Prawidłowe oddychanie, czyli jakie?
Już w okresie życia płodowego, mimo że płuca nie są jeszcze aktywne, ćwiczone są ruchy oddechowe. Po urodzeniu oddychanie jest możliwe poprzez udrożnienie jamy ustnej i nosowej, opuszczenie żuchwy i wysunięcie języka do przodu. To powoduje, że powietrze wydostaje się przez nos do krtani, tchawicy i pęcherzyków płucnych. Noworodek na początku oddycha tylko przez nos, dopiero później zdobywa umiejętność oddychania ustami. Funkcja ta jest ściśle powiązana m.in. z fizjologicznym oddychaniem. Jeśli dziecko oddycha przez usta, to jama nosowa nie może się prawidłowo ukształtować, czego konsekwencją może być nieprawidłowy rozwój mowy.
Podczas spoczynku język powinien być przyklejony do podniebienia – dzięki temu uzyskujemy wzniesienie szerokiego języka w tzw. pozycji wertykalno-horyzontalnej. Aby uzyskać takie ułożenie języka, jama ustna musi być zamknięta. Właściwe ułożenie języka jest natomiast warunkiem prawidłowego połykania. Po raz kolejny widać powiązanie z fizjologicznym oddychaniem przez nos. Oczywiście należy uwzględnić drożność jamy nosowo-gardłowej, czyli brak infekcji np. kataralnej.
Książeczki kontrastowe NATULI
Pakiet: Zupa + Pranie + Spacer
Proste i zabawne książeczki kontrastowe, które stymulują rozwój i naturalną ciekawość dziecka.
Konsekwencje nieprawidłowego oddychania
Jak wynika z przeprowadzonych badań, problemy z nieprawidłowym oddychaniem u dzieci najczęściej są związane z dolegliwościami laryngologicznymi, takimi jak przerośnięty trzeci migdał, migdałki podniebienne czy komplikacje po zabiegu usunięcia trzeciego migdałka.
Długotrwałe oddychanie przez usta może wywołać różne konsekwencje, m.in.:
- Nieprawidłowy rozwój narządu żucia, co może mieć duży wpływ na wymowę.
- Nieprawidłowy sposób połykania, gdy język nie unosi się do podniebienia, tylko napiera na przednie zęby, powodując ich wypychanie. To z kolei pogłębia wadę zgryzu i może się przyczyniać do niektórych wad wymowy.
- Infekcje górnych dróg oddechowych. Dlaczego? Dlatego że oddychanie przez usta sprzyja infekowaniu tylnej ściany gardła oraz górnych dróg oddechowych.
- Kształtowanie się wad postawy.
- Słabe napięcie mięśnia okrężnego warg, niewydolność warg, wiotkość mięśni policzkowych, czego skutkiem będą trudności w jedzeniu, problemy z wydmuchaniem nosa. Mięśnie okrężne warg stają się słabe i wymagają wielu ćwiczeń, aby osiągnąć sprawność niezbędną do prawidłowej artykulacji niektórych głosek. Podobnie jest z językiem – trudność w uzyskaniu wzniesienia do pozycji wertykalno-horyzontalnej powoduje wady wymowy.
Uwaga! Reklama do czytania
Jak zrozumieć małe dziecko
Poradnik świadomego rodzicielstwa
Karmienie piersią
Twoje mleko to cudowny dar. Naucz się nim dzielić.
Tylko dobre książki dla dzieci i rodziców | Księgarnia Natuli
Jakie są przyczyny nieprawidłowego oddychania?
Do nieprawidłowości w oddychaniu z pewnością przyczynia się zbyt długie stosowanie smoczków, butelek ze smoczkiem oraz kubków niekapków, ponieważ wpływa to niekorzystnie na pracę mięśni warg i prawidłowy rozrost żuchwy. Brak bodźców do pracy mięśni warg może wpływać na kierowanie toru oddechowego przez jamę ustną.
