Kategorie
Edukacja alternatywna

Jak wspierać dzieci w rozwiązywaniu szkolnych konfliktów

Pracując z szeroko rozumianym środowiskiem edukacji, coraz częściej słyszymy o aktach przemocy dokonywanych przez młodzież i mamy okazję je obserwować. Dorośli wspierający młodzież zazwyczaj chcą pomóc – zadbać o jej bezpieczeństwo i o budowanie w niej postaw opartych na empatii, dialogu.

Niejednokrotnie pojawia się wówczas pomysł szkoleń, warsztatów, zajęć dla młodzieży. Coraz częściej wybierane jest Porozumienie bez przemocy Marshalla Rosenberga, jako podejście wartościowe w takich sytuacjach. To nas bardzo cieszy, bo widzimy w nim wielką wartość.

Otwórz się na kontakt

NVC (z ang. Nonviolence Communication) to takie podejście (zarówno do siebie, jak i do drugiego człowieka), które jest oparte na uważności na uczucia i potrzeby. Fundamentem jest tu gotowość budowania kontaktu, dbania o relację i dopiero w sytuacji porozumienia wypracowuje się rozwiązania uwzględniające potrzeby obu stron.

W Porozumieniu bez przemocy chcemy zaprosić obie strony do wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny, do działania motywowanego ochotą czy gotowością wewnętrzną powstałą w oparciu o swoje własne potrzeby. Działanie nie może być wynikiem przymusu. Do dokonania takich zmian potrzebne jest zaufanie, otwartość na rozmowę o życiu, naszych uczuciach, potrzebach, o tym co ważne i na czym nam zależy. Jednym z fundamentów takiego podejścia jest autentyczność i budowanie kultury informacji zwrotnej. Odejście od mówienia “musisz to zrobić”, na rzecz wyjaśniania sensu danego działania i określenia naszej intencji.

Rys. Opracowanie własne autorek

Uwierz w moc empatii

Widzimy w edukacji duże pole do działania w zgodzie z założeniami NVC, bo coraz częściej zauważamy, że zarówno kadry zarządzające oświatą, jak i nauczyciele, opiekunowie, rodzice i dzieci, cenią działania oparte o wartości, sens i wypływające z wzajemnego zrozumienia.

W Porozumieniu bez Przemocy mówiąc o empatii, mamy na myśli uważność i ciekawość na uczucia oraz potrzeby swoje oraz uczucia i potrzeby drugiej osoby. Chcemy odejść od szukania winnego i udowadniania, kto ma rację, na rzecz bycia w kontakcie. Ów kontakt ma być osadzony na dialogu, który służy życiu, poznawaniu siebie i budowaniu rozwiązań z miejsca wzajemnego usłyszenia siebie. Z pracy z radami pedagogicznymi, rodzicami uczniów i uczniami, a także na podstawie swoich rodzicielskich doświadczeń wnioskujemy, iż obecnie w systemie edukacji istnieje ogromna potrzeba empatii dla wszystkich. Dodatkowo – my wierzymy w jej moc! Wierzymy, że rozmawianie o potrzebach (uniwersalnych ludzkich jakościach, takich jak bezpieczeństwo, bycie wysłuchanym, bycie branym pod uwagę, akceptacja, rozwój i wiele, wiele innych) pomaga nam budować porozumienie i rozwiązania, które uwzględniają wszystkich.

Z empatią łatwiej budować porozumienie. A budujemy je, gdy zamiast oceniać mówimy o tym, co dla nas ważne. Co więcej, w słowach drugiej osoby możemy usłyszeć, co dla niej jest ważne i wówczas pojawia się przestrzeń na kontakt i relację. Budowanie porozumienia wymaga odwagi i umiejętności zarządzania swoimi emocjami. Należy także posiąść zdolność odczytywania słów drugiej osoby nie dosłownie, lecz właśnie z empatią, by  w zamian bycia w kontakcie jedynie ze sobą, znaleźć, w zgodzie ze sobą, przestrzeń również dla drugiej osoby.

Rys. Opracowanie własne autorek

Widzimy, iż fundamentem wprowadzania NVC do powszechnej edukacji, jest przede wszystkim praca z dorosłymi. Gdy dorośli zaczynają mówić jednym głosem – głosem empatii i tego, co dla nich ważne, jednocześnie mając w sobie autentyczną ciekawość tego, co ważne dla młodzieży – tworzy się przestrzeń na dialog i współpracę. Buduje się wówczas zaufanie – warto podkreślić, że NVC nie jest metodą komunikacji; to podejście do siebie i drugiego człowieka przy jednoczesnym szacunku do tego,  co w nas wszystkich w danym momencie żywe i ważne.

