Jak wspierać dzieci w rozwiązywaniu szkolnych konfliktów

Niejednokrotnie pojawia się wówczas pomysł szkoleń, warsztatów, zajęć dla młodzieży. Coraz częściej wybierane jest Porozumienie bez przemocy Marshalla Rosenberga, jako podejście wartościowe w takich sytuacjach. To nas bardzo cieszy, bo widzimy w nim wielką wartość.

Otwórz się na kontakt

NVC (z ang. Nonviolence Communication) to takie podejście (zarówno do siebie, jak i do drugiego człowieka), które jest oparte na uważności na uczucia i potrzeby. Fundamentem jest tu gotowość budowania kontaktu, dbania o relację i dopiero w sytuacji porozumienia wypracowuje się rozwiązania uwzględniające potrzeby obu stron.

W Porozumieniu bez przemocy chcemy zaprosić obie strony do wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny, do działania motywowanego ochotą czy gotowością wewnętrzną powstałą w oparciu o swoje własne potrzeby. Działanie nie może być wynikiem przymusu. Do dokonania takich zmian potrzebne jest zaufanie, otwartość na rozmowę o życiu, naszych uczuciach, potrzebach, o tym co ważne i na czym nam zależy. Jednym z fundamentów takiego podejścia jest autentyczność i budowanie kultury informacji zwrotnej. Odejście od mówienia “musisz to zrobić”, na rzecz wyjaśniania sensu danego działania i określenia naszej intencji.

Rys. Opracowanie własne autorek

Uwierz w moc empatii

Widzimy w edukacji duże pole do działania w zgodzie z założeniami NVC, bo coraz częściej zauważamy, że zarówno kadry zarządzające oświatą, jak i nauczyciele, opiekunowie, rodzice i dzieci, cenią działania oparte o wartości, sens i wypływające z wzajemnego zrozumienia.

W Porozumieniu bez Przemocy mówiąc o empatii, mamy na myśli uważność i ciekawość na uczucia oraz potrzeby swoje oraz uczucia i potrzeby drugiej osoby. Chcemy odejść od szukania winnego i udowadniania, kto ma rację, na rzecz bycia w kontakcie. Ów kontakt ma być osadzony na dialogu, który służy życiu, poznawaniu siebie i budowaniu rozwiązań z miejsca wzajemnego usłyszenia siebie. Z pracy z radami pedagogicznymi, rodzicami uczniów i uczniami, a także na podstawie swoich rodzicielskich doświadczeń wnioskujemy, iż obecnie w systemie edukacji istnieje ogromna potrzeba empatii dla wszystkich. Dodatkowo – my wierzymy w jej moc! Wierzymy, że rozmawianie o potrzebach (uniwersalnych ludzkich jakościach, takich jak bezpieczeństwo, bycie wysłuchanym, bycie branym pod uwagę, akceptacja, rozwój i wiele, wiele innych) pomaga nam budować porozumienie i rozwiązania, które uwzględniają wszystkich.

Z empatią łatwiej budować porozumienie. A budujemy je, gdy zamiast oceniać mówimy o tym, co dla nas ważne. Co więcej, w słowach drugiej osoby możemy usłyszeć, co dla niej jest ważne i wówczas pojawia się przestrzeń na kontakt i relację. Budowanie porozumienia wymaga odwagi i umiejętności zarządzania swoimi emocjami. Należy także posiąść zdolność odczytywania słów drugiej osoby nie dosłownie, lecz właśnie z empatią, by w zamian bycia w kontakcie jedynie ze sobą, znaleźć, w zgodzie ze sobą, przestrzeń również dla drugiej osoby.

Rys. Opracowanie własne autorek

Widzimy, iż fundamentem wprowadzania NVC do powszechnej edukacji, jest przede wszystkim praca z dorosłymi. Gdy dorośli zaczynają mówić jednym głosem – głosem empatii i tego, co dla nich ważne, jednocześnie mając w sobie autentyczną ciekawość tego, co ważne dla młodzieży – tworzy się przestrzeń na dialog i współpracę. Buduje się wówczas zaufanie – warto podkreślić, że NVC nie jest metodą komunikacji; to podejście do siebie i drugiego człowieka przy jednoczesnym szacunku do tego, co w nas wszystkich w danym momencie żywe i ważne.

