Czy dzisiejsze dzieci nie chodzą „na pole” czy „na dwór”?!

Swobodna zabawa?

Obserwacja obecnego stanu rzeczy, poparta literaturą, również naukową, prowadzi do kilku wniosków. Dzisiejsze dzieciństwo coraz bardziej różni się od tego, którego doświadczyliśmy. Powodów jest kilka, jednak najpoważniejszy z nich to zmiana tempa życia, która odbija się na sposobie funkcjonowania rodziny. Dzieci dołączyły się do ogólnoświatowego pędu. Dziś mają zdecydowanie mniej czasu na swobodną zabawę. Zamiast tego gnają z jednych zajęć pozalekcyjnych na drugie. Katastrofalne skutki tego stanu rzeczy bardzo trafnie opisał Carl Honoré w książce „Pod presją czasu. Dajmy dzieciom święty spokój!”. Z własnej obserwacji, a także z rozmów z innymi osobami prowadzącymi zajęcia artystyczne, możemy stwierdzić, że ściśle zorganizowany czas oraz obecny system edukacji wpływają na drastyczne obniżenie poziomu kreatywności u dzieci już na poziomie szkoły podstawowej. A jest to tylko jeden z wielu efektów takiego stanu rzeczy.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Deficyt natury

Brak czasu, dążenie do wykorzystania każdej wolnej chwili w sposób możliwie najbardziej konstruktywny, a także rosnący strach przed zagrożeniem powoduje, że zamykamy nasze dzieci w domach, zamiast pozwolić im swobodnie bawić się w otoczeniu przyrody. Richard Louv, autor książki „Ostatnie dziecko lasu”, aby określić konsekwencje tego zjawiska, używa określenia „zespół deficytu natury”. Dzieci pozbawione terapeutycznych właściwości przyrody cierpią coraz bardziej z powodu stresu i zmęczenia tzw. uwagi skupionej, co objawia się impulsywnością, irytacją i osłabieniem koncentracji. Wirtualny świat, którym jesteśmy otoczeni, dostarcza naszym dzieciom nadmiar bodźców. Z drugiej strony ogranicza możliwość poznawania świata innymi zmysłami niż wzrok i słuch.

Przyczyny coraz większej absencji dzieci w świecie przyrody Louv tłumaczy m.in. strachem. Bardzo często jest to jednak strach wyimaginowany, prowokowany przez media. Badania wykazują, że od kilkudziesięciu lat przestępczość nie wzrasta, jednak powszechny dostęp do mediów powoduje, że coraz więcej się mówi o zagrożeniu. Coraz rzadszy kontakt z przyrodą powoduje również, że natura staje się nam obca, a to, co nieznane, jest niebezpieczne. I tak wpadamy w błędne koło. Zmianie uległo też podejście rodziców do kwestii bezpieczeństwa zabawy.

Wiosenne wyzwania z Niuniusiem

Nietrudno spotkać na placu zabaw zatroskaną mamę lub tatę, którzy biegają za dzieckiem niczym helikopter, uważając na każdy jego krok. Pytani o idealny plac zabaw, w pierwszej kolejności mówią o bezpieczeństwie, a dopiero potem o rozwoju i dobrej zabawie.

Zabawa to obowiązek

No właśnie, dzieci coraz rzadziej się bawią. Gra w piłkę na zorganizowanych zajęciach po pewnym czasie przestaje cieszyć i staje się obowiązkiem. Co więcej – rodzice również coraz rzadziej czerpią przyjemność ze wspólnego spędzania czasu z dzieckiem. Wychowywanie traktują jak projekt, zadanie do zrealizowania. Wpływa to nie tylko negatywnie na ich relacje z dziećmi, ale również na zaniedbywanie własnych potrzeb. Rodzicielstwo, zamiast sprawiać frajdę, staje się przykrym obowiązkiem. W tym temacie szczególnie polecamy książkę Toma Hodgkinsona „Być rodzicem i nie skonać” i jego „Manifest rodziców na luzie”, rozpoczynający się słowami „Odrzucamy wizję rodzicielstwa jako ciężkiej pracy”. Hodgkinson również nawołuje do zabaw na łonie natury i do swobodniejszego podejścia do kwestii bezpieczeństwa („Do diabła z BHP!”).

Do strachu przed obcymi, przed dziką przyrodą, przed upadkiem na zjeżdżalni dochodzi jeszcze strach przed ruchem drogowym i miastem. Coraz więcej ludzi mieszka w mieście, gdzie realizowanie pewnych idei wydaje się niemożliwe. Ci, którzy marzą o innym życiu, o większej swobodzie i dostępie do natury dla swoich dzieci, uciekają na wieś. Nie jest to jednak rozwiązanie dla każdego i w dłuższej perspektywie może być wręcz szkodliwe, bo nie da się ukryć, że „naszą przyszłością jest miasto. (…) Wcale nie jest wykluczone, że chęć bycia w przyrodzie może okazać się tylko przejawem naszego egoizmu, wszak nasza obecność nigdy nie pozostaje tam bez śladu (…)” (Anna Nacher, „Gdzie ja żyję?” [w:] „Dzikie Życie” 03/1999). Z drugiej strony „Mówi się, że w mieście żyjemy anonimowo i oddzielnie. Ale kto każe nam tak żyć?”. I idąc dalej – mówi się, że miasto to betonowa pustynia, ale czy tak faktycznie jest?

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Czy żyjąc w mieście, nie mamy najmniejszej szansy na kontakt z naturą i swobodne spędzanie wolnego czasu? Richard Louv pisze, że „miasta i przedmieścia są dziksze i bardziej zakorzenione w świecie przyrody, niż nam się zdaje”. Ale żeby to odkryć, musimy wyjść z domu i najlepiej zostawić tam kalendarz, zegarek i telefon komórkowy. Po prostu – pójść na pole!