Woda, cukier i pochodne morfiny – co znajdziemy w popularnych syropach na kaszel?

Kilka słów o kaszlu

Kaszel jest mechanizmem obronnym organizmu, który powstaje przez pobudzanie receptorów oskrzeli, krtani lub tchawicy. Dzieci są szczególnie narażone na tę dolegliwość, ponieważ ich układ oddechowy nadal się rozwija.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy kaszlu:

• kaszel mokry – towarzyszy mu uwalnianie się śluzu. Jego zadaniem jest usunięcie wydzieliny z dróg oddechowych. Nasila się rano. To tak zwany “dobry kaszel”;
• kaszel suchy – występuje najczęściej przy infekcjach wirusowych i powstaje na skutek uszkodzenia nabłonka. Objawia się uczuciem drapania w gardle, może mieć charakter napadowy i utrudniać dziecku sen. Jest bezproduktywny, jednak nie należy go hamować.

Jak działają syropy na kaszel?

Z kaszlem mokrym wszystko jest jasne – leczy się go syropami, które rozrzedzają wydzielinę i ułatwiają jej wykrztuszenie. Syropy na kaszel suchy działają natomiast na dwa sposoby: jedne hamują działanie receptorów obwodowo lub w ośrodkach zlokalizowanych w rdzeniu przedłużonym, czyli wyciszają odruch kaszlu, inne zaś regenerują śluzówkę. Dla dzieci zdecydowanie bezpieczniejsza jest druga opcja. Dlaczego?

Syropy o naturalnym składzie (np. z droserą) mają za zadanie zmniejszyć podrażnienie śluzówek przez ich nawilżanie i regenerację. Dzięki temu odruch kaszlowy występuje rzadziej, ale nie jest w żaden sposób hamowany. To ważne, bo w przypadku małych dzieci nadmierne wyciszenie odruchu kaszlu zwiększa na przykład ryzyko zachłyśnięcia. Dodatkowo, substancje czynne w syropie hamującym odruch kaszlu mogą powodować szereg działań niepożądanych.

Co znajdziemy w składzie syropów hamujących kaszel?

W aptekach dostaniemy mnóstwo syropów na kaszel suchy, ale warto wiedzieć, że część z nich zawiera substancje, których stosowanie jest dozwolone wyłącznie od konkretnego wieku i obarczone ryzykiem skutków ubocznych.

Na szczególną uwagę pod kątem działań niepożądanych zasługują poniższe składniki:

• butamirat (niewskazany u dzieci poniżej 3 roku życia),
• dextrometorfan (niewskazany u dzieci poniżej 6 roku życia oraz u osób chorujących na astmę),
• kodeina (niewskazana u dzieci poniżej 12 roku życia oraz w przypadku występowania astmy).

Kluczowe przy wyborze odpowiedniego preparatu jest więc bezwzględne trzymanie się informacji zawartych w ulotce lub na opakowaniu. Wszystkie syropy na kaszel zawierają także zapisy o możliwych skutkach ubocznych. Dlaczego powinniśmy unikać podawania dzieciom powyższych składników?

Kodeina, butamirat i dextrometrofan to kluczowe składniki syropów blokujących odruch kaszlu – wszystkie one mogą powodować senność, nudności, zawroty głowy czy zaburzenia koncentracji. Bezwzględnie nie wolno ich stosować w przypadku astmy! 

Kodeina

Najbardziej niebezpieczna wydaje się być kodeina. Ze względu na liczne, często groźne skutki uboczne kraje członkowskie Unii Europejskiej wprowadziły zakaz jej stosowania w preparatach dla dzieci poniżej 12 roku życia. Przeciwwskazane są również dla osób do 18 roku życia cierpiących na zaburzenia oddychania, kobiet w ciąży oraz matek karmiących piersią. Kodeina wpływa na ośrodkowy układ nerwowy i zamienia się w ciele w morfinę – u niektórych szybciej niż przewiduje norma. U dzieci natomiast dzieje się to w sposób nieprzewidywalny, przez co może prowadzić do problemów z oddychaniem. Nadmierne spożycie tej substancji powoduje także uzależnienie.

Butamirat

Butamirat z kolei jest lekiem, który działa na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym. W nieznaczny sposób rozkurcza mięśnie oskrzeli. Jego przedawkowanie może prowadzić z jednej strony do senności, zaburzeń równowagi i spadku ciśnienia, z drugiej zaś do pobudzenia i bólów brzucha.

Dextrometorfan

Dextrometorfan natomiast to pochodna morfiny. Tłumi kaszel przez zmianę progu wrażliwości ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym. Przy nadmiernym stosowaniu – uzależnia, a jego przedawkowanie grozi dezorientacją, objawami o charakterze psychotycznym, drgawkami, w skrajnych przypadkach nawet śpiączką.

