Żółtaczka fizjologiczna u noworodków – przyczyny i leczenie żółtaczki

Choć żółtaczka fizjologiczna u noworodka może wyglądać groźnie, zwykle nie stanowi żadnego powodu do niepokoju. Objaw ten zwykle kojarzy nam się z poważnymi schorzeniami, wśród których wyróżnić można m.in. zapalenie wątroby, zapalenie dróg żółciowych, kamicę czy nowotwory trzustki, jednak należy pamiętać, że główna przyczyna żółtaczki fizjologicznej jest zupełnie inna.

Czym jest żółtaczka u noworodka?

Żółtaczka noworodków NIE jest chorobą – to objaw polegający na zażółceniu skóry, błon śluzowych i twardówek oczu. Żółtawe zabarwienie zwykle pojawia się najpierw na twarzy i głowie dziecka, później na tułowiu, a niekiedy także na rączkach i nóżkach. Kolejność ustępowania jest z kolei odwrotna – najpóźniej blednie twarz dziecka. 

Przyczyny żółtaczki fizjologicznej

U podstaw żółtaczki fizjologicznej leży podwyższone stężenie bilirubiny we krwi, czyli barwnika żółciowego, powstającego w organizmie człowieka na skutek rozpadu krwinek czerwonych. Warto wiedzieć, że we krwi rozwijającego się w łonie matki dziecka znajduje się znacznie większa liczba czerwonych krwinek (erytrocytów) niż we krwi noworodka. Po porodzie, gdy dziecko oddycha już samodzielnie, część erytrocytów ulega rozpadowi. W konsekwencji stężenie bilirubiny we krwi rośnie bardzo szybko, a niedojrzała wątroba noworodka nie potrafi jej jeszcze sprawnie wychwycić i wydalić. Nadmiar barwnika przez pewien czas krąży we krwi, a konsekwencją tego procesu jest właśnie żółtaczka.

W której dobie życia pojawia się żółtaczka u noworodków?

Żółtaczka u noworodków urodzonych o czasie pojawia się w 2-3 dobie życia, szczytowe nasilenie osiąga w 4-5 dobie, po czym stopniowo zanika do 10 dnia życia. U wcześniaków zwykle zaczyna się nieco później, zażółcenie skóry i błon śluzowych najbardziej jest widoczne w 7 dobie życia – później słabnie, choć w niewielkim stopniu może utrzymywać się nawet do 21 dnia życia. 

Stężenie bilirubiny – normy

Choć zwykle poprzestaje się na ocenie wzrokowej żółtaczki, czasami wykonuje się badanie stężenia bilirubiny w surowicy krwi. U noworodków urodzonych o czasie poziom bilirubiny nie powinien przekraczać 12 mg/dl, u wcześniaków natomiast górna granica wynosi 15 mg/dl.

Żółtaczka u noworodków – rola karmienia piersią

Żółtaczka u noworodków jest procesem fizjologicznym, który zazwyczaj nie wymaga leczenia oraz mija samoistnie. W pierwszych dniach po urodzeniu bardzo ważne jest częste karmienie dziecka piersią, by zapobiec odwodnieniu, które nasila zażółcenie skóry, błon śluzowych i twardówki oczu. Należy jednak pamiętać, że w pokarmie matki znajdują się substancje hamujące dojrzewanie enzymów trawiennych i utrudniające wychwytywanie i wydalanie bilirubiny z krwi dziecka – dlatego też u dzieci karmionych piersią żółtaczka w niewielkim stopniu może utrzymywać się nawet kilkanaście tygodni dłużej. O ile jednak nie towarzyszą jej żadne inne niepokojące objawy (o których napiszemy niżej), a dziecko jest pod kontrolą lekarza, nie ma żadnego powodu do niepokoju.

Jak leczyć żółtaczkę fizjologiczną? Kiedy konieczna jest fototerapia?

Jeśli żółtaczka u dziecka jest nasilona i się przedłuża, a stężenie bilirubiny całkowitej przekracza wyznaczone normy, bardzo często stosuje się fototerapię. Jest to metoda lecznicza polegająca na ciągłym naświetlaniu jak największej powierzchni skóry dziecka emitowanymi przez specjalną lampę promieniami ultrafioletowymi. Promienie ultrafioletowe rozkładają bilirubinę, czyli żółty barwnik w skórze, a jej poziom we krwi szybko spada. W czasie fototerapii oczy dziecka powinny być zasłonięte, by zapobiec uszkodzeniom siatkówki.

Czym różni się żółtaczka patologiczna od żółtaczki fizjologicznej?

Choć żółtaczka występująca o większości noworodków nie jest groźna, warto wiedzieć, że u niektórych dzieci występuje żółtaczka patologiczna. Ta natomiast może nieść wiele poważnych konsekwencji, dlatego wymaga monitorowania stanu dziecka i wdrożenia szybkiego leczenia. Żółtaczka patologiczna najczęściej pojawia się już w pierwszej dobie życia dziecka, stężenie bilirubiny przekracza wyznaczone normy, a dziecko oddaje ciemny mocz i szarobiałe stolce. Do najczęstszych przyczyn żółtaczki patologicznej zaliczyć możemy konflikt serologiczny, zakażenia i infekcje oraz choroby wątroby. Niepokojących objawów nie wolno bagatelizować, gdyż znaczne ilości bilirubiny krążące we krwi w krótkim czasie mogą uszkodzić ośrodkowy układ nerwowy. Warto jednak pamiętać o tym, że wcześnie rozpoznana i prawidłowo leczona żółtaczka patologiczna nie powoduje żadnych powikłań.