Co widzi niemowlę? Rozwój wzroku dziecka w pierwszym roku życia

W czasie życia płodowego na dziecko nie działają niemal żadne bodźce wzrokowe. Choć jego źrenice na tym etapie zwężają się i rozszerzają, powłoki brzuszne skutecznie utrudniają docieranie nawet ostrego, nierozproszonego światła do wnętrza macicy. Nic dziwnego, że tuż po porodzie noworodek odwraca głowę od źródeł światła i mruży powieki. Z czasem jednak jego wzrok adaptuje się do nowych warunków, a dziecko widzi coraz więcej kolorów, dostrzega głębię, a w końcu wychwytuje nawet najdrobniejsze szczegóły.

Co widzi noworodek? Kiedy dziecko zaczyna widzieć?

Tuż po porodzie wzrok niemowlaka jest jednym z najsłabiej rozwiniętych zmysłów. Noworodek widzi niewyraźnie, nie dostrzega głębi, a jego pole widzenia jest bardzo wąskie. W pierwszych tygodniach życia nie rozróżnia kolorów, widzi jedynie kontrastowe zestawienia bieli i czerni. Trudno jest mu skoncentrować wzrok na poruszających się obiektach, najlepiej widzi przedmioty znajdujące się w odległości 20-30 centymetrów. Ograniczone widzenie chroni dziecko przed nadmiarem bodźców, pozwala również na bezpieczne poznawanie świata. Aby niemowlę z każdym dniem widziało coraz lepiej, warto stymulować jego wzrok – należy to jednak robić powoli i z umiarem. U niemowlęcia, którego rozwój jest zakłócony, taka stymulacja jest natomiast niezbędna. Dotyczy to przede wszystkim dzieci, które po porodzie przebywają w inkubatorze. W takim środowisku mają one ograniczone możliwości ćwiczenia funkcji wzrokowych, dlatego ich wzrok potrzebuje więcej czasu, by zacząć funkcjonować prawidłowo.

Jak wspierać wzrok noworodka?

Aktywność wzrokowa w pierwszych miesiącach życia dziecka wpływa korzystnie na utrzymanie aktywności komórek mózgowych na wysokim poziomie. Jest ona również podstawowym etapem rozwoju inteligencji i komunikacji językowej. Wszystkie te czynniki sprawiają, że stymulowanie rozwoju wzroku niemowlęcia nie powinno być odsuwane na boczny tor. Wielu rodzicom, zwłaszcza debiutującym w nowej roli, wydaje się, że nie mają oni dostatecznych kompetencji do wspierania wzroku noworodka. Nie jest to prawda. Zadanie to możemy z powodzeniem realizować, wykorzystując książeczki kontrastowe i inne, oparte na kontrastach i wyraźnych konturach pomoce i gadżety – karty, albumy sensoryczne, zabawki czy karuzele do łóżeczka. Dlaczego tak ważne są kontrasty? Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, zdrowe dziecko w pierwszych dniach po porodzie widzi wszystko jak przez gęstą mgłę. Preferuje proste, kontrastowe wzory i wyraźnie zaznaczone kontury, bo te są dla niego dużo bardziej widoczne. Niestety, pastelowe zabawki czy książeczki – choć atrakcyjne dla osoby dorosłej – nie zostaną jeszcze docenione przez małego odbiorcę. Z czasem, gdy ostrość widzenia będzie coraz lepsza, a kolekcja widzianych przez niemowlę barw znacznie się poszerzy, pastele wrócą do łask.

Książeczki kontrastowe i ich wpływ na wzrok dziecka w pierwszym miesiącu życia

Zatrzymamy się jeszcze na chwilę przy książeczkach kontrastowych. W księgarniach znajdziemy dziś mnóstwo takich publikacji, jednak wybierając pierwsze książki do biblioteczki dziecka, warto postawić na pozycje, które będą uwzględniały jego potrzeby. A te z każdym tygodniem będą coraz większe. Bo o ile w pierwszych dniach życia rzeczywistość w oczach noworodka jest jedynie niewyraźnym, czarno-białym filmem (często zresztą przerywanym drzemkami), o tyle kolejne tygodnie przyniosą już duże zmiany. Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley wynika, że już dwutygodniowe dzieci reagują na kolory i potrafią odróżnić czerwony przedmiot od zielonego. Preferują kolor biały, czerwony i żółty, nie przepadają z kolei za czarnym, zielonym i niebieskim. To, co widzą, dalekie jest jeszcze od ostrego widzenia dorosłych, ale za niedługo się to zmieni. Najlepszym dowodem na to jest fakt, że już w wieku dziewięciu tygodni czułość na kontrast u niemowlęcia stanie się dziesięć razy większa w porównaniu do pierwszych dni życia, a tym samym stanie się prawie tak dobra, jak u osoby dorosłej.