Podczas warsztatów z radami pedagogicznymi pojawia się niekiedy pytanie o granice, czy w Porozumieniu bez przemocy w ogóle jest na nie miejsce. Odpowiadamy wtedy, że ani podejście typu “wszystko-wam-wolno”, ani “ja-tu-rządze”, nie są wyrazem Porozumienia bez przemocy. “Uczymy granic” innych (mówiąc o granicach mamy na myśli raczej pokazywanie czy wzajemne rozmowy o granicach, niż uczenie kogoś granic) mówiąc im o tym, jak wyglądają nasze granice. Mówimy wówczas o tym, co dla nas ważne i z czym nam jest trudno, przy jednoczesnym zachowaniu ciekawości, jak to wszystko jest odbierane przez drugą osobę, co dla niej jest istotne, i dlaczego.

Jak wprowadzić Porozumienie bez przemocy do szkoły?

Nasza wieloletnia i różnorodna praktyka pozwala nam nakreślić poniższe kroki wspierające wprowadzenie Porozumienia bez przemocy w waszej placówce. Zapraszamy do ich prześledzenia.

4 kroki wspierające wprowadzenie NVC do szkoły:

  1. Sprawdzenie intencji – dlaczego pojawia się chęć wprowadzenia NVC? Jakie stoją za tym pobudki? Czy dzieje się coś w waszej szkole, co budzi niepokój? Czy chcecie rozwijać swoje kompetencje i budować silne relacje z uczniami, rodzicami, w radzie pedagogicznej, między uczniami?
  2. Szukanie możliwości zapoznania się i zgłębienia NVC przez dorosłych (nauczycieli i rodziców): kursy online, kursy stacjonarne, książki oraz wspierające się grupy empatii; wybranie takich, które spotkają się z możliwościami i potrzebami waszej szkoły.
  3. Własna praktyka dorosłych: przyglądanie się ważnym, trudnym, ale też łatwym sytuacjom z życia codziennego, w kontekście budowania własnej świadomości. Warto zastanowić się nad tym, co się zdarzyło, jakie uczucia i potrzeby się pojawiły u obu stron i co ewentualnie można z tym zrobić. Zachęcamy do wprowadzenia takich praktyk w waszej placówce. Może to być wspólna przerwa z koleżanką lub kolegą, z którą/ym będzie okazja omówić “trudną” sytuację; można zapisywać przykłady takich sytuacji do najbliższej rady pedagogicznej i wówczas je omówić; można okazywać sobie empatię ad hoc wywieszając plakaty z listą uczuć i potrzeb w klasach, w pokoju nauczycielskim.
  4. Regularna refleksja. Stale sprawdzajcie, z czym macie największą trudność, w jakich jeszcze obszarach chcecie się rozwijać – czy są to na przykład mediacje między dziećmi, relacje z rodzicami, czy może relacje z dziećmi z trudnościami w uczeniu się; refleksja dotyczy także codziennych, najmniejszych nawet sukcesów, każdy sukces należy bowiem celebrować. Jeśli któryś z tematów wyda wam się niezwykle ważny, poszukajcie trenerów, kursów, materiałów, które wesprą was w pracy nad nim.

To tylko niektóre z pomysłów. Naszą intencją jest, abyście zadbali o to, by “ułatwiać” sobie kontakt z tym, co się w was lub innych dzieje i szukali strategii, które służyć będą zaufaniu, bezpieczeństwu i budowaniu relacji w szkole. Ważne, by dialog był normą, a nie doświadczeniem zdobywanym raz na jakiś czas na warsztatach. Kluczowa jest relacja, dlatego tak bardzo wierzymy w moc wspierania nauczycieli i kadry, by to oni, w codziennych sytuacjach, mogli docierać do siebie i uczniów jednocześnie. Muszą mieć do takich działań odpowiednie zaplecze, dlatego tak istotne jest regularne wspieranie nauczycieli i dawanie im przestrzeni na empatię, na zrozumienie swoich potrzeb, uczuć i planowanie działań z tego miejsca, a nie wymaganie od nich reaktywności.

