Terapia miofunkcjonalna – rozwiązanie dla dzieci z nieprawidłowym oddychaniem

Co to jest terapia miofunkcjonalna?

Powszechnie stosowana m.in. w Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy, terapia miofunkcjonalna z roku na rok staje się coraz bardziej popularna również w Polsce. To nowoczesna metoda leczenia wykorzystująca ćwiczenia logopedyczne, których celem jest korygowanie nieprawidłowej pracy mięśni twarzy, ust, języka i gardła. W rezultacie poprawia się pozycja spoczynkowa języka i warg, przywrócone zostaje prawidłowe napięcie mięśniowe w okolicach twarzy i ust, a co za tym idzie zniwelowane wiele nieprawidłowości, takich jak chrapanie czy oddychanie przez usta.

Czym są zaburzenia miofunkcjonalne 

Ujmując rzecz w skrócie, zaburzenia miofunkcjonalne to nieprawidłowy wzorzec ruchowy języka i warg, objawiający się m.in. podczas połykania. Przy każdym przełykaniu język wysuwa się do przodu i napiera na zęby. Ze względu na fakt, iż każdego dnia przełykamy nawet 2000 razy, taka nieprawidłowość może doprowadzić do poważnych wad zgryzu. Należy bowiem pamiętać, iż język jest jednym z najsilniejszych mięśni naszego ciała – napierając na zęby, może je przesuwać, a nawet deformować szczęki.

Zaburzenia miofunkcjonalne objawiają się też w postaci niekorzystnego napięcia mięśni znajdujących się w obszarze ust. W rezultacie język nie przybiera prawidłowej pozycji spoczynkowej, a gdy nawet to się uda – nie jest w stanie jej utrzymać. Stąd bierze się nawyk wciąż otwartych ust – zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Konsekwencje zaburzeń miofunkcjonalnych mogą być bardzo dotkliwe. Szczególnie, jeśli pojawiają się w młodym wieku. To nie tylko deformacja zgryzu, ale też m.in. trudność z artykułowaniem niektórych głosek, niewyraźne mówienie, paradontoza, a także problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi. Przez wielu rodziców mylnie traktowany jako nie szkodliwy, nawyk ciągle otwartych ust u dzieci niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji. Pojawia się np. chrapanie. Samo w sobie nie jest klasyfikowane jako choroba, jeśli jednak zaczyna towarzyszyć mu obturacyjny bezdech senny (OBS), grozi poważnymi powikłaniami. W takim stanie bowiem organizm jest niedotleniony i nie regeneruje się podczas snu.

U dzieci bezdech senny prowadzi nie tylko do osłabienia koncentracji, kłopotów z pamięcią czy problemów z agresją, ale nawet do zaburzeń rozwojowych. Pamiętajmy bowiem, iż o ile dorosły podczas snu „tylko” się regeneruje, o tyle organizm dziecka właśnie wtedy się rozwija – powstają nowe połączenia neuronowe, działa hormon wzrostu itp. Na typ etapie życia spokojny sen jest ważniejszy niż przez całe późniejsze dorosłe życie.

Do kogo jest skierowana terapia miofunkcjonalna

Lekarz może zalecić rozpoczęcie terapii miofunkcjonalnej pacjentom od 6. roku życia wzwyż. Nie ma przy tym ani górnej granicy wiekowej, ani istotnych przeciwwskazań do wykonywania tego typu ćwiczeń. Wśród specyficznych objawów, które stanowią przesłankę do rozpoczęcia leczenia, można wymienić:

•       Stale otwarte usta – w ciągu dnia i podczas snu
•       Oddychanie przez usta
•       Chrapanie i bezdechy senne
•       Zaburzenia artykulacji, szczególnie głosek s/sz oraz t/d, n oraz l.
•       Słabo wyrażoną mimikę twarzy
•       Ślinę zbierającą się w kącikach ust
•       Wilgotną dolną wargę
•       Zaczerwienioną i pogrubioną dolną wargę
•       Problemy z prawidłową postawą ciała
•       Język, który w pozycji spoczynkowej napiera na zęby lub układa się między nimi

Co ciekawe, terapia miofunkcjonalna zalecana jest pacjentom zmagającym się z dolegliwościami i nawykami takimi jak częste bóle głowy, bóle karku, choroba refluksowa przełyku, zespół Costena, ssanie kciuka czy obgryzanie paznokci.

