Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci – objawy, leczenie, profilaktyka

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci jest wywoływane najczęściej przez bakterie, które fizjologicznie bytują w przewodzie pokarmowym, w dużej mierze w odbycie i tam nie wyrządzają żadnej szkody. Głównymi winowajcami są z reguły bakterie z rodzaju Escherichia coli lub Proteus, ale też Klebsiella, enterokoki czy paciorkowce. Jeśli przedostaną się one do dróg moczowych, wywołują zapalenie pęcherza, które – nieleczone – może prowadzić do groźnych powikłań.

Większość przypadków zakażenia układu moczowego to zapalenie pęcherza moczowego. Nie należy go lekceważyć, gdyż bakterie mogą wniknąć dalej, do jednej lub obu nerek, wywołując znacznie poważniejsze zakażenie – ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci. Co sprzyja infekcjom dróg moczowych?

Przeziębiony pęcherz – tak potocznie nazywa się zapalenie pęcherza moczowego. Wiemy jednak, że niska temperatura nie wystarczy, by doprowadzić do rozwoju infekcji. Dopiero gdy do dróg moczowych (które u zdrowego człowieka są jałowe) wnikną drobnoustroje i zaczną się namnażać, możemy mówić o zakażeniu układu moczowego. Do czynników ryzyka zalicza się m.in. aktywność seksualną, zbyt rzadkie oddawanie moczu, nietrzymanie stolca i wady wrodzone układu moczowego. 

Zakażenia układu moczowego. Objawy zapalenia pęcherza u dziecka

W okresie niemowlęcym oznaką takiej infekcji może być tylko wysoka gorączka bez żadnych objawów ze strony górnych dróg oddechowych (kataru, kaszlu). Zdarza się, że powyższym objawom towarzyszą:

• niepokój, 
• płaczliwość, 
• brak apetytu, 
• wymioty.

Jeśli dodatkowo zaobserwujemy, że mocz zmienił barwę, wygląd lub zapach, a także zmieniła się ilość oddawanego moczu, jest to sygnał alarmowy, że w dolnych drogach moczowych może się dziać coś złego.

Objawy zakażenia układu moczowego u dzieci starszych to m.in.:

• ból brzucha,
• ból dolnej części pleców,
• pieczenie i kłucie przy oddawaniu moczu,
• częstsze oddawanie moczu w zazwyczaj skąpej ilości.

Dzieci mogą unikać toalety ze względu na bolesne dolegliwości przy oddawaniu moczu. Często u dziecka, które potrafi już korzystać z nocnika, obserwujemy też nietrzymanie moczu lub moczenie się w nocy. Wszystkie powyższe objawy są wskazaniem do wizyty u lekarza.

Badanie moczu. Jak prawidłowo pobrać próbkę u niemowląt?

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego może być utrudnione, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe pobranie próbki moczu.

• Najlepiej użyć do tego specjalnych woreczków, dostępnych w aptekach, różnych dla obu płci. 
• Przed pobraniem próbki należy starannie umyć okolice narządów płciowych: u dziewczynek sromu i cewki moczowej, u chłopców penisa – ale bez ściągania na siłę napletka. 
• Następnie należy delikatnie osuszyć skórę i dokładnie, według instrukcji na opakowaniu, przykleić woreczek. 
• Najlepiej jeśli będzie to poranna próbka moczu, którą pobieramy rano po napojeniu dziecka. 
• Nie wolno zakładać i zostawiać woreczka na noc!

Starsze dziecko z zakażeniem układu moczowego – jak pobrać próbkę moczu?

U starszych dzieci z reguły udaje się pobrać próbkę moczu bezpośrednio do specjalnego pojemnika na mocz. 