Uwaga! Reklama do czytania

Granice dzieci i dorosłych

Prosta w zastosowaniu koncepcja granic osobistych pomaga porozumiewać się i współpracować z dzieckiem, unikać nieporozumień i codziennych dramatów.

Odwiedź księgarnię Natuli.pl

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych

Kolejnym aspektem jest wprowadzanie Porozumienie bez przemocy w sytuacjach kryzysowych, czyli wówczas, gdy w klasie bądź grupie doszło do konfliktu, czy to między dorosłymi, czy dziećmi. Ma to duży sens, bo wspiera społeczność w doświadczaniu przestrzeni dialogu, odbudowuje zaufanie i poczucie bezpieczeństwa oraz otwiera drogę do budowania grupy na nowo, poprzez dialog.

Często w swojej pracy prowadzimy kręgi relacji oparte na NVC. W ciągu 2-3 godzin wspieramy grupy w rozmowie na temat konfliktowych zdarzeń. Takie momenty mają dużą moc transformacji relacji oraz wypracowania rozwiązań nawet dla najtrudniejszych sytuacji. Wsparcie objawia się w dbałości o wszystkich: nauczycieli, uczniów i ich rodziców.

Aby takie podejście miało sens i zastosowanie ważne jest, by działania:

  1.  były podejmowane regularnie, możliwie najczęściej wtedy, kiedy jest taka potrzeba
  2. były przyczynkiem do budowy w danej społeczności systemu, rozwijającego kompetencje, pozwalające zapobiegać trudnym sytuacjom tam, gdzie to jest możliwe.

Pracując kilka razy metodą kręgu relacji NVC w klasach 4-6, słyszałyśmy młodzież mówiącą jasno, iż teraz (gdy sytuacja została już wyjaśniona a konflikt rozwiązany) chcą poprosić dorosłych, by wsparli ich we wzajemnym słuchaniu się (szczególnie, gdy mają różne zdania oraz gdy emocje są silne). Prosili także o to, by dorośli pomogli im nauczyć się tego, jak kłócić się konstruktywnie, mówić jasno o tym, co dla nich ważne, ale też zrozumieć, kiedy trzeba chronić swoje granice. Gdy to usłyszałyśmy, odczułyśmy poruszenie w sercu, które trwa do teraz. Jakaś mądrość płynie z głów i serc tych młodych ludzi, wystarczy ich wesprzeć i stworzyć przestrzeń do kontaktu ze sobą. To kluczowy moment byśmy my, dorośli, faktycznie ich w tym, o co proszą, wspierali.

Obserwując nasze własne dzieci, jak również bazując na doświadczeniu w pracy w szkole, z radami pedagogicznymi, uczniami oraz ich rodzicami widzimy, że dzieci i młodzież najlepiej uczą się przez naśladowanie. Widząc i słysząc, jak my, dorośli, odnosimy się do siebie oraz do nich, wypracowują w sobie pewne wzorce. Są niezwykle wyczuleni na spójność i autentyczność – nie bez kozery to właśnie dziecko, w znanej legendzie, krzyknęło z tłumu: “Cesarz jest nagi!”. Dzieci i młodzież szczerze mówią nam o tym, co działa, a co nie, co im doskwiera, z czym mają problem, a co ich cieszy. My musimy tylko zadbać o atmosferę zaufania, dialogu, otwartości na feedback oraz akceptacji dla różnych zdań.

Pomocna literatura i materiały online:

Autor/ka: Joanna Berendt i Paulina Orbitowska-Fernandez

Joanna Berendt – Certyfikowany przez CNVC trener Porozumienia bez Przemocy, coach akredytowany przez ICF (PCC International Coach Federation), trener rozwoju osobistego. Specjalizuje się we wspieraniu osób indywidualnych oraz organizacji w sytuacjach konfliktowych oraz odkrywaniu i pełniejszym wykorzystywaniu potencjału.
Paulina Orbitowska-Fernadez – politolożka i nauczycielka. Z licznych podróży, nauk społecznych oraz edukacji czerpie wiedzę i inspirację do tego, by być liderem zmiany w oświacie. Obecnie pracuje w polsko-angielskiej szkole podstawowej, aktualnie na stanowisku dyrektora.


Mądry rodzic, bo czyta…

Sprawdź, co dobrego wydaliśmy ostatnio w Natuli.

Czytamy 1000 książek rocznie, by wybrać dla ciebie te najlepsze…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.