Kiedy mówię „bądź grzeczny, bo Mikołaj nie przyniesie ci prezentu”, myślę „daj mi chwilę spokoju”

Istota historii o Świętym Mikołaju

Czerwona czapka, długa broda i worek prezentów. Poczciwy starszy pan w czerwonym stroju stał się symbolem świąt Bożego Narodzenia. Jednak nie zawsze tak było. Nie każdy zna pochodzenie pięknej tradycji związanej z obdarowywaniem bliskich w czasie świąt. Pierwowzorem dzisiejszego Mikołaja był w istocie inny Mikołaj. Święty Mikołaj z Miry był biskupem żyjącym na przełomie III i IV wieku. Zasłynął z tego, że cały swój dobytek rozdał biednym i potrzebującym. Wiąże się z nim wiele historii, które mówią o jego bezinteresownej pomocy bliźnim. Obchodzone 6 grudnia Mikołajki to pamiątka po dawnym święcie, które obchodzono na cześć św. Mikołaja właśnie tego dnia. Dawniej był to czas dający początek  przygotowaniom do świąt. W tych dniach ludzie składali sobie wzajemnie adrobne podarki nie tylko na znak sympatii, ale też jako wsparcie w trudnym zimowym okresie. Ten, kto miał jakiekolwiek dobra, którymi mógł się podzielić z innymi, zwyczajnie to robił. Mogło być to jedzenie, odzież lub ręcznie robione zabawki dla dzieci. Ta tradycja przetrwała do dziś i wiele osób prywatnych, a także firm i usługodawców niesie każdego roku w tym okresie pomoc dla potrzebujących. Istotą historii o św. Mikołaju jest bowiem bezinteresowność i pomoc drugiemu człowiekowi.

Od historii o dzieleniu się do straszenia dzieci

Dziś historia o Świętym nie jest już tak często wspominana. W domowych zaciszach panują różne tradycje i każda rodzina ma swój własny sposób obchodzenia świąt Bożego Narodzenia. Jedni spędzają je w domu, inni wolą wyjechać. Zaś drobne upominki często zastępują nieco bardziej okazałe prezenty. Boże Narodzenie jest wyczekiwane przez dzieci na całym świecie. Święta kryją w sobie pewną dawkę magii, która, mam wrażenie, z wiekiem zanika. Prezenty w wielu domach stają się „kartą przetargową” i próbą wymuszenia na dzieciach pożądanego zachowania. Chyba w każdej rodzinie dzieci wiedzą, czym grozi bycie „niegrzecznym” przed świętami. Rózga, węgiel lub brak prezentu jak widmo wiszą nad krnąbrnymi dziećmi. Tymi sposobami niektórzy rodzice chcą niejako wykorzystać czas świąt do zapanowania nad pociechami. Ale nie tylko rodzicom Mikołaj „pomaga” ujarzmić dzieci w grudniu. Szkoły, przedszkola, wizyty u znajomych… generalnie wielu dorosłych mających kontakt z dziećmi posiłkuje się Mikołajem i jego listą grzecznych dzieci w celu wymuszenia „odpowiedniego” zachowania.

Czego chcą rodzice, a czego chcą dzieci?

Nie każdemu grudzień kojarzy się tylko z prezentami, ozdabianiem mieszkań, ubieraniem choinki, pieczeniem pierniczków, przygotowywaniu pysznych potraw i wypieków.  Okres przedświąteczny to dla dorosłych często intensywny czas w pracy. Zamykanie roku, terminy, duży ruch w interesie… po prostu ogrom pracy. A! I jeszcze dom trzeba posprzątać! Dla dzieci natomiast to pisanie listów do Świętego Mikołaja, czas oczekiwania na coś „magicznego”. W tajemniczy sposób prezenty znajdą się pod choinką, a pies może przemówić ludzkim głosem. Do tego te wszystkie pyszności na stole, które mogą zjeść zazwyczaj raz w roku! Ekscytacja i kumulacja emocji jest murowana! Chyba się ze mną zgodzicie? Te uczucia potęgowane przez lecące wszędzie kolędy, świąteczne ozdoby w mieście i w domu muszą się w jakiś sposób z dziecka „wylewać”. Możemy zaobserwować, że nasze małe dziecko jest bardziej pobudzone niż jeszcze miesiąc temu. W nas pojawić mogą się nieco inne uczucia niż u dzieci… Jak wspomniałam, okres przedświąteczny to dla wielu bardzo intensywne kilka tygodni. Z dzieckiem, które oczekuje pomocy w napisaniu listu do św. Mikołaja, wyprawy do centrum handlowego, pieczenia pierników, wspólnego spaceru po ozdobionym mieście, może być trudno nie wyjść z równowagi, kiedy akurat musimy zdążyć z terminem w pracy. Czym się wtedy ratujemy? Niekiedy tekstami typu: „jak nie będziesz grzeczny, to Mikołaj do ciebie nie przyjdzie”, „jak nie posprzątasz, to Mikołaj przyniesie ci rózgę” albo: „prezent już czeka, ale chyba ktoś inny go dostanie, bo ty jesteś niegrzeczny/niegrzeczna”.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Konsekwencje takich wypowiedzi w okresie świąt i nie tylko