Jakie książeczki kontrastowe wybrać?

Aby dziecko nauczyło się rozróżniać kolory, jego oczy potrzebują długiego treningu. Wśród książeczek kontrastowych, na które warto zwrócić uwagę, znalazła się m.in. „Seria Dobra Książeczka” i „Oczami maluszka”. W ostatnich miesiącach do wspomnianych publikacji dołączyła również seria książeczek kontrastowych dla najmłodszych, która ukazuje się nakładem wydawnictwa Natuli. Tworzą ją obecnie trzy tytuły – „Pranie”, „Zupa” i „Spacer”. Ich autorką jest Aleksandra Brambor-Rutkowska, ilustracje z kolei stworzył Paweł Mildner. W każdej książeczce znajdziemy pełną obrazów i dźwięków opowieść o codziennych, znanych każdej rodzinie czynnościach – robieniu prania, gotowaniu zupy i wybraniu się na spacer. Proste słowa i wyrazy dźwiękonaśladowcze wprowadzą dziecko w świat odgłosów, a oglądanie kolorowych ilustracji o wyraźnie zarysowanych kształtach korzystnie wpłynie na zmysł wzroku dziecka. 

Na co najchętniej spogląda miesięczne dziecko?

Wspólną lekturę najlepiej rozpoczynać wtedy, gdy niemowlę jest najedzone i wyspane, ma suchą pieluszkę i wygodne ubranko, a ponadto leży w komfortowej, bezpiecznej pozycji. Warto pamiętać o tym, by książeczki kontrastowe umieszczać po prawej lub lewej stronie głowy niemowlęcia, a nie bezpośrednio nad jego twarzą. Noworodek znacznie lepiej widzi obiekty znajdujące się na obrzeżach pola widzenia. Możemy również powoli przybliżać i oddalać od twarzy dziecka kolorowe ilustracje – zauważymy wówczas, że niemowlę patrzy w pierwszej kolejności na skontrastowane krawędzie. W ten sposób, dzięki zmysłowi wzroku, uczy się granic obiektów, co w przyszłości ułatwi mu chwytanie zabawek i nabywanie innych, bardzo ważnych umiejętności.

Co widzi dziecko w drugim miesiącu życia?

Po szóstym tygodniu życia dziecko zaczyna dostrzegać obiekty umieszczone na wprost jego twarzy, a pod koniec drugiego miesiąca zaczyna wodzić za nimi oczami. To przełomowy moment w rozwoju wzroku dziecka. Pojawia się wówczas widzenie stereoskopowe, czyli zdolność obu oczu do równoczesnego widzenia głębi i oceniania odległości konkretnych przedmiotów. W trzecim miesiącu życia dziecko zaczyna reagować uśmiechem na uśmiech, coraz chętniej obraca też główkę za poruszającymi się obiektami, a tym samym aktywnie poszukuje informacji o otaczającym je świecie. Badania dowodzą, że niedługo przed czwartym miesiącem życia niemowlęta preferują barwę czerwoną i żółtą, ponieważ stymulują one układ nerwowy. Chętniej (i dużo dokładniej) przyglądają się też bardziej skomplikowanym ilustracjom.

Rozwój wzroku niemowlęcia w kolejnych miesiącach życia

W okolicach czwartego miesiąca życia dziecko zaczyna widzieć trójwymiarowo. Z ogromną ciekawością zaczyna oglądać swoje ręce, wyciąga je do zabawek, i, choć nie potrafi jeszcze przewracać stron, coraz chętniej przegląda kartonowe książeczki kontrastowe. Pięciomiesięczne dziecko uczy się doskonalić kojarzenie i zapamiętywanie, koncentruje uwagę na ustach czytającego opowiadania rodzica i zaczyna skupiać wzrok na bardziej skomplikowanych kształtach. Drugie półrocze również przynosi wiele ważnych umiejętności – podążanie wzrokiem za przedmiotem, który upadł na podłogę, wskazywanie palcem konkretnych obiektów i aktywne szukanie zabawki, która znikła z pola widzenia dziecka.

Pierwszy rok życia to czas najintensywniejszego rozwoju wzroku dziecka. Aby jednak niemowlę mogło dobrze widzieć otaczającą je rzeczywistość, potrzebuje długich tygodni treningu i odpowiednich, dostosowanych do jego potrzeb bodźców wzrokowych. Nie zapominajmy jednak, że oprócz książeczek kontrastowych i kolorowych zabawek, jednym z najważniejszych bodźców jest nasza twarz. Częsty kontakt wzrokowy, uśmiechanie się, robienie min i opisywanie świata stanowią nie tylko doskonałe ćwiczenia, ale też pogłębią więź emocjonalną między nami a naszymi dziećmi.

Zobacz KSIĄŻECZKI I KARTY KONTRASTOWE w księgarni Natuli.