Jak i dlaczego wspomagać raczkowanie u niemowląt

Dlaczego raczkowaniu przypisuje się tak ważną rolę?

Chodzi o naprzemienny schemat przemieszczania się. Kiedy prawa ręka idzie naprzód, w tym samym czasie przemieszcza się lewa noga – i odwrotnie. Specjaliści są zgodni co do tego, że naprzemienny schemat przemieszczania się jest bardzo istotny dla rozwoju mózgu, ponieważ komunikuje ze sobą obydwie półkule mózgowe. Jest to niezmiernie ważne dla rozwoju umiejętności uczenia się. Z perspektywy systemu nerwowego w tej skomplikowanej czynności, jaką jest ruch naprzemienny, praca obydwu oczu i uszu jest niezwykle istotna. Ominięcie przez dziecko ruchu naprzemiennego we wczesnym etapie rozwoju może prowadzić do zaburzeń sensorycznych i negatywnie wpływać na kształtowanie się zdolności pisania i czytania.

Na poziomie mięśniowym i szkieletowym raczkowanie jest to ukośne połączenie jednej i drugiej strony ciała, powiązane z przekraczeniem linii środkowej. Podobny schemat ruchowy występuje również przy pełzaniu i chodzeniu. Dziecko poprzez pełzanie lub raczkowanie przygotowuje się do chodzenia. Z punktu widzenia ruchowego pełzanie i raczkowanie powinno nastąpić zanim dziecko zacznie chodzić, ponieważ pozytywnie wpływa na gibkość kręgosłupa i tym samym przygotowuje organizm mięśniowo i szkieletowo do swobodnego chodu. Jak wielu z nas, dorosłych, męczy się chodząc! Gibki kręgosłup i dobra koordynacja są podstawą płynnego, swobodnego chodzenia. Raczkowanie i pełzanie, jako że są to ruchy dość skomplikowane, wymagające wyższej koordynacji poszczególnych partii ciała, procesualnie wprowadzają dziecko w dalszy rozwój. Co więcej, harmonizują dwie strony ciała poprzez ruchy naprzemienne, tym samym układ mięśniowy i szkieletowy dziecka kształtuje się równomiernie z jednej i drugiej strony ciała. Dbanie o to, by nasze dziecko przeszło przez przynajmniej jeden z naprzemiennych etapów ruchowych, mianowicie by pełzało lub raczkowało, należy do profilaktyki zdrowotnej.

Czym różni się pełzanie od raczkowania?

W przypadku pełzania miednica jest nisko, przemieszczana blisko podłogi, dziecko odpycha się od przedramion, łydek i zewnętrznych krawędzi stóp. Natomiast niemowlę raczkujące unosi miednicę wysoko, przemieszczając się na dłoniach i kolanach. W obydwu przypadkach kieruje nim chęć dojścia do czegoś, przemieszczenia się naprzód, by pochwycić coś, co je wabi, intryguje. Niemowlę jest motywowane do ruchu i eksploracji ruchowej poprzez ciekawość siebie i świata. Dlatego nie można go we wszystkim wyręczać. Musi mieć poczucie sprawczości, chęci działania i możliwości osiągnięcia celu. Zachęcamy nasze maluchy do pełzania lub raczkowania poprzez zabawki, które się przemieszczają, takie jak: piłka, samochodzik, toczące się owoce, lub poprzez przemieszczanie jakieś statycznej kolorowej zabawki, która ciekawi niemowlę swoją barwą, dźwiękiem.

Pozycja raczka

Jednak nic nie zdziała gorliwość i niepokój rodzica, jeśli nie zrozumie on dynamiki rozwoju dziecka. Zanim niemowlę zacznie raczkować, przez co najmniej kilka tygodni ćwiczy równowagę w pozycji „raczka” tzn. stabilizuje dłonie pod stawami ramiennymi i kolana pod stawami biodrowymi. Wygląda to w następujący sposób:

1. Z pozycji leżącej na brzuchu niemowlę zaczyna unosić miednicę, wspierając się tym samym na kolanach i dłoniach. Nadal kolana często mu się “rozjeżdżają”, pada wielokrotnie.
2. Po jakimś czasie, gdy dziecko jest już trochę bardziej stabilne, tzn. gdy udaje mu się utrzymać dłużej na dłoniach i kolanach, zaczyna ćwiczyć bujanie się poprzez przemieszczanie miednicy w przód i w tył. Gdy już rozbuja się na dobre, ma z tego zazwyczaj niebywałą frajdę, a rodzic ogromną pociechę z obserwacji eksploracji ruchowej malucha. Towarzyszy temu zazwyczaj wokalizacja. Ponieważ bujanie się jest rytmiczne, niemowlę wydaje dźwięki w rytm bujania się.
3. Zanim niemowlę pójdzie naprzód, przez długi czas ćwiczy w miejscu pozycję “raczka”. Żeby raczkowanie było naprzemienne, niemowlę inicjuje ruch od ręki, tuż za nią podąża przeciwległa noga. Jeśli niemowlę będzie raczkowanie inicjowało od ruchu kolana, zazwyczaj będzie wykonywało ruch jednostronny (wykonywany przez jedną stronę ciała, czyli prawa noga – prawa ręka i odwrotnie), a nie naprzemienny.

W jaki sposób można wspomóc naukę raczkowania u dzieci?

1. Rodzicu, przede wszystkim zejdź na podłogę i pozwól swojemu maluchowi spędzać na niej jak najwięcej czasu.
2. Usiądź na podłodze z nogami wyprostowanymi i pozwól maluchowi się wspinać. Wspinanie sprawia, że maluch zaczyna wspierać się na kolanach i podnosić do góry miednicę.
3. Połóż zabawkę między prawą a lewą nogą i zachęć dziecko, by do niej się przemieściło, pokonując przeszkodę, którą jest twoja noga.
4. Na miękkim podłożu, np. na materacach lub kilku kocach, zbuduj tor przeszkód z poduszek, zwiniętych kołder i pozwól się maluchowi wspinać.
5. Zbuduj z kilku złożonych kocy wsparcie dla klatki piersiowej. Ułóż klatkę i ramiona dziecka na kocach, kładąc przed nim zabawkę. Ugnij prawą nogę w kolanie – niemowlę prawdopodobnie zegnie samo lewą nogę. Jeśli tego nie zrobi, unieś mu miednicę, trzymając za lewy kolec biodrowy. W tej pozycji dziecko będzie ćwiczyć unoszenie miednicy i bujanie się.
6. Udostępnij dziecku plastikowe miski, które będzie przesuwało na raczka po śliskiej podłodze.

Jeśli wasze dziecko nie raczkowało, zachęcam do wspólnego rodzinnego raczkowania. Raczkować zawsze można zacząć. Dlaczego by nie rozegrać meczu piłki nożnej na raczka albo nie urządzić wyścigów lub gry w berka na raczka? Z punktu widzenia systemu nerwowego raczkowanie odświeża organizm poprzez wprowadzenie nowych połączeń nerwowych. W dobie zasiedzenia i komputeryzacji raczkowanie wpłynie pozytywnie nie tylko na dzieci, ale i na dorosłych. Rozluźni gałki oczne, poluzuje spięte partie mięśniowe, uelastyczni kręgosłup i dostarczy spontanicznej dziecięcej radości.