Dlaczego nie warto rozszerzać diety dziecka przed skończeniem przez nie 6 miesiąca?

Choć w Polsce schemat żywienia niemowląt pozwala na wprowadzanie pokarmów stałych po ukończeniu przez dziecko 4 miesiąca życia, liczne badania (1) pokazują, że do 6 miesiąca dziecko otrzymuje wszystkie składniki odżywcze z mlekiem matki lub – gdy to nie jest dostępne – z mleka modyfikowanego. Wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy (bez podawania dodatkowych płynów czy pokarmów) i wstrzymywanie się z wprowadzaniem pokarmów stałych w tym czasie pozwala dziecku na optymalny wzrost i rozwój, niosąc jednocześnie liczne zalety zarówno jemu, jak i matce (2).

Powody, dla których warto czekać z wprowadzaniem pokarmów stałych do czasu, gdy dziecko jest na to gotowe (około 6 miesiąca życia)?

1. Niedojrzały układ pokarmowy

Układ pokarmowy niemowlęcia przed 6 miesiącem życia jest jeszcze niedojrzały i zbyt szybkie wprowadzanie nowych smaków prowadzi często do zatwardzeń i/lub biegunek. Enzymy pozwalające na pełne trawienie kompleksowych tłuszczów, skrobi i węglowodanów nie są produkowane do 6–9 miesiąca życia (6).

Ponadto około 6 miesiąca życia układ odpornościowy dziecka zaczyna wytwarzać własne przeciwciała wyścielające jego jelito cienkie (wcześniej dostarczane w mleku matki), które tworzą pasywny układ odpornościowy (6) – jest to pewnego rodzaju bariera chemiczna niepozwalająca bakteriom i wirusom na atakowanie organizmu dziecka.

2. Odruch ochronny

Małe dzieci mają odruch ochronny, który powoduje, że wysuwając język, wypluwają wszystko, co znajdzie się w ich ustach. Pozwala on niemowlętom bronić się przed zadławieniem. Odruch ten zanika pomiędzy 4 a 6 miesiącem życia, co ułatwia dziecku jedzenie – umożliwia mu połknięcie tego, co znalazło się w jego buzi.

3. Mniejsze ryzyko zadławienia

Wprowadzanie pokarmów stałych w okresie, gdy dziecko jest na to gotowe, zmniejsza ryzyko zadławienia. Maluch potrafi żuć efektywnie, a mięśnie buzi i języka są wystarczająco rozwinięte, by przeżuty pokarm mógł być kierowany w stronę gardła. Dodatkowo umiejętność samodzielnego siedzenia pozwala dziecku na swobodne przełykanie.

4. Ochrona przed chorobami u dzieci karmionych wyłącznie piersią

Warto wydłużyć czas, przez który dziecko jest karmione wyłącznie piersią, ponieważ mleko matki dostarcza ponad 50 różnych znanych elementów odpornościowych, a także dobrych bakterii, które wyściełają układ trawienny dziecka (3, 4). Chroni to jego organizm przed chorobami oraz pomaga szybciej zwalczyć zaistniałą infekcję.

5. Mniejsze ryzyko infekcji układu pokarmowego

Przed 6 miesiącem życia układ odpornościowy i trawienny nie są jeszcze w pełni dojrzałe. Badania pokazały, że dzieci karmione wyłącznie piersią do 6 miesiąca życia są mniej narażone na infekcje układu pokarmowego (3), będące częstymi powodami leczenia szpitalnego dzieci w tym przedziale wiekowym. Mleko matki zawiera przeciwciała wzmacniające odporność oraz specjalne składniki, które zapobiegają przedostaniu się patogenów do organizmu malucha (7). Po tym czasie dziecko jest dużo bardziej odporne i wprowadzanie pokarmów stałych wiąże się z mniejszym ryzykiem.

6. Niższe ryzyko nadwagi w późniejszym życiu

Badania pokazały, że zbyt szybkie wprowadzenie pokarmów stałych wiąże się z ryzykiem nadwagi w późniejszym latach życia (4). Jest to związane głównie z brakiem umiejętności asertywnego zakomunikowania przez dziecko, że już jest syte (przez odwracanie buzi od łyżki, wytrącanie łyżki z ręki osoby karmiącej czy mocne zamykanie buzi). Wprowadzanie pokarmów stałych, gdy malec nie ma jeszcze wystarczających umiejętności komunikacyjnych, niesie ryzyko przekarmienia go i nie daje mu szansy na regulowanie własnego poczucia sytości.