Wzięliśmy pod lupę skład 5-ciu popularnych syropów na kaszel dostępnych w Polsce bez recepty:

1. DexaPico

zawiera wyciąg wodny z kwiatostanu lipy oraz bromowodorek dekstrometorfanu. Wyciąg z lipy łagodzi podrażnienia górnych dróg oddechowych, a dekstrometorfan hamuje powstawanie kaszlu w ośrodkowym układzie nerwowym. Wiek: od 2 lat. Działania niepożądane według ulotki: DexaP/co, podobnie jak inne leki, może powodować działania niepożądane – sporadycznie mogą wystąpić skórne reakcje alergiczne (świąd, pokrzywka), senność, zawroty głowy oraz objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak mdłości czy wymioty.

2. Theraflu kaszel

 to syrop, który także ma za zadanie wyhamować odruch kaszlu. Jego substancją czynną jest cytrynian butamiratu. Wiek: od 3 lat. Działania niepożądane według ulotki: senność, nudności, biegunka, pokrzywka. Lek Theraflu Kaszel może powodować senność. W związku z tym należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn. Dzieci stosujące lek powinny unikać jazdy na rowerze i hulajnodze.

3. Thiocodin

zawiera w swoim składzie substancje czynne: fosforan kodeiny półwodny i sulfogwajakol. Lek ten zmniejsza częstotliwość i natężenie kaszlu oraz działa wykrztuśnie. Wiek: powyżej 12 lat. Działania niepożądane według ulotki:  Najczęściej występujące działania niepożądane to: nudności i wymioty, zaparcia, zawroty glowy, uspokojenie.
Rzadzej występujące działania niepożądane: 

• reakcje nadwrażliwości (świąd, pokrzywka, wysypka, wypryski skórne)
• uforia, zabzrzenia nastroju
• zahamowanie ośrodka oddechowego, zmniejszenie częstości oddechu, spłycenie oddechu
• skurcze oskrzeli
• kołatanie serca
• spadek ciśnienia tętniczego i omdlenia
• senność
• zwężemie źrenic
• zatrzymanie moczu
• bóle głowy
• ostry ból brzucha z cechami bólu charakterystycznego dla schorzeń dróg żółciowych lub trzustki, dotyczy to głównie pacjentów po usunięciu pęcherzyka żółciowego
• zmniejszenie łaknienia
• nadmierna potliwość.

Kodeina może powodować wystąpienie omamów, zaburzeń wzroku i słuchu. Nadużywanie leków zawierających kodeinę wiiąże się z ryzykiem uzależnienia i wystąpienia objawów odstawiennych po nagłym przerwaniu podawania leku.
Sulfogwajakol w dużych dawkach może powodować podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

4. Acodin

to syrop, którego substancjami czynnymi są bromowodorek dekstrometorfanu i dekspantenol. Dekstrometorfan wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, a dekspantenol regeneruje błony śluzowe dróg oddechowych. Wiek: powyżej 12 lat. Działania niepożądane według ulotki: Rzadko senność, zawroty głowy, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty). Lek stosowany zgodnie z zaleceniami nie wpływa na sprawność psychomotoryczną. Stosowany w dawkach większych, niż zalecane działa hamująco na ośrodkowy układ nerwowy.

5. Actifed 

lek zawierający triprolidynę, pseudoefedrynę i dekstrometorfan. Wiek: powyżej 7 lat. Działania niepożądane według ulotki: Mogą wystąpić objawy pobudzenia lub hamowania ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej zgłaszano senność.  Opisywano również zaburzenia snu i rzadko omamy. Sporadycznie mogą wystąpić: wysypka skórna, z podrażnieniem lub bez podrażnienia, przyspieszenie czynności serca, suchość błony śluzowej jamy ustnej, nosa i gardła. Sporadycznie opisywano także zatrzymanie moczu u mężczyzn. Dekstrometorfan sporadycznie może powodować nudności, wymioty i zaburzenia żołądka i jelit.

Czy istnieje alternatywa w leczeniu suchego kaszlu?

Alternatywą są naturalne, bezpieczne syropy homeopatyczne, które nie wykazują skutków ubocznych. Ważnym składnikiem wielu tego typu preparatów jest drosera. Liście tej owadożernej rośliny zawierają następujące substancje czynne – enzymy proteolityczne, flawonoidy, garbniki czy naftochinony (droseron, juglon), które działają przeciwkaszlowo. Drosera posiada właściwości rozkurczające, dlatego może być stosowana w leczeniu astmy i przy zapaleniu oskrzeli. Działa również przeciwzapalnie i bakteriobójczo na paciorkowce, gronkowce i prątki wywołujące zapalenie górnych dróg oddechowych.

Syropy z droserą są szczególnie skuteczne w przypadku suchego, napadowego kaszlu. Poleca się je przy infekcjach gardła, migdałków, oskrzeli płuc oraz podczas grypy. Co ważne, specyfiki te można stosować u dzieci praktycznie bez żadnych ograniczeń wiekowych. Szybko przynoszą ulgę i zmniejszają dolegliwości, które utrudniają maluchom normalne funkcjonowanie.