Biegunka u dziecka – jak jej uniknąć? Kiedy wybrać się do lekarza?

Klątwa Faraona, zemsta Montezumy, biegunka podróżnych – to nazwy problemu zdrowotnego, na który powinny przygotować się wszystkie osoby podróżujące do krajów rozwijających się. Od kilkudziesięciu lat niezmiennie najwięcej zachorowań odnotowuje się w krajach azjatyckich i afrykańskich. Czy to oznacza jednak, że odpoczywając w Polsce, możemy być pewni, że biegunka nas nie dopadnie? Niestety nie.

Przyczyny biegunki u dzieci

Biegunka może zrujnować nawet najbardziej luksusowe rodzinne wakacje. W krajach rozwijających się, w których panują złe warunki sanitarne, najczęściej spowodowana jest przez infekcję bakteryjną. Niestety, bywa również utrapieniem dla turystów odpoczywających nad Wisłą. Dlaczego jednak to właśnie latem biegunka u dzieci i wymioty zdarzają się najczęściej? Składa się na to wiele czynników. Najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci w wakacje jest:

• zmiana wody i diety, 
• jedzenie większej porcji surowych (i często nieumytych) warzyw i owoców,
• jedzenie zimnych, słodkich deserów, które – przechowywane w złych warunkach – mogą być świetną pożywką dla rozwijających się bakterii. 

Wszystko to może prowadzić do rozregulowania zdrowej flory bakteryjnej jelit – niestety ze znanym efektem.

Biegunka u dzieci – unikaj słodkich deserów

Ostre objawy zatrucia pokarmowego u dzieci zawsze są powodem do niepokoju. Właśnie dlatego warto z wyprzedzeniem dowiedzieć się, jak można go uniknąć. W pierwszej kolejności powinniśmy zwrócić uwagę na wszystko, co w czasie wakacji spożywa nasze dziecko. Najczęstszą przyczyną wakacyjnych zatruć jest sięganie po dostępne niemal na każdym kroku zimne, słodkie desery. 

Tak uwielbiane przez dzieci lody czy bita śmietana to produkty, w skład których bardzo często wchodzą nieprzetworzone jajka i nabiał, będące idealną pożywką dla bakterii. Gdy dostaną się one do przewodu pokarmowego, w błyskawicznym tempie się namnażają i sieją spustoszenie. W przypadku zakażenia organizm reaguje słusznie, próbując za wszelką cenę pozbyć się intruzów. Gwałtowna biegunka bardzo szybko prowadzi jednak do odwodnienia, a to jest już groźne – zwłaszcza dla najmłodszych dzieci.

Czy fast foody mogą wywołać ostrą biegunkę u dziecka?

Czy biegunkę u dziecka na wakacjach mogą wywołać jedynie desery lodowe i gofry z bitą śmietaną? Nie, podobną reakcję organizmu możemy zaobserwować po spożyciu potraw smażonych w głębokim (i często długo niewymienianym) tłuszczu – przede wszystkim frytek. Jeśli zatem planujemy zjeść wartościowy, zdrowy posiłek, zrezygnujmy z szybkich posiłków w przydrożnej budce. Dużo lepszym pomysłem będzie wybranie się do restauracji, a tam – zamówienie dania z dużą ilością warzyw i owoców. Oczywiście, wszyscy wiemy doskonale, że wakacje są po to, żeby zaszaleć i spróbować wielu różnych kulinarnych atrakcji. Nie odmawiajmy dziecku przyjemności, jednak starajmy się kupować produkty o jak najkrótszym składzie i tylko w zaufanych miejscach.

Biegunka u dziecka – co zrobić, gdy do niej dojdzie?

Zdarza się, że mimo naszych starań dziecko i tak zachoruje. Wówczas najlepiej postawić na lekkostrawną dietę. Kierujmy się przede wszystkim samopoczuciem dziecka. Jeśli nie ma apetytu, nie zmuszajmy go do jedzenia, by organizm sam doszedł do siebie. Pamiętajmy jednak, że czasy, w których rodzice fundowali zatrutemu dziecku wielodniowy post, już bezpowrotnie minęły. Dziś zaleca się krótką, trwającą maksymalnie kilka godzin dietę. Po tym czasie należy podawać dziecku lekkostrawne posiłki, m.in. suchary, kisiel, owsiankę, kaszę jaglaną (z kojącym dla brzuszka musem jabłkowym i szczyptą cynamonu). Świetnie sprawdzą się również lekkie zupy warzywne – przede wszystkim znana już naszym babciom marchwianka. Przygotowanie takich posiłków może być trudne, jeśli na wakacjach nie mamy dostępu do kuchni i polegamy jedynie na dostępnym w restauracji menu. W takim przypadku najlepiej postawić na produkty gotowane, a zrezygnować z potraw ciężkostrawnych i smażonych.

Leczenie ostrej biegunki u dzieci – dbaj o nawodnienie

O ile nic nie stoi na przeszkodzie, by po wystąpieniu pierwszych objawów zatrucia pokarmowego wstrzymać się z podaniem dziecku posiłku, o tyle nie możemy zwlekać z podawaniem płynów. To bardzo ważne, gdyż ostra biegunka i wymioty bardzo szybko mogą prowadzić do odwodnienia. Im młodsze dziecko, tym ryzyko to jest większe. Najlepiej sprawdzą się płyny nawadniające, które uzupełnią elektrolity. 

