Prawidłowe oddychanie, czyli jakie?
Już w okresie życia płodowego, mimo że płuca nie są jeszcze aktywne, ćwiczone są ruchy oddechowe. Po urodzeniu oddychanie jest możliwe poprzez udrożnienie jamy ustnej i nosowej, opuszczenie żuchwy i wysunięcie języka do przodu. To powoduje, że powietrze wydostaje się przez nos do krtani, tchawicy i pęcherzyków płucnych. Noworodek na początku oddycha tylko przez nos, dopiero później zdobywa umiejętność oddychania ustami. Funkcja ta jest ściśle powiązana m.in. z fizjologicznym oddychaniem. Jeśli dziecko oddycha przez usta, to jama nosowa nie może się prawidłowo ukształtować, czego konsekwencją może być nieprawidłowy rozwój mowy.
Podczas spoczynku język powinien być przyklejony do podniebienia – dzięki temu uzyskujemy wzniesienie szerokiego języka w tzw. pozycji wertykalno-horyzontalnej. Aby uzyskać takie ułożenie języka, jama ustna musi być zamknięta. Właściwe ułożenie języka jest natomiast warunkiem prawidłowego połykania. Po raz kolejny widać powiązanie z fizjologicznym oddychaniem przez nos. Oczywiście należy uwzględnić drożność jamy nosowo-gardłowej, czyli brak infekcji np. kataralnej.

Książeczki kontrastowe NATULI
Pakiet: Zupa + Pranie + Spacer
Proste i zabawne książeczki kontrastowe, które stymulują rozwój i naturalną ciekawość dziecka.
Konsekwencje nieprawidłowego oddychania
Jak wynika z przeprowadzonych badań, problemy z nieprawidłowym oddychaniem u dzieci najczęściej są związane z dolegliwościami laryngologicznymi, takimi jak przerośnięty trzeci migdał, migdałki podniebienne czy komplikacje po zabiegu usunięcia trzeciego migdałka.
Długotrwałe oddychanie przez usta może wywołać różne konsekwencje, m.in.:
- Nieprawidłowy rozwój narządu żucia, co może mieć duży wpływ na wymowę.
- Nieprawidłowy sposób połykania, gdy język nie unosi się do podniebienia, tylko napiera na przednie zęby, powodując ich wypychanie. To z kolei pogłębia wadę zgryzu i może się przyczyniać do niektórych wad wymowy.
- Infekcje górnych dróg oddechowych. Dlaczego? Dlatego że oddychanie przez usta sprzyja infekowaniu tylnej ściany gardła oraz górnych dróg oddechowych.
- Kształtowanie się wad postawy.
- Słabe napięcie mięśnia okrężnego warg, niewydolność warg, wiotkość mięśni policzkowych, czego skutkiem będą trudności w jedzeniu, problemy z wydmuchaniem nosa. Mięśnie okrężne warg stają się słabe i wymagają wielu ćwiczeń, aby osiągnąć sprawność niezbędną do prawidłowej artykulacji niektórych głosek. Podobnie jest z językiem – trudność w uzyskaniu wzniesienia do pozycji wertykalno-horyzontalnej powoduje wady wymowy.
Jakie są przyczyny nieprawidłowego oddychania?
Do nieprawidłowości w oddychaniu z pewnością przyczynia się zbyt długie stosowanie smoczków, butelek ze smoczkiem oraz kubków niekapków, ponieważ wpływa to niekorzystnie na pracę mięśni warg i prawidłowy rozrost żuchwy. Brak bodźców do pracy mięśni warg może wpływać na kierowanie toru oddechowego przez jamę ustną.
Kolejną przyczyną oddychania przez usta może być wystąpienie infekcji i niedrożności nosa wywołanej katarem. Ponadto:
- Niewłaściwa pozycja podczas spania – zbyt niskie lub zbyt wysokie ułożenie głowy dziecka może powodować nieprawidłowości w obrębie narządu żucia.
- Przerost trzeciego migdałka lub migdałków podniebiennych.
- Alergiczny obrzęk nosa, skrzywienie przegrody nosowej.
- Inne choroby i wady anatomiczne w obrębie nozdrzy (np. polipy), które powodują, że podczas wdechu powietrze napotyka opór.
Oddychanie jest czynnością powiązaną z przyjęciem odpowiedniej pozycji żuchwy, warg, policzków, języka, ale także głowy oraz z zaangażowaniem mięśni oddechowych.
Niestety zdarza się również, że pomimo usunięcia przeszkody, np. trzeciego migdała, dziecko nadal pobiera powietrze drogą ustną – mówi się wtedy o nawykowym oddychaniu przez usta. Dlatego tak istotne jest, aby obserwować dziecko, jego sposób oddychania, i zasięgać porady specjalistów, gdy zauważymy niepokojące objawy.
Wesołe zabawy oddechowe
Ćwiczenia oddechowe stanowią ważny element w profilaktyce oraz w terapii logopedycznej. Nie tylko usprawniają funkcje oddechowe, lecz także stanowią fantastyczną rozrywkę, dając jednocześnie satysfakcję z osiągniętych wyników. Zabawy „w dmuchanie” wspomagają rozwój mowy, rozwijają wyobraźnię i zdolność koncentracji.
Warto przy tym pamiętać o kilku istotnych warunkach, które powinny być spełnione, aby zabawy były efektywne i sprawiały przyjemność:
- Nie wykonujemy ćwiczeń, gdy dziecko ma katar, przerost trzeciego migdałka czy krzywą przegrodę nosową, ponieważ wówczas nie wykona ich poprawnie.
- Zadbajmy, aby pomieszczenie było przewietrzone.
- Ćwiczmy, bawmy się często, ale krótko – jednorazowo nie dłużej niż 5 minut, aby nie doszło do hiperwentylacji.
Uwaga! Reklama do czytania

Jak się bawić?
- „Burza w szklance wody”, czyli zabawy z rurką i napełnioną wodą szklanką,
- „Dmuchane dołki”, czyli wydmuchiwanie przez słomkę powietrza bez dotykania wody,
- „Dmuchane zawody”, czyli kto szybciej? Kto dalej? Kto trafi do celu?
- przyciąganie/zasysanie rurką na wdechu lekkich przedmiotów, np. papierków, waty, pomponików, kulek styropianu,
- zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej powierzchni, następnie z chropowatej,
- rozdmuchiwanie materiałów sypkich: kaszy, ryżu, soli,
- dmuchanie przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w pojemniku,
- gwizdanie,
- dmuchanie na wiatraczek lub wiszące na sznurkach waciki, piórka,
- puszczanie baniek mydlanych,
- chuchanie na zmarznięte ręce czy gorącą zupę.
Pamiętajmy, że już od najwcześniejszych chwil życia dziecka warto prowadzić działania profilaktyczne związane m.in. z oddychaniem. Przy diagnozowaniu dysfunkcji związanych z tą czynnością należy uwzględnić leczenie, którego celem jest przede wszystkim likwidacja przyczyny powodującej trudność w pobieraniu powietrza przez nos. W tym celu zasięgnijmy opinii lekarza oraz logopedy.
Źródła:
I. Malicka, Oddychanie jako jedna z funkcji prymarnych, „Forum Logopedyczne” 2013, nr 21.
I. Malicka, Wstępne podsumowanie badań zaburzeń mowy u dzieci w wieku przedszkolnym z dysfunkcją fazy połykania i oddychania, „Logopedia Silesiana” 2014, nr 3.
D. Pluta-Wojciechowska, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom 2015.K. Szłapa, I. Tomasik, S. Wrzesiński, Zabawy oddechowe na wesoło, Gdańsk 2015.