Podczas warsztatów z radami pedagogicznymi pojawia się niekiedy pytanie o granice, czy w Porozumieniu bez przemocy w ogóle jest na nie miejsce. Odpowiadamy wtedy, że ani podejście typu “wszystko-wam-wolno”, ani “ja-tu-rządze”, nie są wyrazem Porozumienia bez przemocy. “Uczymy granic” innych (mówiąc o granicach mamy na myśli raczej pokazywanie czy wzajemne rozmowy o granicach, niż uczenie kogoś granic) mówiąc im o tym, jak wyglądają nasze granice. Mówimy wówczas o tym, co dla nas ważne i z czym nam jest trudno, przy jednoczesnym zachowaniu ciekawości, jak to wszystko jest odbierane przez drugą osobę, co dla niej jest istotne, i dlaczego.

Książki o rozstaniu i rozwodzie: wsparcie dla dzieci i dorosłych

Książki o rozstaniu i rozwodzie dostępne w naszej księgarni mają na celu wspieranie całej rodziny. Bez względu na wiek, każdy członek rodziny znajdzie tutaj coś, co pomoże mu lepiej zrozumieć własne uczucia i odnaleźć nową równowagę. Dzięki literaturze można odkryć, że nawet po rozstaniu możliwe jest stworzenie szczęśliwego, pełnego wsparcia środowiska dla dziecka.

Zobacz kolekcję

Jak wprowadzić Porozumienie bez przemocy do szkoły?

Nasza wieloletnia i różnorodna praktyka pozwala nam nakreślić poniższe kroki wspierające wprowadzenie Porozumienia bez przemocy w waszej placówce. Zapraszamy do ich prześledzenia.

4 kroki wspierające wprowadzenie NVC do szkoły:

Sprawdzenie intencji – dlaczego pojawia się chęć wprowadzenia NVC? Jakie stoją za tym pobudki? Czy dzieje się coś w waszej szkole, co budzi niepokój? Czy chcecie rozwijać swoje kompetencje i budować silne relacje z uczniami, rodzicami, w radzie pedagogicznej, między uczniami?
Szukanie możliwości zapoznania się i zgłębienia NVC przez dorosłych (nauczycieli i rodziców): kursy online, kursy stacjonarne, książki oraz wspierające się grupy empatii; wybranie takich, które spotkają się z możliwościami i potrzebami waszej szkoły.
Własna praktyka dorosłych: przyglądanie się ważnym, trudnym, ale też łatwym sytuacjom z życia codziennego, w kontekście budowania własnej świadomości. Warto zastanowić się nad tym, co się zdarzyło, jakie uczucia i potrzeby się pojawiły u obu stron i co ewentualnie można z tym zrobić. Zachęcamy do wprowadzenia takich praktyk w waszej placówce. Może to być wspólna przerwa z koleżanką lub kolegą, z którą/ym będzie okazja omówić “trudną” sytuację; można zapisywać przykłady takich sytuacji do najbliższej rady pedagogicznej i wówczas je omówić; można okazywać sobie empatię ad hoc wywieszając plakaty z listą uczuć i potrzeb w klasach, w pokoju nauczycielskim.
Regularna refleksja. Stale sprawdzajcie, z czym macie największą trudność, w jakich jeszcze obszarach chcecie się rozwijać – czy są to na przykład mediacje między dziećmi, relacje z rodzicami, czy może relacje z dziećmi z trudnościami w uczeniu się; refleksja dotyczy także codziennych, najmniejszych nawet sukcesów, każdy sukces należy bowiem celebrować. Jeśli któryś z tematów wyda wam się niezwykle ważny, poszukajcie trenerów, kursów, materiałów, które wesprą was w pracy nad nim.

