Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

Cudowne tygodnie

Jednego dnia nasze niemowlę tylko by spało i jadło, a drugiego jest w stanie nieprzerwanie obserwować świat, darząc uśmiechem każdego, kto się na nie spojrzy. Lub też jednego dnia martwimy się, że nasz malec jeszcze nie gaworzy, by minutę później nagle udowodnił nam, że już potrafi powiedzieć „bababa” i „gagaga”. Niejeden rodzic przyzna, że takie zmiany często przychodzą nagle, prawie z dnia na dzień.

Holenderskie małżeństwo: Hetty van de Rijt i Frans Plooij obserwując dziko żyjące szympansy w Parku Narodowym Gombe w Tanzanii we wschodniej Afryce, zauważyli, że szympansie noworodki zazwyczaj osiągają nowe umiejętności po okresie „regresu”, gdy dużo bardziej upominają się o swoją matkę i w widoczny sposób potrzebują jej bezpośredniej opieki. Badacze później przenieśli swoje zainteresowanie badawcze na obserwacje podobnych zjawisk u ludzi i po wnikliwych analizach zachowań dużej liczby matek i ich niemowląt zauważyli podobne okresy „regresu” u dzieci, prowadzące do nagłego opanowania przez nie nowych umiejętności. W rezultacie swoich badań van de Rijt i Plooij dali początek teorii tzw. „cudownych tygodni” (ang. „wonder weeks”), opisujących skoki rozwojowe dziecka w pierwszych 20 miesiącach życia.

„Cudowne tygodnie” są okresami w życiu dziecka, kiedy jego układ nerwowy nagle potrafi odbierać zwiększoną liczbę bodźców i malec jest w stanie zauważyć rzeczy, które wcześniej umykały jego uwadze. Noworodek rodzi się z ograniczoną możliwością interpretacji tego, co do niego dociera. Obrazy, dźwięki, zapach, smak i dotyk są przez niego początkowo odbierane jako jedno odczucie. Każdy skok rozwojowy poszerza jednak jego zdolność postrzegania i odbierania tych bodźców. Z każdym skokiem podstawowe odczucia sensoryczne są bardziej wyraźne i maluch uczy się tego, jak używać swoich zmysłów oddzielnie.

Okresy „regresu” kończące się skokiem rozwojowym trwają od tygodnia do kilku tygodni

(im starsze dziecko, tym okres „regresu” jest dłuższy). Te „cudowne tygodnie” często charakteryzujące się u dziecka marudzeniem, ciągłym proszeniem o noszenie na rękach i ogólną potrzebą bycia blisko rodzica. Jest to spowodowane nagłym nawałem nowych wrażeń, co początkowo może niemowlę przerażać. Często też zwiększona liczba bodźców powoduje, że mózg dziecka działa jakby na zwiększonych obrotach, prowadząc do problemów ze snem. Maluch może mieć problemy z zaśnięciem, budzić się częściej lub nawet nie móc spać wcale. Rodzice próbują wtedy znaleźć przyczynę tych zmian i często zdają sobie sprawę z tego, że był to skok rozwojowy, dopiero gdy kilka dni później ich dziecko zademonstruje im swoje nowe umiejętności.

Hetty van de Rijt i Frans Plooij opisali następujące skoki rozwojowe w pierwszym roku życia malucha (tygodnie liczy się od dnia planowanego terminu porodu):

1 skok: Wrażenia (5 tydzień)

Dziecko zaczyna zauważać, co dzieje się wokół niego. Malec obserwuje świat i częściej niż dotąd wpatruje się intensywnie w osoby i przedmioty, które wydają się dla niego fascynujące. Jest to czas, gdy rodzice mogą ujrzeć pierwszy szczery uśmiech swojego malucha. Niemowlęta już nie śpią bez przerwy i są w stanie leżeć spokojnie nieco dłuższej niż wcześniej. Warto zadbać w tym czasie, by dziecko nie było przeładowane dużą ilością wrażeń, a gdy nasz malec tego potrzebuje – wskazane jest danie mu szansy na wyciszenie się.

