaniem, jakim jest świat. Doświadcza początkowo swego ciała jako czegoś chaotycznego, jego ruchy są nieskoordynowane, niezróżnicowane, nie panuje nad nimi, widzi niewiele. Stopniowo zaczyna badać granice swego ciała w relacji do podłoża, mierzyć się z siłą grawitacji, która sprawia, że jego ciało opada.
Jak zrozumieć małe dziecko
Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem
1. Ukończony pierwszy miesiąc życia
Przez pierwsze dwa miesiące życia gdy niemowlę leży na plecach, jego stopy skierowane są do siebie (pozycja żabki). Stopniowo zaczyna zginać nogi i przyciągać je w stronę brzucha. Ważne jest, by rodzic zaobserwował, w jaki sposób leży jego maluch: czy ułożenie prawej i lewej strony ciała jest symetryczne, tzn. czy kręgosłup, który jest linią środkową ciała dziecka, układa się w linii prostej czy może przyjmuje jakiś inny kształt. Niemowlę zaczyna w tym czasie odwracać głowę w prawo i w lewo. Obserwujemy, czy ma preferencję skrętu w którąś stronę. Przemieszczając zabawkę lub własną twarz uczymy niemowlę odwracania głowy w dwie strony.
Dłoń do tej pory mocno zaciśnięta zaczyna poluzowywać uścisk. Niemowlę szuka swojej dłoni, zaczyna wkładać ją do buzi. Relacja usta-dłoń to bardzo ważna relacja poznawcza. Ponieważ niemowlę ma jeszcze słaby wzrok, dotyk pozwala mu poznawać przedmioty, a prowadzenie ich do buzi i kontakt z językiem dostarcza dodatkowych informacji sensorycznych na temat otaczającego je świata. Dłoń w buzi pełni również funkcje samoregulującą. Od momentu kiedy świadomie prowadzi swoją dłoń do buzi, staje się nieco bardziej samodzielne.
Podczas leżenia dziecka na brzuchu głowa spoczywa na podłodze odwrócona w prawo lub w lewo, a przedramiona dotykają podłogi. Potrafi podnieść głowę i odwrócić ją, jednak większość czasu spędza z głową na podłodze odwróconą w prawo lub w lewo. Ponieważ będąc w łonie mamy, kręgosłup niemowlęcia znajdował się w zgięciu (przybierając kształ litery C), początkowo podnoszenie głowy do góry jest dla niemowlęcia ogromnym wysiłkiem. Musi stopniowo wyćwiczyć prostowniki (mięśnie odpowiadające za ruch wygięcia), by zginacze odpuściły, a głowa stała się lżejsza.
2. Ukończony drugi miesiąc życia
Niemowlę zaczyna coraz bardziej interesować się kolorowymi przedmiotami i dźwiękami. Gdy słyszy znajomy sobie głos, odwraca głowę, by odnaleźć bliską sobie osobę. Jeśli rodzic spędza dużo czasu z niemowlęciem twarzą w twarz, ich kontakt wzrokowy coraz bardziej się pogłębia. Nadal twarz rodzica musi być bardzo blisko twarzy dziecka, w odległości około 20-25 cm. Gdy rodzic nadaje swojej twarzy ekspresyjny wyraz, nadyma usta, wyciąga język, niemowlę zaczyna go naśladować. Dziecko śmieje się do bliskich mu osób.
Niemowlę, leżąc na brzuchu, potrafi przekręcać głowę w prawo i w lewo, jednak nie jest jeszcze w stanie utrzymywać głowy w linii środkowej swego ciała. Na plecach zaczyna wymachiwać nogami i rękoma. Tym samym czuje jak poszczególne partie jego ciała poruszają się względem siebie, gdzie znajdują się w przestrzeni i zyskuje coraz większą kontrolę nad nimi.
3. Ukończony trzeci miesiąc życia
Niemowlę, leżąc na plecach, bawi się własnymi dłońmi. Zaczynamy dawać mu grzechotkę, bardzo prostą, z pojedynczą rączką. Umieszczamy rączkę grzechotki między kciukiem a palcem wskazującym, wewnątrz dłoni dziecka i zaciskamy jego rączkę. Początkowo grzechotka szybko wypada niemowlęciu z ręki, z czasem małe dziecko potrafi trzymać ją nieco dłużej, później uczy się wkładać ją do buzi, przekładać z ręki do ręki, na kolejnym etapie zaczyna również nią grzechotać i czerpać z tego niebywałą frajdę.