W przypadku dzieci terapia miofunkcjonalna pomaga pozbyć się nawyku oddychania przez usta. Z tego względu bywa zalecana m.in. po wycięciu migdałków. Okazuje się bowiem, iż samo usunięcie przeszkody blokującej światło dróg oddechowych nie zawsze przynosi trwały efekt. Tak się dzieje, gdy przyzwyczajone do oddychania przez usta dziecko nie pozbywa się tego nawyku. Mniej więcej rok po zabiegu rodzic może zauważyć powrót częstych infekcji, chrapania czy innych powikłań. Dzieje się tak, ponieważ stałe oddychanie przez usta powoduje zaburzenie drożności nosa oraz odrastanie usuniętych wcześniej tkanek.

Ćwiczenia miofunkcjonalne zapobiegają nawrotowi uciążliwych objawów. Gdy mięśnie twarzy, języka, podniebienia i gardła się wzmacniają, przywrócona zostaje ich naturalna praca. Mały pacjent zaczyna prawidłowo oddychać przez nos i pozbywa się wielu szkodliwych i męczących objawów.

Jak wygląda przebieg terapii miofunkcjonalnej

Kompletna terapia miofunkcjonalna składa się z serii ćwiczeń podzielonych na bloki. Razem tworzą one pewnego rodzaju piramidę. Oznacza to, iż do następnego ćwiczenia można przejść dopiero wtedy, gdy opanujemy prawidłowe wykonywanie wcześniejszego. Oczywiście wszystko odbywa się pod kierownictwem specjalisty. Zapewnia on profesjonalne szkolenie – dokładnie tłumaczy przebieg ćwiczenia oraz instruuje, jak je wykonać. Trening ze wsparciem trwa tak długo, aż pacjent nauczy się prawidłowo wykonywać dane ćwiczenie. Wtedy jego zadaniem jest systematyczne i rzetelne samodzielne leczenie poza gabinetem. Przed przejściem do ćwiczenia kolejnego również odbywa się wizyta w gabinecie.

Ze względu na specyfikę ćwiczeń zaleca się wykonywanie ich w zaciszu własnego domu. W innym wypadku mogłyby przyciągać niepotrzebną uwagę.

Pełna terapia miofunkcjonalna składa się z 10 ćwiczeń:

1.     Wypychanie języka do góry
2.     Język do nosa
3.     Język do brody
4.     Wypychanie języka w prawo
5.     Wypychanie języka w lewo
6.     Rolowanie języka
7.     Mlaśnięcie językiem
8.     Pchanie języka w łyżeczkę
9.     Trzymanie łyżeczki
10.   Trzymanie guzika

Każde z ćwiczeń należy powtórzyć 10 razy, a całą serię – od 4 do 10 razy dziennie. W rezultacie każdego dnia pacjent poświęca na terapię około 45 minut dziennie. To dość dużo czasu, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę, jak ważne jest konsekwentne trzymanie się planu każdego dnia. Jednak tylko systematyczność i rzetelność w dokładnym odwzorowaniu czynności przedstawionych na szkoleniu przyniesie oczekiwany efekt.

W przypadku osób mających skrócone wędzidełko niektóre z wymienionych ćwiczeń bywają trudne do wykonania. W takim wypadku może być konieczne dłuższe szkolenie lub dostosowanie programu do potrzeb danego pacjenta.

Cała terapia trwa rok. Jedną z jej największych zalet jest pełna naturalność – ćwiczenia są bezpieczne i nigdy nie przynoszą efektów ubocznych. Warto się na nią zdecydować, ponieważ przynosi trwały efekt.

Artykuł powstał przy współpracy merytorycznej z kliniką Mille Medica w Warszawie, która prowadzi terapie miofunkcjonalne u dzieci.