Rozwój trzylatka

Pewne zmiany pojawiają się u jednego dziecka tuż przed trzecimi urodzinami, a u innego miesiąc później. Na przestrzeni jednego roku, od około trzecich do czwartych urodzin, w zachowaniu malucha możemy zauważyć zarówno okresy spokoju, jak i te bardziej burzliwe. Przez to często typowa jest sytuacja, w  której zachowanie trzylatka opiera się na współpracy i otwartości, by pół roku później „zrobić miejsca” gwałtownym reakcjom, wynikającym z niepewności i braku poczucia bezpieczeństwa.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Trzeci rok życia

Wiek trzech lat to moment spokoju i równowagi. Po burzliwym okresie, kiedy potrzeba autonomii dziecka dominowała w jego zachowaniu, nadchodzi czas, kiedy maluch nastawiony jest na „tak”. To oznacza, że chętniej dzieli się przedmiotami, jak również własnymi spostrzeżeniami i opiniami. Jego stosunek do życia odzwierciedla się w otwartości i chęci współpracy, a także większym poczuciu bezpieczeństwa. Trzylatek nie przywiązuje już tak wielkiej wagi do codziennych rytuałów, jak robi to dwuipółlatek. Zauważa się, że dziecko w wieku trzech lat chętniej odda zabawkę bądź ustąpi, aby pozostać z kimś w dobrych stosunkach. W poprzednim okresie rozwojowym było do tego niezdolne. Można również stwierdzić, że „trzylatek zdecydowanym krokiem idzie do przodu na spotkanie przygody.” 

Dziecko w tym wieku lubi zabawę w dom. Czasami adoruje jednego z rodziców (zazwyczaj przeciwnej płci). Potrafi opowiedzieć o jakimś problemie, a do dorosłych odnosi się przyjaźnie i okazuje miłość bliskim. Trzyletni maluch wykonuje polecenia, a przy tym lubi słuchać historii na swój temat. 

Rozwój poznawczy

Uwaga i pamięć trzylatka mają mimowolny charakter – dziecko zwraca uwagę na atrakcyjne i silne dla niego bodźce. Podczas zabawy często zmienia przedmioty zainteresowania i przerywa czynności. Jego myślenie, mowa i spostrzeżenia związane są z działaniem. Dziecko w tym wieku potrafi prowadzić krótką rozmowę, posługując się przy tym niedługimi zdaniami, jak również powtórzyć krótki wierszyk czy piosenkę. Coraz większą przyjemność sprawia mu słuchanie bajek i łatwiej zapamiętuje szczegóły. Maluch w wieku trzech lat rozróżnia podstawowe kolory i potrafi liczyć do trzech. Wie również, jak się nazywa i ile ma lat. Zdarza się, że świat wyobrażony miesza mu się jeszcze z rzeczywistością. Bywa, że dziecko w tym wieku ma „niewidocznych” przyjaciół. Potrafi określić, co jest teraz i co będzie później oraz wymienić imię swojego przyjaciela. 

Małe dzieci, do trzeciego roku życia, posiadają zdolność koncentracji na rzeczach, które przyciągają ich uwagę tylko w danym momencie – na nagłym dźwięku czy pojawiającym się obrazie. Nie potrafią jeszcze skoncentrować się „na założeniach”, tzn. wysłuchać polecenia i wykonać zadania, żeby osiągnąć jakiś cel. U maluchów do trzeciego roku życia dominuje uwaga mimowolna, zaś w późniejszym wieku, kiedy dzieci zaczynają zdobywać nowe umiejętności, zaczyna pojawiać się uwaga dowolna. Dzieci do trzecich urodzin mają zdolność skupienia się na zabawie średnio od pięciu do piętnastu minut, a w późniejszym okresie potrafią skupić się na tym, co je faktycznie zaciekawi nawet do dwudziestu minut! Lecz w przypadku zorganizowanych zajęć skupienie to może trwać tylko około dziesięciu minut.   

Rozwój mowy

Począwszy od trzecich urodzin pojawia się gwałtowny wzrost złożoności, długości, a także gramatycznej poprawności zdań wypowiadanych przez dziecko, które zna już średnio 896 słów. Maluchy w tym wieku bardzo szybko pojmują, że istotny jest szyk wyrazów: (tatuś pocałuj, oznacza co innego niż pocałuj tatusia.) Około trzecich urodzin dzieci zaczynają dostrzegać zasady i poprawność języka, a także tworzyć pytania szczegółowe (nadal w bardzo uproszczonej formie, np. „Gdzie piłka?”). 