To tylko niektóre z pomysłów. Naszą intencją jest, abyście zadbali o to, by “ułatwiać” sobie kontakt z tym, co się w was lub innych dzieje i szukali strategii, które służyć będą zaufaniu, bezpieczeństwu i budowaniu relacji w szkole. Ważne, by dialog był normą, a nie doświadczeniem zdobywanym raz na jakiś czas na warsztatach. Kluczowa jest relacja, dlatego tak bardzo wierzymy w moc wspierania nauczycieli i kadry, by to oni, w codziennych sytuacjach, mogli docierać do siebie i uczniów jednocześnie. Muszą mieć do takich działań odpowiednie zaplecze, dlatego tak istotne jest regularne wspieranie nauczycieli i dawanie im przestrzeni na empatię, na zrozumienie swoich potrzeb, uczuć i planowanie działań z tego miejsca, a nie wymaganie od nich reaktywności.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Granice dzieci i dorosłych

Prosta w zastosowaniu koncepcja granic osobistych pomaga porozumiewać się i współpracować z dzieckiem, unikać nieporozumień i codziennych dramatów.

Odwiedź księgarnię Natuli.pl

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych

Kolejnym aspektem jest wprowadzanie Porozumienie bez przemocy w sytuacjach kryzysowych, czyli wówczas, gdy w klasie bądź grupie doszło do konfliktu, czy to między dorosłymi, czy dziećmi. Ma to duży sens, bo wspiera społeczność w doświadczaniu przestrzeni dialogu, odbudowuje zaufanie i poczucie bezpieczeństwa oraz otwiera drogę do budowania grupy na nowo, poprzez dialog.

Często w swojej pracy prowadzimy kręgi relacji oparte na NVC. W ciągu 2-3 godzin wspieramy grupy w rozmowie na temat konfliktowych zdarzeń. Takie momenty mają dużą moc transformacji relacji oraz wypracowania rozwiązań nawet dla najtrudniejszych sytuacji. Wsparcie objawia się w dbałości o wszystkich: nauczycieli, uczniów i ich rodziców.

Aby takie podejście miało sens i zastosowanie ważne jest, by działania:

były podejmowane regularnie, możliwie najczęściej wtedy, kiedy jest taka potrzeba
były przyczynkiem do budowy w danej społeczności systemu, rozwijającego kompetencje, pozwalające zapobiegać trudnym sytuacjom tam, gdzie to jest możliwe.

Pracując kilka razy metodą kręgu relacji NVC w klasach 4-6, słyszałyśmy młodzież mówiącą jasno, iż teraz (gdy sytuacja została już wyjaśniona a konflikt rozwiązany) chcą poprosić dorosłych, by wsparli ich we wzajemnym słuchaniu się (szczególnie, gdy mają różne zdania oraz gdy emocje są silne). Prosili także o to, by dorośli pomogli im nauczyć się tego, jak kłócić się konstruktywnie, mówić jasno o tym, co dla nich ważne, ale też zrozumieć, kiedy trzeba chronić swoje granice. Gdy to usłyszałyśmy, odczułyśmy poruszenie w sercu, które trwa do teraz. Jakaś mądrość płynie z głów i serc tych młodych ludzi, wystarczy ich wesprzeć i stworzyć przestrzeń do kontaktu ze sobą. To kluczowy moment byśmy my, dorośli, faktycznie ich w tym, o co proszą, wspierali.

Obserwując nasze własne dzieci, jak również bazując na doświadczeniu w pracy w szkole, z radami pedagogicznymi, uczniami oraz ich rodzicami widzimy, że dzieci i młodzież najlepiej uczą się przez naśladowanie. Widząc i słysząc, jak my, dorośli, odnosimy się do siebie oraz do nich, wypracowują w sobie pewne wzorce. Są niezwykle wyczuleni na spójność i autentyczność – nie bez kozery to właśnie dziecko, w znanej legendzie, krzyknęło z tłumu: “Cesarz jest nagi!”. Dzieci i młodzież szczerze mówią nam o tym, co działa, a co nie, co im doskwiera, z czym mają problem, a co ich cieszy. My musimy tylko zadbać o atmosferę zaufania, dialogu, otwartości na feedback oraz akceptacji dla różnych zdań.