• Wcześniej także należy dokładnie podmyć dziecko. 
• Mocz powinno się pobrać, w miarę możliwości, ze środkowego strumienia, czyli dopiero po wypłynięciu pierwszych kropli podstawić pojemniczek. Pierwsza porcja moczu przepłukuje cewkę moczową, dlatego środkowa porcja jest najbardziej wiarygodna do badania. 
• Można także wstawić pojemnik do nocnika (nocnik także trzeba dokładnie umyć!), może uda się dziecku do niego „wcelować”.

Zapalenie układu moczowego. Jak interpretować wyniki badań?

Próbkę moczu zanosimy do badania do laboratorium jak najszybciej. Obecność w moczu białka, krwinek, ciał azotowych lub nadmiernej ilości leukocytów świadczy o infekcji dróg moczowych. Jeśli zaistnieje konieczność włączenia antybiotyku do leczenia, warto wykonać jeszcze jedno badanie moczu, tym razem na posiew. Trzeba pamiętać, że do tego badania używamy jałowych pojemników lub woreczków do pobierania próbki moczu! Badanie to ma na celu określenie ilości i rodzaju bakterii, umożliwia zatem podanie takiego antybiotyku, na który dany szczep bakterii będzie wrażliwy. W ten sposób zwiększamy skuteczność i bezpieczeństwo leczenia.

Zakażenie dróg moczowych. Leczenie zapalenia pęcherza

Przy infekcji pęcherza warto wdrożyć postępowanie, które zapobiegnie dalszemu rozwojowi zakażenia lub nawet je zahamuje, przyspieszy wyleczenie oraz pomoże w złagodzeniu objawów.

Nawadnianie i ciepła kąpiel – naturalny sposób na infekcje dróg moczowych

Przede wszystkim należy podawać dużo płynów do picia, które pozwolą na rozcieńczenie moczu, zwiększą ilość oddawanego moczu, co spowoduje wypłukanie bakterii z dróg moczowych i zmniejszy podrażnienie. Podajmy głównie letnią wodę, ziołową herbatkę oraz wodę z sokiem z żurawiny. Ostatnia z nich zawsze jest wskazana w leczeniu zakażeń układu moczowego, ponieważ zmniejsza możliwość przyczepienia się bakterii do ścianek pęcherza moczowego. Żurawinę można także podawać w postaci kisielu, najlepiej domowej roboty. Zdecydowanie należy unikać napojów gazowanych oraz zawierających kofeinę, ponieważ podrażniają pęcherz.

Ulgę w objawach może także przynieść ciepła kąpiel z dodatkiem naparu z rumianku, kory dębu lub nagietka. Zioła te działają przeciwzapalnie, łagodząco, rozkurczowo, moczopędnie oraz zmniejszają ból. Warto zadbać o to, by dziecko często chodziło do toalety i dużo siusiało, ponieważ zalegający mocz sprzyja namnażaniu się bakterii i może nasilać objawy infekcji.

Zapalenie pęcherza u dzieci – naturalne leki homeopatyczne

Dobrym sposobem na zapalenie dróg moczowych jest zastosowanie leków homeopatycznych. Są to naturalne i bezpieczne środki, które można podawać nawet niemowlętom i małym dzieciom.

• Pierwszym lekiem, po który powinniśmy sięgnąć, jest Cantharis vesicatoria. Jest wskazany w typowych symptomach infekcji pęcherza, takich jak ból w czasie oddawania moczu, pieczenie, uczucie palenia, częste oddawanie moczu, który ma zazwyczaj zmieniony kolor – jest ciemnożółty, czerwonawy lub brunatny. 
• Jeśli zaś dziecko skarży się, że je boli, piecze i kłuje, a dodatkowo zaobserwujemy, że okolice ujścia cewki moczowej są zaczerwienione i opuchnięte, wówczas wskazany będzie lek Apis mellifica.
• Przy silnym parciu na pęcherz, gdy dziecko jednak oddaje bardzo niewiele moczu (czasem tylko kilka kropli), a dodatkowo narzeka na pieczenie i ból przy siusianiu, pomoże Mercurius solubilis. 
• Mercurius corrosivus natomiast można włączyć do terapii, gdy zaobserwujemy, że mocz jest ciemny, a nawet podbarwiony krwią.

