Jean Piaget – psycholog, biolog i epistemolog szwajcarski. Stworzył teorię rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle.
Jak zrozumieć małe dziecko
Poradnik pomagający w codziennej opiece nad Twoim dzieckiem
Na podstawie obserwacji swoich małych dzieci, Piaget wyodrębnił cztery kolejne stadia rozwoju poznawczego. Stwierdził, że dzieci przechodzą przez każde z tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku, zgodnie z ogólnie zarysowanymi przedziałami wiekowymi. Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia, chociaż w pewnym stopniu zależne od indywidualnego doświadczenia dziecka, jest zdeterminowane przez biologiczne procesy dojrzewania. Rozwój nie może zostać przyśpieszony – dziecko musi dojrzeć do przejścia do następnego stadium. Aby rozwinąć i osiągnąć dojrzałość intelektualną, dziecko musi przejść przez cztery uporządkowane i następujące po sobie stadia.
Cztery stadia rozwoju poznawczego Jeana Piageta:
1. stadium rozwoju sensoryczno – motorycznego ( od urodzenia do 2 lat)
2. stadium myślenia przedoperacyjnego ( od 2 do 7 lat)
3. stadium operacji konkretnych ( od 7 do 11 lat)
4. stadium operacji formalnych ( od 11 roku życia)
Stadium 1 – Okres sensomotoryczny (0 – 2 lata):
Najpierw pojawiają się proste, automatyczne odruchy i reakcje. Mają one ograniczony czas trwania, a ich konsekwencje nie mają na nie wpływu. W miarę jak niemowlę staje się starsze, reakcje te zostają zorganizowane we wzorce, które wyraźniej oddziałują na otoczenie – są powtarzane i mają dostrzegalne konsekwencje. Piaget podaje przykład swojej córeczki Lucienne, która mając trzy miesiące trzęsła swym łóżeczkiem, ponieważ ruch ten powodował chwianie się wiszących lalek.
Pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia, powtarzanie wzorców przekształca się w ich zmienianie. Bierne, skoncentrowane na sobie niemowlę, staje się aktywnym poszukiwaczem i odkrywcą. W tym okresie wytwarzanych jest wiele nowych schematów (dla różnych zmysłów), stanowiących reakcję na różne nowe sytuacje.
Wielkie znaczenie, w pierwszym stadium poznawczym, ma początek myślenia przyczynowego. Dziecko uczy się, że zdarzenia są związane ze sobą tak, iż jedne z nich wpływają na występowanie, bądź niewystępowanie innych. Dzieci muszą również nauczyć się wnioskować o prawdopodobnych przyczynach na podstawie skutków i przewidywać skutki, gdy znają przyczyny.
Nowa dyscyplina. Ciepłe, spokojne i pewne wychowanie od małego dziecka do nastolatka
Jak być przewodnikiem dziecka i odpowiedzialnie orientować je w tym chaotycznym świecie.
Autor mówi: rodzice, nie warto wdawać się w negocjacje, ciągle prosić, stawiać tylu pytań. Mamy inne rozwiązania, znacznie skuteczniejsze i korzystniejsze dla naszych relacji z dziećmi. Stoi za nimi nowa dyscyplina. I wcale nie trzeba być przy tym surowym.
W tym pierwszym stadium rozwoju poznawczego, najważniejszymi i najgłębszymi zmianami są te, które generują poczucie własnej tożsamości, skuteczności działań i przyczynowości zjawisk. Dzieci poznają swoje możliwości, uczą się jak wpływać na ludzi i przedmioty, jak ich zamiary i potrzeby realizują się dzięki ich konkretnym działaniom.
Stadium 2 – Myślenie przedoperacyjne (2 – 7 lat):
Głównym osiągnięciem w tym okresie jest rozwój zdolności przedstawiania świata zewnętrznego za pomocą symbol. Na rozwój poznawczy dziecka w tym stadium, oddziałują dwa ograniczenia, a mianowicie:
- rozumowanie transdukcyjne:
ten typ rozumowania polega na tym, że dziecko “rozumuje przez podobieństwo” – porównując poszczególne przypadki, podobne pod pewnym względem, dochodzi do wniosku, że są one podobne pod wszelkimi względami - egocentryzm:
niemożność wyobrażenia sobie świata z perspektywy innej, niż własna oraz niezdolność do uświadomienia sobie, że własna perspektywa jest tylko jedną z wielu możliwych.
Przeprowadzono badanie, w którym na kartonie narysowano z jednej strony psa, z drugiej kota. Gdy dziecko obejrzało już karton z obu stron, eksperymentator ustawiał go między sobą a dzieckiem i zadawał dziecku dwa pytania: “Co ty widzisz” i “Co ja widzę?”. Wszystkie trzylatki potrafiły przyjąć czyjś punkt widzenia, czyli wywnioskować na co patrzy druga osoba. Natomiast tylko połowa dwulatków potrafiła określić, co widzi inna osoba.
Stadium 3 – Operacje konkretne (7 – 11 lat):
W tym stadium dziecko rozwija system poznawczy dla organizowania zdarzeń zachodzących w świecie zewnętrznym, za pomocą struktur logiczno -matematycznych. Dziecko znajdujące się w trzecim stadium opanowuje działania arytmetyczne, mierzenie, klasy logiczne, relacje między klasami i zbiorami oraz pojęcia przestrzenne. Ponadto przyswaja zasadę zachowania ilości, która polega na tym, że ilość substancji pozostaje nie zmieniona, nawet jeśli jej wygląd ulegnie zmianie, na przykład po umieszczeniu w naczyniu innej wielkości, lub innego kształtu.
Stadium 4 – Operacje formalne (11 lat i więcej):
W trzecim stadium, rozumowanie i wnioskowanie są jeszcze uzależnione od danych wzrokowych, konkretnych przedmiotów i istniejącego pola percepcyjnego. W czwartym, ostatnim stadium rozwoju poznawczego, rozumowanie może opierać się wyłącznie na opisach słownych. Zrozumienie przez dziecko świata fizycznego i królestwa logiki, pozwala mu operować pojęciami negacji, odwrotności i innymi przekształceniami.