2 skok: Wzory (8–9 tydzień)

Pierwsze próby porządkowania świata w przewidywalny wzorzec są możliwe, gdy dziecko kończy drugi miesiąc życia. Maluch zauważa, że może kontrolować swoje ciało, a jego własne dłonie stają się przedmiotem intensywnych obserwacji i uważnych manipulacji. Coraz lepsza kontrola ruchów głowy pozwala malcowi spojrzeć w kierunku zasłyszanego głosu lub widoku nadchodzącej mamy. Rytm dnia staje się dla niego bardziej przewidywalny, w czym znajduje pocieszenie. Dlatego warto postarać się, by w tym czasie dziecko miało w miarę ustalony rozkład dnia, co da mu poczucie komfortu i zadowolenia.

3 skok: Niuanse (12 tydzień)

Pod koniec trzeciego miesiąca życia nasz maluch zdaje sobie sprawę z tego, co jest stałe i pewne w jego życiu. W wyniku tego dziecko ma również umiejętność wyłapywania detali, które rozróżniają to, co jest stałe, od tego, co jest zmienne. Ma to wpływ nie tylko na szczególne zainteresowanie szczegółami w wyglądzie, fakturze, smaku, zapachu. Niemowlę posiada również umiejętność wychwycenia ruchu – od tej pory potrafi śledzić wzrokiem poruszający się przedmiot.

4 skok: Wydarzenia (14-19 tydzień)

Osiągając czwarty miesiąc życia niemowlęta zauważają, jak seria wydarzeń może prowadzić do oczekiwanych rezultatów. Daje to początek eksperymentowaniu, by sprawdzić konsekwencje pewnych zachowań i przewidzieć jak spowodować pożądane zachowania. Komunikacja między dzieckiem i jego otoczeniem jest coraz jaśniejsza – maluch zaczyna reagować na własne imię i jest w stanie wyrazić nudę lub zniecierpliwienie.

5 skok: Relacje (22–26 tydzień)

Głębsza koordynacja ciała pozwala dziecku na odkrywanie relacji między rzeczami. Posiadając umiejętność postrzegania dystansu, zaczyna rozumieć, że mama lub inny opiekun czasami się oddalają. Dziecko zdaje sobie sprawę, że niektórzy są mu bliscy, a inni obcy. Ten fakt jest dla niego przerażający i często okres ten jest początkiem lęku separacyjnego. To też czas, gdy dziecko odkrywa inne umiejętności: wypuszczanie przedmiotów z ręki, by sprawdzić, co się stanie, wkładanie przedmiotów do różnego rodzaju pojemników i rozumienie, że słowa mają znaczenie.

6 skok: Kategorie (33–37 tydzień)

Z ósmym miesiącem życia dziecko zauważa, że świat można pogrupować i podzielić na kategorie. Niektórzy uważają, że jest to zdolność, która daje początek późniejszej inteligencji. Zauważenie, że niektóre rzeczy mają podobne właściwości i wygląd, pozwala dziecku na pełniejsze zrozumienie jego świata. Maluch spostrzega, że na przykład mimo tego, że psy wyglądają różnie – wszystkie należą do jednej kategorii „pies”. Ułatwia to filtrowanie informacji i skupianie uwagi na rzeczach, które tego wymagają.

7 skok: Sekwencje (41–46 tydzień)

Około dziesiątego miesiąca życia dziecko zaczyna zauważać sekwencje i rozumie, jakie kroki należy podjąć, by dojść do zamierzonego celu. Potrafi zbudować wieżę z klocków czy wkładać kształty do sortera. Wie na przykład, że zabawka schowana pod kocykiem nadal tam jest, mimo że jej nie widzi. Maluch zaczyna również używać prostych słów takich jak „nie”.

8 skok: Programy (51–54 tydzień)

Osiągając pierwszy rok życia, maluch zaczyna rozumieć, że zachowania są czasami sygnałem czegoś innego, na przykład założenie kurtki oznacza wyjście na dwór. Obserwowanie staje się głównym narzędziem nauki w tym wieku i dziecko często zaczyna naśladować zachowania rodziców lub rodzeństwa.

Pierwszy rok życia jest okresem dynamicznego rozwoju dziecka. Uczy się ono postrzegać i interpretować świat, w którym żyje. By pomóc mu w tych przemianach, warto wiedzieć, z czym akurat się zmaga. Pozwoli to rodzicom wspomagać jego rozwój w sposób, który jest dla niego najlepszy.

Źródła:

• Portal The Wonder Weeks: thewonderweeks.com
• Portal Essential Baby: essentialbaby.com.au/baby/baby-care/the-wonder-weeks-20120426-1xni4#ixzz4xk5I1wZq