Zakażenie układu moczowego – po jakie leki homeopatyczne jeszcze warto sięgnąć?

Odpowiednio dobrany lek przyniesie ulgę w objawach. Ponadto zapobiegnie rozwojowi infekcji, a nawet jest w stanie ją zatrzymać.

• Gdy zapaleniu pęcherza towarzyszy wysoka gorączka, ogólne złe samopoczucie i nadwrażliwość na dotyk okolic ujścia dróg moczowych, ulgę przyniesie Belladonna. 
• Często stosowanym specyfikiem jest również Arsenicum album, który jest pomocny, gdy malec jest osłabiony, blady, gorączkuje, skarży się na piekące bóle, natomiast pomaga mu ciepła kąpiel, ciepła nasiadówka lub ciepły termofor położony na podbrzusze.
• Jeśli zapalenie pęcherza moczowego jest efektem silnego wyziębienia, np. po kąpieli w zimnym morzu lub przemarznięciu po zabawie na śniegu, skuteczny będzie Aconitum napellus.
• Gdy zaś pojawia się wskutek zabiegów dotyczących dróg moczowych, np. cewnikowania, warto sięgnąć po lek Staphysagria.

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci. Gdy konieczny jest antybiotyk…

Jeśli infekcja pęcherza u dziecka wymaga podania antybiotyku, należy pamiętać, aby podawać go do samego końca, nawet jeśli objawy ustąpiły przed zakończeniem zaleconej kuracji. Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań, aby do takiego leczenia włączyć wszystkie wyżej wymienione, naturalne sposoby walki z infekcją.

Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci – zapobieganie

Przede wszystkim ważne jest dbanie o higienę okolic intymnych.

• Po każdym oddaniu stolca dziecko należy dokładnie umyć, najlepiej ciepłą wodą z delikatnym mydłem. Korzystanie z nawilżanych chusteczek nie zawsze jest korzystne – są nasączone detergentami, które mogą podrażnić skórę i śluzówki okolic krocza. Można ich używać sporadycznie, ale na co dzień lepiej z nich zrezygnować.
• Należy uczyć dziecko właściwej higieny okolic intymnych (bez silnego pocierania i szorowania) i nawyku codziennej zmiany bielizny.
• Dzieciom warto często zmieniać pieluszki, które szybko stają się siedliskiem bakterii i grzybów.
• Warto używać pieluszek wykonanych z materiałów dobrze przepuszczających powietrze.
• Należy dbać o czystość wanny i toalety, z których korzysta dziecko.
• Warto używać delikatnych, naturalnych kosmetyków do mycia.
• W miarę możliwości warto unikać kąpielisk i basenów lub wybierać te sprawdzone;
• Należy uczyć dziecko odpowiedniego korzystania z toalet publicznych, np. stosowania jednorazowych nakładek higienicznych, dostępnych w aptekach.

Zakażenie układu moczowego. Aby zminimalizować ryzyko infekcji, warto zadbać o odporność

Ponadto należy dbać o ogólną odporność dzieci, aby zmniejszyć podatność na „złapanie” infekcji. Istotną kwestią jest również unikanie zaparć, które sprzyjają zapaleniom pęcherza. Przyczyniają się one do intensywnego namnażania się bakterii jelita grubego. Wiąże się to nie tylko z właściwą dietą, ale także z odpowiednim nawadnianiem dziecka.

Jeśli mimo wszystko problem infekcji pęcherza powraca zbyt często, koniecznie trzeba wykonać badania diagnostyczne wykluczające istnienie wad w układzie moczowym. Jeśli zostanie wykryta jakaś wada, lekarz zaleci leczenie indywidualne.

Konsultacja: dr Alina Małmyszko-Czapkowicz