Kolejną przyczyną oddychania przez usta może być wystąpienie infekcji i niedrożności nosa wywołanej katarem. Ponadto:
- Niewłaściwa pozycja podczas spania – zbyt niskie lub zbyt wysokie ułożenie głowy dziecka może powodować nieprawidłowości w obrębie narządu żucia.
- Przerost trzeciego migdałka lub migdałków podniebiennych.
- Alergiczny obrzęk nosa, skrzywienie przegrody nosowej.
- Inne choroby i wady anatomiczne w obrębie nozdrzy (np. polipy), które powodują, że podczas wdechu powietrze napotyka opór.
Oddychanie jest czynnością powiązaną z przyjęciem odpowiedniej pozycji żuchwy, warg, policzków, języka, ale także głowy oraz z zaangażowaniem mięśni oddechowych.
Niestety zdarza się również, że pomimo usunięcia przeszkody, np. trzeciego migdała, dziecko nadal pobiera powietrze drogą ustną – mówi się wtedy o nawykowym oddychaniu przez usta. Dlatego tak istotne jest, aby obserwować dziecko, jego sposób oddychania, i zasięgać porady specjalistów, gdy zauważymy niepokojące objawy.
Wesołe zabawy oddechowe
Ćwiczenia oddechowe stanowią ważny element w profilaktyce oraz w terapii logopedycznej. Nie tylko usprawniają funkcje oddechowe, lecz także stanowią fantastyczną rozrywkę, dając jednocześnie satysfakcję z osiągniętych wyników. Zabawy „w dmuchanie” wspomagają rozwój mowy, rozwijają wyobraźnię i zdolność koncentracji.
Warto przy tym pamiętać o kilku istotnych warunkach, które powinny być spełnione, aby zabawy były efektywne i sprawiały przyjemność:
- Nie wykonujemy ćwiczeń, gdy dziecko ma katar, przerost trzeciego migdałka czy krzywą przegrodę nosową, ponieważ wówczas nie wykona ich poprawnie.
- Zadbajmy, aby pomieszczenie było przewietrzone.
- Ćwiczmy, bawmy się często, ale krótko – jednorazowo nie dłużej niż 5 minut, aby nie doszło do hiperwentylacji.
Uwaga! Reklama do czytania
Jak się bawić?
- „Burza w szklance wody”, czyli zabawy z rurką i napełnioną wodą szklanką,
- „Dmuchane dołki”, czyli wydmuchiwanie przez słomkę powietrza bez dotykania wody,
- „Dmuchane zawody”, czyli kto szybciej? Kto dalej? Kto trafi do celu?
- przyciąganie/zasysanie rurką na wdechu lekkich przedmiotów, np. papierków, waty, pomponików, kulek styropianu,
- zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej powierzchni, następnie z chropowatej,
- rozdmuchiwanie materiałów sypkich: kaszy, ryżu, soli,
- dmuchanie przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w pojemniku,
- gwizdanie,
- dmuchanie na wiatraczek lub wiszące na sznurkach waciki, piórka,
- puszczanie baniek mydlanych,
- chuchanie na zmarznięte ręce czy gorącą zupę.
Pamiętajmy, że już od najwcześniejszych chwil życia dziecka warto prowadzić działania profilaktyczne związane m.in. z oddychaniem. Przy diagnozowaniu dysfunkcji związanych z tą czynnością należy uwzględnić leczenie, którego celem jest przede wszystkim likwidacja przyczyny powodującej trudność w pobieraniu powietrza przez nos. W tym celu zasięgnijmy opinii lekarza oraz logopedy.
Źródła:
I. Malicka, Oddychanie jako jedna z funkcji prymarnych, „Forum Logopedyczne” 2013, nr 21.
I. Malicka, Wstępne podsumowanie badań zaburzeń mowy u dzieci w wieku przedszkolnym z dysfunkcją fazy połykania i oddychania, „Logopedia Silesiana” 2014, nr 3.
D. Pluta-Wojciechowska, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom 2015.K. Szłapa, I. Tomasik, S. Wrzesiński, Zabawy oddechowe na wesoło, Gdańsk 2015.