Emocje

Rozwój emocjonalny idzie w parze z rozwojem poznawczym, co oznacza, że zakres słów i rozwój mowy, determinują nazywanie uczuć i „poruszanie się” trzylatka w świecie emocji. Wzrasta wówczas zakres i liczba terminów określających emocje. Można dostrzec, że w trzecim roku życia dzieci, oprócz zewnętrznych symptomów danych emocji, takich jak płacz czy śmiech, potrafią wskazać również ich psychologiczny poziom. Umieją mówić zarówno o swoich, jak i cudzych przeżyciach wewnętrznych, np. „Nie chcę!”, „Zostaw!”. Nie należy oczekiwać, że małe dziecko będzie wprost i pełnymi zdaniami komunikować, o co mu chodzi. Wrażliwość rodziców i uważność na malucha pozwalają dostrzec targające nim emocje. Warto nadmienić, że dzieci lepiej radzą sobie z nazywaniem uczuć, jeśli dorośli w ich otoczeniu postępują w ten sposób – nazywając zarówno swoje emocje, jak również te, które przeżywają dzieci. Trzylatki coraz lepiej radzą sobie z rozumieniem przyczyn emocji i przewidywaniem ich skutków. Dla większości z nich rozpoznanie podstawowych uczuć na podstawie pokazanej ilustracji, nie stanowi problemu. Towarzyszy im wnioskowanie typu – „Jej oczy płaczą, jest smutna!”. W wieku trzech lat procesy regulacji emocji przechodzą na bardziej symboliczny poziom, ponieważ dzieci są coraz bardziej skłonne do myślenia na temat tego, co dzieje się dookoła. Podejmują przy tym zabawy na niby, które stanowią ujście dla ich uczuć, np. rozmowy z ulubionymi zabawkami. Dla wieku przedszkolnego, od trzeciego do piątego roku życia, typowa jest tzw. kontrola werbalna – czyli dzieci jako strategię autoregulacji emocji zaczynają traktować i wybierać m.in. rozmowy z innymi na temat uczuć i myślenie o nich. 

W przypadku rozładowywania napięć emocjonalnych znamienne dla trzylatka jest m.in. ssanie kciuka, związane z jakimś przedmiotem, występujące czasami nocą lub okazjonalnie w ciągu dnia. W przypływie silnych emocji zdarza mu się jąkać i zacinać. Warto zauważyć, że trzylatek rzadziej rozładowuje napięcia, podczas gdy już pół roku później obserwuje się wzmożenie częstotliwości rozładowywania napięcia emocjonalnego. Dziecko w wieku trzech i pół lat oprócz ssania palca, pluje, może się silnie jąkać, dłubać w nosie, obgryzać paznokcie, potykać i przewracać, czy przejawiać płaczliwość, a także mogą drżeć mu ręce. Taka zmiana zachowania u trzyipółlatków stanowi m.in. wynik zachwiania poczucia bezpieczeństwa.  

Dzieci w wieku trzech lat przejawiają lęki wizualne, typowe dla tego etapu rozwoju. Najczęściej wywołują w nich strach starzy, pomarszczeni ludzie, przerażające maski czy „czarownice”. Ponadto maluchy w trzecim roku życia boją się najczęściej ciemności, wieczornych wyjść rodziców, włamywaczy czy zwierząt.  

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Rozwój ruchowy

Wiek trzech lat to czas, kiedy dziecko najczęściej zaczyna się uczyć jeździć na trzykołowym rowerku. Trzylatek potrafi schodzić po schodach, trzymając się poręczy, bez problemu korzysta z urządzeń na placu zabaw oraz potrafi wskoczyć obunóż na schodek. Ponadto kopie i rzuca piłkę i umie stać chwilę na jednej nodze. 

Samodzielność

Zaufanie dziecięcej kompetencji sprzyja rozwojowi samodzielności dziecka. Można śmiało stwierdzić, że im mniej rodzica w działaniu, tym więcej dziecka w jego samodzielności! Wyręczanie czy pospieszanie malucha zdecydowanie przeszkadza mu w nabywaniu biegłości w określonych czynnościach. Za to uważność rodziców na wszelkie sygnały wysyłane przez dziecko, pozwala wychwycić moment, kiedy maluch jest gotowy, by stawić czoła nowym wyzwaniom rozwojowym.

Statystyczny trzylatek potrafi używać widelca, łyżki i sam je kanapki. Nalewa sobie również napój z butelki, czy dzbanka i pije z kubeczka. Umie sam się ubrać i rozebrać, choć nadal potrzebuje pomocy przy zapinaniu guzików i zamków. Dziecko w wieku trzech lat myje i wyciera ręce, potrafi umyć również zęby. Korzysta z toalety, choć może potrzebować pomocy przy podcieraniu. Część trzyletnich dzieci zasypia samodzielnie i śpi we własnym łóżku całą noc. Jednak część trzyipółlatków, z uwagi na charakterystyczny dla tego okresu spadek bezpieczeństwa, potrzebuje bliskości rodziców w nocy i ich obecności przy zasypianiu. 

Warto pamiętać, że dzieci różnią się między sobą i rozwijają we własnym tempie. Wymienione powyżej charakterystyki stanowią jedynie przybliżony schemat w ramach przyjętych norm rozwojowych. Zmiany w zachowaniu maluchów w dużym stopniu zależą również od tego, co dzieje się w rodzinie. Pojawienie się rodzeństwa, czy nagłe zmiany w życiu jak przeprowadzka, nie pozostają bez wpływu na funkcjonowanie dziecka.