Komunikaty typu „bądź grzeczny, bo nie dostaniesz prezentu od Mikołaja” mogą dawać poczucie kontroli nad dzieckiem i szybki efekt w postaci „grzecznego” zachowania dziecka. Z drugiej strony to nic innego jak nagradzanie i karanie dziecka. W końcu prezent lub jego brak są swojego rodzaju nagrodą/karą za zachowanie, jeśli tak go nacechujemy. Z tradycji robimy zatem nagrodę bądź karę dla naszych dzieci. Z czym wiąże się rózga, brak prezentu i cała reszta przedświątecznego szantażu:

• motywacja zewnętrzna kosztem motywacji wewnętrznej – dziecko utrwala przekonanie, że warto robić coś tylko wtedy, kiedy dostanie za to namacalną nagrodę. W przyszłości może oczekiwać „zachęty” do wszystkiego, co robi: nauki, pomocy w pracach domowych itd,
• po otrzymaniu prezentu (nagrody) utrata motywacji – prezent rozpakowany, czyli już nie muszę się starać,
• strach przed działaniem – poczucie ciągłej obserwacji i oceny tego, co robi dziecko. Zwłaszcza dotyczy to komunikatów w stylu „Mikołaj patrzy, czy jesteś grzeczny/a, nawet jeśli tego nie widzisz”,
• poczucie niezasługiwania na nagrodę – w swoim odczuciu dziecko może nie zasługiwać na prezent. Ciągłe przypominanie mu, że ma być „grzeczne”, daje mu poczucie, że tak nie jest. Czyli w dziecku pojawiają się takie myśli: „nie jestem dobry (grzeczny)”,
• niedostępność rodzica – w przypadku „zbywania” dziecka, wtedy kiedy domaga się ono naszej uwagi. Pójście na „łatwiznę” poprzez straszenie Mikołajem nie zastąpi rozmowy i wyjaśnienie emocji. Dziecko może pomyśleć, że nie jest ważne dla rodzica.

^{_{Uwaga! Reklama do czytania}}

Ubieranie choinki? To już za dwa dni!

Myślę, że zawsze możliwe jest pogodzenie pracy i czasu dla rodziny. Wymaga to dobrej organizacji i komunikacji wszystkich członków rodziny. Może wspólny plan na grudzień pozwoliłby na uniknięcie teorii o złym Mikołaju, który nie przynosi prezentów dzieciom, które przeszkadzają rodzicom w pracy albo krzyczą przy sklepowej półce z zabawkami. Taka wspólna kartka z kalendarza umieszczona w widocznym miejscu w domu pomoże rodzicom zaplanować swój czas tak, aby dziecko zaspokoiło wszystkie swoje potrzeby związane z oczekiwaniem na święta. Wspólne uporządkowanie czasu w grudniu daje pewne poczucie bezpieczeństwa oraz jasno pokazuje, kiedy jest czas pracy, a kiedy czas przygotowań do świąt. Rodzicom też przyda się odpoczynek od pracy – choćby w formie mieszania ciasta na pierniczki! Nie róbmy z tradycji przykrego obowiązku, który wymaga uciekania się do szantażowania dzieci prezentami. Spróbujmy (w miarę możliwości) dać dzieciom i sobie czas na zabawę i pielęgnowanie rodzinnych więzi. Miłość i spokój to chyba najlepsze prezenty, które możemy sobie w tym czasie dać. A co najlepsze – każdy na nie zasługuje!