7. Mniejsze ryzyko niedożywienia

Zastąpienie mleka pokarmami stałymi, których dziecko nie jest w stanie w pełni strawić, niesie za sobą ryzyko niedostarczenia dziecku odpowiedniej ilości składników odżywczych. Ryzyko to jest wyższe, gdy mleko jest zastępowane pokarmami stałymi w szybkim tempie. Paradoksalnie może to prowadzić do niedożywienia. Pokarmy stałe są uboższe w składniki odżywcze niż mleko matki. Na przykład 100 g mleka zawiera 67 kcal (1), a ta sama ilość purée marchewkowego – jedynie 35 kcal. Dlatego tak ważne jest, by mleko pozostało głównym źródłem dziecięcego pożywienia do przynajmniej pierwszego roku życia. Późniejsze wprowadzanie pokarmów stałych pozwala dziecku na ich pełniejsze trawienie i zapewnia dłuższy okres wzrostu na bardziej kalorycznym mleku.

8. Ułatwione zadanie

Wprowadzanie pokarmów stałych, gdy dziecko jest na to gotowe, jest szybsze i skuteczniejsze. Można uniknąć etapu purée, a dziecko może od razu karmić się samo (BLW).

9. Zalety dla mamy

Mamy przez sześć miesięcy karmiące wyłącznie piersią szybciej tracą tzw. zbędne kilogramy (5). Produkcja mleka w pierwszych miesiącach zwiększa zapotrzebowanie na dodatkowe kalorie. Dla mam dzieci karmionych wyłącznie piersią jest to około 595 do 670 kcal dziennie. Jeśli wziąć pod uwagę, że przeciętna kobieta potrzebuje każdego dnia około 2000 kcal, by zdrowo funkcjonować, to kontynuując zrównoważoną dietę po porodzie, łatwiej zużyć zmagazynowane w formie tkanki tłuszczowej pokłady energii.

Co świadczy o tym, że dziecko jest gotowe na wprowadzenie pokarmów stałych?

1. Dziecko mocno trzyma główkę i siedzi samodzielnie lub z niewielką pomocą. Jest to potrzebne, by maluch mógł z łatwością połknąć jedzenie i by zminimalizować ryzyko zadławienia.
2. Dziecko potrafi skoordynować oczy, ręce i buzię, czyli potrafi podnieść jedzenie położone przed nim i samodzielnie włożyć je do ust.
3. Odruch wypluwania zanikł. Dziecko nie wysuwa już języka odruchowo i tym samym nie wypycha tego, co znalazło się w jego buzi.
4. Dziecko wykazuje zainteresowanie jedzeniem – obserwuje innych domowników, samo podnosi jedzenie i wkłada je sobie do ust.

Co nie świadczy o tym, że dziecko jest gotowe na wprowadzenie pokarmów stałych?

1. Gryzienie piąstek i palców – może być to oznaką ząbkowania; jest to też normalne zachowanie pozwalające maluchowi na odkrywanie świata i własnego ciała.
2. Budzenie się w nocy, gdy wcześniej dziecko spało dobrze – może być to oznaką skoku rozwojowego, złego samopoczucia, choroby lub nieodpowiedniej temperatury w pokoju.

Choć wszyscy rodzice chcą dla swoich dzieci tego, co najlepsze, to zalewani nawałem informacji, często nie do końca wiedzą, komu ufać. Niestety, zdarza się również, że nawet pediatrzy, do których rodzice udają się po poradę, nie zawsze mogą pochwalić się najnowszą wiedzą w dziedzinie żywienia niemowląt.

W takich sytuacjach warto zawsze zapoznać się z wynikami najnowszych badań naukowych, jak również przeanalizować rekomendacje wiodących organizacji zdrowotnych, które pomogą w podjęciu odpowiedniej decyzji.

Co to jest BLW? (+ przepisy na pierwsze posiłki BLW)

Źródła:

(1) WHO, Nutrient Adequacy Of Exclusive Breastfeeding For The Term Infant During The First Six Months Of Life, Geneva: 2002.

(2) WHO, 2014. Exclusive breastfeeding to reduce the risk of childhood overweight and obesity. http://www.who.int/elena/titles/bbc/breastfeeding_childhood_obesity/en/.

(3) Naylor, A.J., Morrow, A.L., 2001. Developmental Readiness of Normal Full Term Infants to Progress from Exclusive Breastfeeding to the Introduction of Complementary Foods. http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/Pnacs461.pdf.

(4) AAP, 2012. Breastfeeding and the Use of Human Milk. http://pediatrics.aappublications.org/content/129/3/e827.full

(5) Kramer M.S., Kakuma, R., 2012. Optimal duration of exclusive breastfeeding. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD003517.pub2/abstract

(6) KellyMom, 2017. Is baby ready for solid foods? (What do the experts say?). https://kellymom.com/ages/older-infant/delay-solids/

(7) Plenge-Bönig, A., Soto-Ramírez, N., Karmaus, W., Petersen, G., Davis, S., Forster, J., 2010. Breastfeeding protects against acute gastroenteritis due to rotavirus in infants. European Journal of Pediatrics, 169(12):1471-6.