Na plecach niemowlę dostrzega wiszące nad nim kolorowe przedmioty. Zaczyna sięgać po rzeczy i uderzać w nie. Jest to kolejny etap rozwijania koordynacji dłoń-oczy.
Niemowlę coraz więcej gaworzy, guga. Dlatego tak ważne jest, byśmy od początku rozmawiali z dzieckiem, ekspresyjnymi ustami wypowiadali bardzo proste sylaby: ba-ba, da-da, ma-ma lub samogłoski: ay- aaaa…, ee-ee-yaa, naśladowali niemowlę i zostawili również ciszę, lukę w czasie, by niemowlę mogło nas naśladować i zacząć wyrażać siebie. Jest to przestrzeń kreatywnej komunikacji rodzica i dziecka. Początek bycia w języku i w pierwszej, podstawowej relacji społecznej.
Niemowlęciu coraz wygodniej leży się na brzuchu. Jest już wizualnie bardziej świadome swojego otoczenia, widzi coraz lepiej, a leżenie na brzuchu oferuje mu coraz bardziej atrakcyjną perspektywę do obserwacji świata. Zaczyna wspierać się na przedramionach, unosić się i obserwować przemieszczające się przedmioty, zyskując tym samym orientację w przestrzeni. Pozycja na brzuchu nie jest jeszcze ulubioną pozycją zabaw niemowlęcia, jednak coraz bardziej lubi ono w niej pozostawać przez krótki okres czasu.
Niemowlę zaczyna przemieszczać ciężar swego ciała i przewracać się „na pół”, z boku na bok, aby chwycić zabawkę lub zobaczyć jakiś jaskrawy lub przemieszczający się obiekt, ewentualnie leżącego obok rodzica/brata lub siostrę. Możemy zacząć pokazywać niemowlęciu jego kolana, kierując kolano w stronę dłoni, dłoń w stronę kolana, by stopniowo zaczęło za nie chwytać, ćwicząc tym samym gibkość kręgosłupa i ruchomość stawów biodrowych.
4. Ukończony czwarty miesiąc życia
Niemowlę na plecach chwyta zabawkę, uczy się przekładać ją z ręki do ręki, bawi się nią. Prowadzi kolana coraz wyżej w stronę brzucha, chwyta dłońmi za kolana. Coraz lepiej poznaje swoje ciało. Jeśli nie poznało jeszcze swoich stóp, można zacząć mu je pokazywać.
Na brzuchu dziecko wspiera się na przedramionach i potrafi długo trzymać głowę w centrum pod kątem około 90 stopni. Zaczyna prostować ręce w łokciach i wspierać się na dłoniach. Bawi się przedmiotami również w pozycji na brzuchu. Wykonuje pierwsze próby przemieszczenia ciężaru ciała na jedną stronę i wyciągnięcia dłoni, by pochwycić przedmiot.
Niegrzeczne książeczki
Seria Niegrzeczne Książeczki to opowieści dla małych i dużych, które rozprawiają się z mitami dotyczącymi dzieciństwa. Czy dziecko zawsze powinno być posłuszne, zjadać wszystko z talerza i dzielić się swoimi rzeczami? Książeczki bez jasnego morału, dające przestrzeń na rozmowę i zrozumienie potrzeb, pisane w duchu Porozumienia bez Przemocy.
Również na brzuchu niemowlę zaczyna unosić z podłogi zgięte w łokciach ręce i wyprostowane w kolanach nogi. Ruch ten przygotowuje niemowlę do znacznie późniejszego (około 6. miesiąca życia) przemieszczania się wokół osi własnego ciała, czyli wokół siebie.
Wzrok jest już całkiem dobrze rozwinięty. Inne zmysły także. Niemowlę bawi badanie faktury przedmiotów: chropowatość lub delikatność tkanin, różnorodność dźwięków, własna sprawczość, gdy widzi, że machanie grzechotką sprawia, że wydaje ona dźwięk.