Niestety, problem polega na tym, że mają one lekko słony smak, przez co większość dzieci ich nie toleruje. Jeśli tak jest również w naszym przypadku, można sięgnąć po wodę lub słabą, lekko posłodzoną herbatę. Podawajmy je często, ale małymi porcjami (nawet po jednej łyżeczce, jeśli dziecko nie chce pić lub często wymiotuje). Pamiętajmy, że gorące i gorzkie napoje mogą potęgować odruch wymiotny. Jeśli natomiast karmimy dziecko własnym pokarmem, przystawiajmy je do piersi jak najczęściej – to najlepsza i najbardziej naturalna forma nawadniania dziecka.

Ostra biegunka u dziecka – naturalne sposoby łagodzenia objawów

Wielu z nas uważa, że w przypadku wystąpienia biegunki jak najszybciej należy podać dziecku lek przeciwbiegunkowy. Nic bardziej mylnego! Oczywiście, dzięki temu uda nam się spowolnić motorykę przewodu pokarmowego i ograniczyć liczbę oddawanych stolców. Jednak przykrą konsekwencją takiego działania będzie zatrzymanie procesu samooczyszczania się organizmu. Bardzo dobrym pomysłem jest natomiast zastosowanie probiotyków, czyli żywych kultur bakterii lub drożdży, których najważniejszym zadaniem jest odbudowa przewodu pokarmowego. W przypadku ostrej biegunki najlepiej sprawdzą się szczepy Lactobacillus rhamnosus GG. 

Biegunka u dzieci – czy warto sięgnąć po leki homeopatyczne?

W aptekach, oprócz wspomnianych wyżej probiotyków, znajdziemy również leki homeopatyczne, które łagodzą dokuczliwe objawy zatrucia pokarmowego. Są bezpieczne, mogą być stosowane nawet u niemowląt. Łatwo jest je również podać – mają postać niewielkich granulek, które bez problemu można połknąć, a w razie potrzeby także rozpuścić w wodzie. Na które z nich warto zwrócić szczególną uwagę?

• Arsenicum album – gdy występują tzw. wybuchowe stolce, zimne poty i bóle brzucha,
• Nux vomica – gdy utrzymują się uporczywe wymioty,
• China rubra – jeśli biegunka u dziecka pojawiła się w wyniku zjedzenia dużej ilości owoców (np. truskawek lub czereśni) i towarzyszy jej osłabienie w wyniku utraty płynów,
• Ipeca – jeśli wymioty i biegunka występują jednocześnie.

Objawy odwodnienia – na co zwrócić uwagę?

Nawet jeśli nasze dziecko odmawia picia, nie zniechęcajmy się i zachowajmy czujność. Odwodnienie może stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka. Objawy odwodnienia, na które przede wszystkim powinniśmy zwrócić uwagę, to:

• zmiana zachowania dziecka (apatia, zmniejszona aktywność),
• skąpe oddawanie moczu,
• wzmożone pragnienie,
• płacz bez łez,
• zapadnięte gałki oczne,
• zapadnięte ciemię u niemowląt,
• suche śluzówki.

Gdy zaobserwujemy u dziecka jakiekolwiek objawy odwodnienia, niezwłocznie powinniśmy skontaktować się z lekarzem, który oceni jego stopień. W lżejszych przypadkach stosuje się nawadnianie doustne, w cięższych natomiast może się okazać, że konieczne będzie przyjęcie dziecka do szpitala i wprowadzenie nawadniania dożylnego.

Ostra biegunka – kiedy wymaga konsultacji lekarskiej?

Istnieją sytuacje, w których – mimo braku oznak odwodnienia – warto skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to przede wszystkim przedłużających się i/lub wyjątkowo nasilonych wymiotów lub wodnistych stolców. Jeśli objawy utrzymują się kilka dni, ale nie są zbyt uporczywe (stolec nie jest zbyt obfity i występuje 2-3 razy dziennie), nie ma powodu do obaw. Jeśli jednak infekcja przebiega gwałtownie, a dziecko w ciągu doby wielokrotnie wymiotuje i się wypróżnia, należy zgłosić się do specjalisty. 

O czym jeszcze powinniśmy pamiętać? O tym, by zaufać swojej rodzicielskiej intuicji! Nawet jeśli dziecko cierpi na ostrą biegunkę, ale przy tym świetnie się czuje, chce się bawić, chętnie pije, ma apetyt i jest w dobrej formie, prawdopodobnie nie ma powodów do obaw. Warto jednak mimo wszystko uważnie je obserwować i szybko reagować, jeśli coś nas zaniepokoi. 

Konsultacja:

lek. med. Małgorzata Drabek, pediatra, specjalistka rehabilitacji medycznej, członkini i wykładowczyni Polskiego Towarzystwa Homeopatii Klinicznej; lic. Kamila Lipowicz, dietetyczka kliniczna, specjalizuje się w pracy z dziećmi.